تجربه یک رزیدنسی تئاتر در گفتگو با فریبرز کریمی

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، تئاتر ایران هر روز با مقوله تازه‌ای در حوزه تجربه و پژوهش روبه‌رو می‌شود و رزیدنسی یکی از آن تجربه‌های تازه در تئاتر است. عمارت روبه‌رو در دومین تجربه رزیدنسی خود میزبان 10 هنرمند تئاتر است. داستان این رزیدنسی را از زبان مدیر برنامه، فریبرز کریمی بخوانید.

***

مبحث رزیدنسی مقوله جدیدی در ایران است. در جشنواره فجر امسال نیز رزیدنسی برگزار شد. می‌خواستم بدانم تو در جشنواره فجر بودی؟

کریمی: نه.

یعنی هیچ دخالتی در آن نداشتی؟

کریمی: فراخوانش را خوانده بودم.

به نظرت شکل و شمایلش چقدر با مفهوم رزیدنسی در دنیا نزدیکی داشت؟

کریمی: ما پارسال دوره اول رزیدنسی خود را در اردیبهشت برگزار کردیم.  فجر بهمن بود. یعنی اولین رزیدنسی تئاتری را واقعاً ما برگزار کردیم.

خب پس چرا دیده نشدید؟

کریمی: خودمان نمی‌خواستیم خیلی بزرگش بکنیم. به چند دلیل. یکی اینکه عمارت روبرو یک سالش نشده و پارسال اردیبهشت تازه برگزار شده بود. ما تازه داشتیم رزیدنسی را برگزار می‌کردیم. قدرت خبری‌ای که عمارت بتواند داشته باشه آنقدر زیاد نبود. دلیل دوم اینکه خودمون هم اولین تجربه‌مان بود و می‌دانستیم قطعاً خطای زیادی دارد. البته که ما فراخوان را باز گذاشته بودیم که هرکسی بتواند ثبت نام کند. چه ایرانی‌ها و چه خارجی‌ها و ثبت‌نام کردن تعدادی که مدنظرمان بود؛ اما خیلی خودمان نخواستیم که بازخورد خبری داشته باشد. مخاطب بیرونی‌ای داشته باشد که خودمان آزمون و خطا کنیم و مطمئن شویم که درست قدم اولمان را برداشتیم و آن وقت از دوره‌های قبلی تجربه کسب کنیم.

همایش پارسال مانع بیرونی هم داشت؟

کریمی: نه، عمارت روبرو جای خصوصی است و ماهم رزیدنسی‌مان را خیلی مستقل برگزار کردیم؛ حتی از مرکز هنرهای نمایشی درخواستی نکردیم و سعی کردیم خودمان بتوانیم مستقلاً برگزارش کنیم.

پارسال چقدر شرکت کننده داشت؟

کریمی: ما پارسال محدودیت تعداد داشتیم. ما ده نفر را انتخاب می‌کنیم.  پارسالم هشت نفر را داشتیم.

پارسال موضوعتان چی بود؟

کریمی: ما موضوع نداشتیم. امسال هم نداریم و مثلاً درباره رزیدنسی فجر هم صحبت می‌کنیم، موضوع داشت؛ اما یک رزیدنسی می‌تواند موضوع داشته باشه و می‌تواند نداشته باشد. ما موضوع داریم؛ اما موضوع درباره اجرا کردن نیست که ما موضوع به شرکت کننده بدهیم و بگوییم که باید راجه به آن موضوع اجرا کنید. ما موضوعمان موضوع گفتمانی هست. موضوع تأثیر فرهنگ جغرافیایی روی هنرمند است. اثر هر هنرمندی، یک بازیگر تئاتر که از کشوری دیگر می‌آید یا یک کارگردان که از کشوری دیگر می‌آید. همهٔ اینها با توجه به فرهنگ جایی است که در آن بزرگ می‌شویم و زندگی می‌کنیم. درس خواندن و همهٔ اینها تأثیراتی است که از آن می‌گیریم و در اثرخودشان جاری است و بعضی‌ها این دغدغه را دارند و  به آن فکر می‌کنند. ما برای آن آدم‌ها داریم رزیدنسی را برگزار می‌کنیم.

خب پارسال چند کارگردان و یا چند نویسنده شرکت کردند و درباره چه چیزی صحبت کردند؟

کریمی: پارسال دو ایرانی‌ها که یک نفر بازیگر و یک نفر کارگردان بود شرکت کردند. از در میان خارجی‌ها هم یک بازیگر، یک برگزار‌کننده فستیوال، یک رقصنده و یک کارگردان تئاتر داشتیم.

