مهار زیان‌های رایانه با جایگزینی برنامه‌های مفید
چه کسی فکرش را می‌کرد تکنولوژی که ساخته دست بشر بود، یک روز قاتل وقت و عمر با ارزش انسان شود!
به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، تکنولوژی را ساخته و پرداخته کردیم تا نسل‌های بعد از ما زندگی راحت‌تر و بهتری داشته باشند، اما به جایی رسید که فرزندانمان را یکی یکی بلعید؛ البته این بی‌انصافی است که همه چیز را گردن تکنولوژی بیندازیم. هر ابزار و وسیله‌ای اگر به جا و درست استفاده نشود همین عاقبت را رقم خواهد زد. نکته جالب آن جاست که تکنولوژی برای پدران و مادران کودکان امروز شاید بیشتر به مسیر سیاه نهنگ آبی تعبیر شود؛ این در حالی است که همین تکنولوژی مسیر رشد و آموزش برخی دیگر را فراهم آورده است.
این والدین هستند که به چگونگی ارتباط بچه‌ها با دنیای تکنولوژی مسیر و جهت می‌بخشند. ضمن این که این جهت‌دهی خود نیازمند آگاهی است. والدین باید بدانند که چرا فرزندانشان ساعاتی مشغول کار با تبلت یا رایانه شخصی شان هستند؟ اصلا نیاز است که آن‌ها تبلت یا رایانه شخصی داشته باشند؟ وسؤالاتی از این دست که تفکر به آن‌ها برای ایجاد ارتباط صحیح کودکان با دنیای تکنولوژی ضروری است.
مدیریت استفاده صحیح از رایانه
نمی‌توان تصور کرد که کودکان ما بزرگ شوند، رشد کنند، وارد دانشگاه یا حوزه‌های مختلف شغلی و اداری شوند، اما با رایانه آشنا نباشند و از شبکه جهانی اینترنت چیزی ندانند.
دنیای امروز، دنیای تلویزیون، ماهواره، رایانه و اینترنت است و موارد فوق چنان با سرعت وارد زندگی بشر شده و نفوذ خود را ادامه می‌دهند که نمی‌توان از کنار آن‌ها با بی‌تفاوتی گذشت، بلکه باید با آن‌ها به روش صحیح برخورد کرد تا بیشترین سود و استفاده حاصل آید.
رایانه همیشه، هم برای بچه‌ها و هم برای بزرگسالان به عنوان یک منبع صحیح و قابل اعتماد مطرح بوده است، ولی به نظر می‌رسد مسائلی در مورد استفاده از رایانه وجود دارد که والدین را نگران می‌کند.
مهین دارابی یک مشاور خانواده ضمن بیان مطالب فوق برایمان توضیح می‌دهد:« مهم‌ترین عامل برای تعیین اثرات مثبت و یا منفی رایانه یکی مدت زمانی است که کودک و نوجوان صرف استفاده از رایانه می‌کند و دیگری نوع فعالیت‌هایی است که او درگیر آن می‌شود.»
روانشناسان معتقدند استفاده از نرم‌افزارهایی متناسب با سطح رشدی کودک فرصتی را برای تفکر، اکتشاف و به دست آوردن پاسخ در اختیار کودک قرار می‌دهد و قدرت تفکر و خلاقیت او را شکوفا می‌کند و توانایی تفکر حل مسئله را در او قوی می‌کند؛ همچنین آنان بر این باورند کودکی که ساعات طولانی از روز خود را پای رایانه می‌نشیند، از سایر فعالیت‌های لازم برای رشد مانند فعالیت‌های تحصیلی، ارتباطی و اجتماعی عقب می‌ماند.
دارابی در تکمیل صحبت هایش می‌گوید: «استفاده زیاد و کنترل نشده از رایانه در زمان‌های طولانی می‌تواند منجر به چاقی، افت عملکرد ارتباطی و اجتماعی و افزایش احساس تنهایی و افسردگی گردد. با این اوصاف باید از خـود بپرسیم که آیا برای مدیریت ایـن بحـران و سـوق آن به سـوی هـدف ذکـر شده چاره‌ای اندیشیده‌ایم؟ برای شروع کار تنها کافی است از طریقی، زمان و نحوه استفاده کودک از رایانه را تحت نظر داشت و سپس برنامه زمان‌های مجـاز استفاده از رایانه و موارد مصرف آن را به وی گوشزد کرد.»
نحوه استفاده صحیح از رایانه را آموزش دهیم
فعالیت‌های رایانه‌ای مورد استفاده توسط کودک باید به نوعی باشد که باعث افزایش خلاقیت و انگیزه او شود و به او فرصتی برای باز کردن، کشف کردن و تجربه کردن بدهد، مثل فعالیت‌هایی که پایان آن باز است و کودک قدرت انتخاب دارد.
امروزه دیده می‌شود دیدگاه خانواده‌ها به ارتباط فرزندانشان با تکنولوژی انواع مختلفی دارد؛ بعضا از روی افراط یا تفریط آن قدر محدودیت برای این ارتباط قائل‌اند که دنیای کودک تبدیل به یک دنیای تاریک و فاقد ارتباط با تکنولوژی و شگفتی‌های آن می‌شود. برخی دیگر نیز بدون کنترل و ایجاد محدودیت از همان سنین پایین ارتباط با دنیای مجازی و شبکه‌های مختلف را بدون هیچ محدودیت یا مدیریتی در اختیارفرزندان قرار می‌دهند، بی‌آن که ارتباط کودک با تکنولوژی و ابزار هدفمند و دارای نتیجه در آینده او باشد.
سمیرا اثنی عشری مدیر و مدرس یک موسسه رایانه‌ای با رویکرد آموزش برنامه نویسی و ساخت بازی به کودکان در پاسخ به این سؤال که چطور می‌توان نحوه ارتباط صحیح کودکان با تکنولوژی را به آنان آموزش داد، می‌گوید:« در گام اول مهارت آموزان باید با تکنولوژی و مفهوم آن آشنا شوند و لزوم حضور تکنولوژی و هدف آن را در زندگی امروز درک کنند. در واقع باید ابتدا به چرایی تکنولوژی پرداخت و سپس نحوه استفاده صحیح از آن را آموزش داد.»
وی معتقد است بیان نقاط ضعف و قوت، همچنین فرصت‌ها و تهدیدهای تکنولوژی به بچه‌ها به طور ملموس با زبان و بیان کودکانه خودشان می‌تواند شناخت خوبی را در آنان ایجاد کند.
اثنی عشری در ادامه می‌گوید:« پس از شناخت، می‌توان با دلایلی منطقی که مورد پذیرش هر رِنج سنی هست؛ نحوه استفاده صحیح آن را آموزش داد.»
در ادامه گفت‌و‌گو این مدرس آموزش ساخت بازی‌های رایانه‌ای به کودکان درباره نحوه بازخورد والدین نسبت به رویکرد آموزش تکنولوژی به فرزندانشان می‌گوید: «در اولین آشنایی خانواده‌ها با این حوزه گارد خاصی وجود داشت و پذیرش ورود فرزندانشان به دنیای تکنولوژی برایشان سخت بود.»
او در ادامه می‌افزاید: «از هر گوشه و کناری، معایب و خطرات این دنیا، بیش از مزایای آن مطرح شده و ناخواسته نگرانی زیادی برای والدین ایجاد نموده است.»
وقتی علت مطرح شدن معایب این دنیا بیش از مزایای آن را از او جویا می‌شویم، می‌گوید: «شاید یکی از مهم‌ترین دلایل این طرز تفکر، عدم آگاهی افراد جامعه از ماهیت تکنولوژی است. همین امر باعث شده است تا بدون تحقیق کافی، بُعد منفی این مسئله پر رنگ‌تر به نظر بیاید.»
اثنی عشری معتقد است خانواده‌ها با تحقیقات خودشان می‌توانند مسیر درست و نادرست را تشخیص دهند و فرزندانشان را در آن مسیر مناسب هدایت کنند. این درحالی است که متاسفانه برخی‌ها اهمیت این موضوع را کم رنگ می‌پندارند.
نقش انکار ناپذیر تکنولوژی در آموزش کودکان
بهتر است از تکنولوژی در ارائه راه حل مسایل و مشکلات جوامع استفاده شود و یادگیری نیز به منظور ارائه راه حل برای مشکلات جامعه صورت پذیرد. بنابراین باید میان مدرسه و جامعه ارتباط پویا و زنده‌ای ایجاد گردد تا به این ترتیب، بتوان مواد درسی را بر اساس نوع زندگی روزمره محلی و مسائل و مشکلات فردی تهیه و تدوین کرد. البته افراد محلی هم باید به منظور استفاده مناسب از این منابع محلی، آموزش ببینند؛ زیرا تکنولوژی تنها در آموزش رسمی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد به علاوه یافته‌های مدرسه هم باید در جامعه بازدهی داشته باشد. بنابراین هماهنگی میان آموزش و عمل و استفاده صحیح از منابع محیطی باید مورد توجه برنامه ریزان آموزشی منطقه قرار گیرد.
مریم احمدی یک فرهنگی و مدرس رایانه به گزارشگر کیهان می‌گوید:« بیشترین مشکلات انضباطی در کلاس درس به سبب عواملی هم چون کارهای حاشیه ای، درک نادرست اطلاعات و شیوه‌های نادرست یادگیری ایجاد می‌شود. دانش‌آموزانی که به کلاس ما وارد می‌شوند، بخشی از دنیای چند رسانه ای‌ها را از زمان تولدشان تا کنون به همراه دارند. امروزه کودکان خردسال این استعداد را دارند که با گوشی‌های هوشمند کار کنند و از نحوه نصب برنامه‌ها و بازی‌ها مطلع شوند و بعضا به تماشای برخی فیلم‌ها بنشینند یا اگر می‌خواهند از چیزی مطلع شوند، قادرند از طریق جستجوی اینترنتی این کار را انجام دهند.»