از کجا شروع کردید و نتیجه‌اش چه شد؟

کریمی: ما جدول برنامه‌ریزی داریم، یعنی براساس برنامه‌ریزی جلو می‌رویم. یک روز راجع به چیزهایی که نوشتیم صحبت می‌کنیم و پارسالم همین بود. اولاً هر کسی خودش و کارهایش را پرزنت می‌کند. راجع به کارهایشان حرف می‌زنند که همه با شکل کاری هم آشنا شوند. مثلاً ما یک کارگردان تئاتر از آلمان داشتیم که در برمن کار می‌کرد و تئاتر کاترگردانی می‌کرد یا یک کارگردان تئاتر داشتیم که کار محیطی تئاتر می‌کرد. یک برگزارکننده فستیوال داشتیم از هلند که در فستیوال‌های مختلفی کار کرده بوده و ما وقتی درباره فستیوال‌ها صحبت می‌کردیم او می‌توانست ایده‌های مختلفی رو به م بدهد. یک بازیگر داشتیم از آلمان که هم رقصنده است و هم بازیگر و در برلین زندگی می‌کرد و درباره شکل بازی و آکادمی که رفته صحبت می‌کرد. بقیه هم کسانی هستند که اینجا کار می‌کنند. ما امسال محدودیت سنی زیر 35 سال گذاشتیم و می‌خواهیم نسل جوان تئاترمان را با این فضا آشنا کنیم؛ چون فکر می‌کنیم نیاز است که بدانیم بقیه آدم‌ها که از نسل ما هستند، در کشورهای دیگر چگونه زندگی می‌کنند. سیستم جشنواره‌اشان چیست. چگونه کار می‌کنند. سیستم تئاترشان چیست و شاید بتوانیم یاد بگیریم و خیلی چیزها را با آنها به اشتراک بگذاریم و البته تئاتر ایران را به آنها نشان دهیم و کاری که ما می‌کنیم آن است که امسال و پارسال هر روز در این بازه که همزمان با تئاتر دانشجویی است، برگزارش کردیم و جشنواره با ما این همکاری را داشت که به ما کارت مهمون جشنواره را دهد تا بتوانیم کارهایی که دلمان می‌خواهد را انتخاب می‌کنیم برویم ببنیم. پارسال هم این کار را کردیم و از پرو\ه اجرایی که اجرایش را دیدیم، دعوت کردیم که در در رزیدنسی  راجع به آن کاری که دیدیم صحبت شود. صحبت نه به منزله نقد، گپ زدیم و این فکر می‌کنم چیز بسیار مهمی است. برای اجرا، برای هر گروهی، هر کارگردان و بازیگری که راجع به او ببیند. نظر بقیه چیست. حالا بقیه اگر آدم‌های متفاوتی باشند از جاهای مختلف دنیا، شاید نظرات بسیار جالب‌تری داشته باشند. این کار را امسال هم خواهیم کرد.

خب نتیجه آن پروسه چی بود؟

کریمی: ما هیچ اجباری برای رسیدن به اجرا نگذاشتیم. نه پارسال و نه امسال و به خروجی مشخصی فکر نکردیم؛ اما به چیزی که فکر می‌کردیم و شد اینکه طی یک هفته این هفت هشت نفر با رشته‌های مختلف هنری و تجربه‌های خوبی که داشتند دور هم جمع شوند. از صبح تا شب صحبت می‌کنند، تمرین می‌کنند، کار می‌بینند و راجع به آن حرف می‌زنند؛ حتی گردش می‌کنند و فیلم می‌بینند. با هم زندگی می‌کنند و باعث می‌شود با هم به ایده‌های مشترکی برسند و ما از این ایده‌ها استقبال می‌کنیم. به عنوان مثال چیزی که از دل پارسال درآمد این بود که همان کارگردان آلمانی به یک ایده اجرای رسید که پروپوزالش را  نوشته است و احتمالاً امسال یا سال آینده شروع به تمرین می‌کند. از بازیگرهای کمپانی خودش هم استفاده می‌کند و یک کار مشترک ایران-آلمان تولید کند. رزیدنسی ما از کار حمایت می‌کند. حمایت شاید مالی نباشد. شاید هم بتوانیم کمک بگیریم؛ اما ما قطعاً می‌توانیم برایش اجرا بگیریم. می‌توانیم شرایط را مهیا کنیم تا بتواند اجرا بگیرد. به نظر باید دربارهٔ مثلاً دو رگه‌ها تئاتر کار کنیم یا درباره مهاجرت تئاتر.

یعنی پس با رویه فجر مخالف بودید؟

کریمی:من شخصاً مخالف بودم. یک رزیدنسی راجع به آب بود. من مخالفم چون شخصاً تجربه رزیدنسی‌ای که اجرا در آن اجباری است را داشتم و فکر می‌کنم اتفاقی رخ نمی‌دهد.

اصلاً برای هنرمند و فکر کردنش مانع است.

کریمی:نه مانع نیست؛ ولی زور هست. وقتی زور باشد قضیه سخت می‌شود. شاید خروجی، خروجی خوبی نشود؛ حتی اگر حمایتی وجود داشته باشد.  حتی اگر خمیرمایهٔ خوبی هم داشته باشد. آیا آنها بعد از یک هفته خداحافظی می‌کنند و می‌روند؟ اینها باید مشخصباشد.