وی ادامه می‌دهد:« بنابراین نباید تعجب آور باشد که آنان نتوانند در طول کلاس‌های درسی که دارای امکانات فناوری پایینی است، آرام بنشینند و مشکلات انضباطی نداشته باشند. ما از این واقعیت که شاگردانمان در یادگیری ریاضی ضعیف هستند، ناراحتیم، اما هنوز این درس اصلی را به صورت سخنرانی و انجام دادن تکالیف آموزش می‌دهیم. اگر بتوانیم راه‌هایی برای کمک به این شاگردان پیدا کنیم که آن‌ها چگونه کارهای ریاضی را انجام دهند و در دنیای واقعی خارج از چهاردیواری کلاس درس از آن استفاده کنند، می‌توانیم انتظار داشته باشیم که دانش آموزان در درس ریاضی پیشرفت کنند. رسانه می‌تواند به ما کمک کند که به این منظور زود دست یابیم.»
جایگزین کردن برنامه‌های مفید، متناسب با فرهنگ خودی
صدر عاملی یک فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان در یزد، می‌گوید: « والدین نباید علاقه کودک نسبت به رایانه را سرکوب کنند، بلکه با جایگزین کردن برنامه‌های مناسب می‌توان جایگاه رایانه را به عنوان یک وسیله مفید کمک آموزشی حفظ کرد.»
وی در ادامه می‌گوید: «بازی‌های رایانه‌ای در کنار برخی جنبه‌های مثبتی که ممکن است داشته باشد پیامدهای منفی نیز به جای می‌گذارد که می‌توان به اتلاف وقت زیاد به دلیل درگیری با این بازی‌ها اشاره کرد که همین مسئله موجب ضعف حضور در اجتماع و فعالیت‌های اجتماعی شده و مشکلاتی از قبیل گوشه‌گیری را به دنبال دارد.»
این روانشناس همچنین آسیب‌های چشمی، ایجاد بی‌تحرکی، چاقی و افزایش وزن را از عوارض مهمی دانست که به مرور زمان بازی‌های رایانه‌ای در کودکان ایجاد می‌کنند.
صدر عاملی در ادامه توضیح می‌دهد:« از همه مهمتر محتوای این بازی‌هاست که به دلیل جذاب شدن بازی از محتوای جنگی و خشن استفاده می‌شود که خود می‌تواند موجب الگو برداری کودک از این رفتارها به عنوان یک رفتار و روش برخورد، معمول شود و به تدریج قبح پرخاشگری در فرد شکسته شود. برخی از بازی‌های رایانه‌ای به علت تقویت بیش از حد قدرت تخیل در کودک مورد نقد هستند، چرا که رشد نامتناسب قدرت تخیل نیز مشکل ایجاد خواهد کرد. هیجاناتی که در حین بازی به علت ترس از باخت ایجاد می‌شود می‌تواند در نهایت به مشکلات خلقی و روحی در زندگی کودک تبدیل شود.»
وی مسائل مورد نقد دیگری که در برخی از بازی‌های رایانه‌ای دیده می‌شود را مغایرت فرهنگی بازی‌ها با فرهنگ ایرانی - اسلامی دانسته و می‌گوید: «برخی از بازی‌های رایانه‌ای مسائل نامتناسب با فرهنگ ایرانی را آموزش می‌دهند. اختلال در عملکرد تحصیلی کودک به دنبال صرف وقت زیاد و خستگی روحی و جسمی نیز از دیگر پیامدهای استفاده مکرر از بازی رایانه‌ای است و با توجه به این که بی‌علاقگی نسبت به تحصیل، اختلال در تمرکز و … نتیجه بازی رایانه‌ای در دراز مدت است که والدین باید در خصوص تعدیل استفاده کودکان از این نوع بازی‌ها به عنوان سرگرمی نقش بیشتری را ایفا کنند. در طی سال تحصیلی باید در طول هفته وقت محدودی به این بازی‌ها اختصاص یابد. همچنین بازی‌های با محتوای آموزنده جایگزین بازی‌های خشن و غیر اصولی شوند. با توجه به کاربردهای مهم رایانه نباید علاقه کودک به آن را سرکوب کرد، بلکه با حذف بازی‌های نامتناسب با فرهنگ و جایگزین کردن برنامه‌های مفید و آموزنده می‌توان جایگاه رایانه را به عنوان یک ابزار مفید کمک آموزشی حفظ کرد.»
منبع: کیهان
انتهای پیام/