باید قدرتی مثل پول پشت ماجرا باشد؟

کریمی:پول چقدر چیزها را ردیف می‌کند؟ یعنی مثلاً هر چقدر پول هم باشد، اجرا در بهترین سالن ایران هم اجرا برود و بعدش به تور فرستاده شود، باید تا این یک هفته از ایده‌هاشان به یک اجرایی برسند تا بتوانند با هم کاری کنند. خب باید برنامه‌ریزی کنیم. ما از ساعت 12 تا 6 بعداز ظهر مثلاً راجع به این موضوع بحث کنیم. راجع به این موضوع بخواهیم به یک متن برسیم، به یک اجرا برسیم. شاید افراد نتوانند باهم کار مشترک کار کنند. شاید آن طراح صحنه با کارگردان به یک سلیقه مشترک نرسند.

ما مقولات مشترکی در جهان داریم. مثلاً هنرمندان تبعیدی یا هنرمند جنگ زده. در فجر موضوع رزیدنیسی درباره آب بود. افراد شرکت‌کننده از کشورهای فرانسه و انگلستان و پرتغال بودند که هیچ یک معضلی به نام آب را تجربه نکرده بودند.

کریمی: نمی‌دانم چون اصلاً شرکت نکردم و نمی‌دانم چرا این موضوع قرار بوده برگزار شود.  هدف چه بوده و چه ایده‌ای پشتش بوده است؟ برای اجراش حقیقتاً چیزی نمی‌دانم؛ اما برای من، کارگاردان تئاتر نسل جوان که می‌توانند در رزیدنسی‌ها شرکت کنند و می‌کنند، موضوع جالب نبود.

امسال  دونفر اضافه به ترکیب اضافه شده‌اند. ترکیب ایرانی به خارجی به چه نحوی است؟

کریمی: شش خارجی و چهار ایرانی؛ البته ممکن هست پنج‌تا خارجی شوند. چون یک نفر در آخرین لحظه رسید؛ چون خیلی دیر است ممکن هسن 9 نفر شویم.  باز هم مشکلی نیست.

چندتا کارگردان و  چند بازیگردر گروه هست؟

کریمی:امسال یک بازیگر از بلژیک داریم. یک هنرمند پرفورمینگ‌آرت داریم که کارش ویژوال ارت و تیاتر هست،  تجسمی کار است. یک نویسنده داریم که افغانستانی است. نمایشنام‌نویس و ساکن ایران است. یک بازیگر اهل لبنان و یک کارگردان تئاتر از آلمان داریم. از ایران هم همه از تهران هستند که خیلی دوست داریم از دیگر شهرهای کشور هم شرکت کنند. ما خیلی دوست داشتیم که پرزنت کنیم تا شهرستانی‌ها هم حضور داشته باشند.

امسال هم قرار هسن یک هفته رزیدنسی داشته باشید؟

کریمی:ما ورکشاپ نداریم. همه چی با خود گروه شکل می‌گیرد؛ اما ما لیدر داریم که در واقع برگزار کننده است. ما می‌دانیم که باید راجع به چه موضوعاتی صحبت کنیم. پس باید جهت بدهیم و موضوعات را گرم کنیم. چهار نفر برگزار کننده و لیدر داریم. ما از هنرمندان تئاتری که دغدغه فرهنگی دارند یا کارشان بر فرهنگ یا جغرافیا تأثیر گذاشته است دعوت می‌کنیم و و اطلاع دادیم در جلسات ما شرکت کنند. پارسال آقای کوهستانی آمدند و در باره کارهای خودشان صحبت کردند.راجع به تفاوت فرهنگ‌ها چون در المان کار می‌کنند و امسال احتمالاً از فرد دیگری دعوت کنیم. شاید به صورت Video Call در ارتباط باشیم و کل برنامه هم انگلیلسی برگزار می‌شود. ما مهمان دعوت می‌کنیم و برنامه بدون ترجمه برگزار می‌شود. این قانون را خودمان زیر پا نمی‌گذاریم.

از بچه‌های پارسال کسی ثبت نام نکرده است؟

کریمی: اصلاً. ما نمی‌خواهیم ثبت‌نام کنند. بهتر است که یک بار شرکت کنند. ممکنه خیلی چیزها فرق کنند؛ اما ما دوست داریم افراد جدیدتری وارد این رزیدنسی شوند.

تجربیات پارسال را مکتوب کردید؟

کریمی:هم ویدئو داریم و هم عکس. پارسال مکتوب نکردیم؛ ولی  امسال شاید این کار را بکنیم. می‌تواند خروجی خوبی داشته باشد.

==================

گفتگویی از احسان زیورعالم

==================

انتهای پیام/