حقایقی درباره قلیان، مواد معطر و اثرات ناگوار آن بر سلامت

به گزارش خبرگزاری تسنیم، دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات در آستانه هفته ملی بدون دخانیات در گزارشی به مضرات قلیان پرداخته است که در ادامه می‌آید:

از نظر تاریخی قلیان توسط بومیان در بخش محدودی از منطقه آفریقا و آسیا مصرف می‌شد. تا اواخر قرن نوزدهم میلادی و اوایل قرن بیستم، مصرف قلیان با توتون بسیار تند و طبیعی بیشتر بین افراد مسن و بیشتر در منطقه خاورمیانه شایع بود. با افزودن مواد معطر به توتون قلیان در اوایل دهه 1990، مصرف قلیان به‌شدت بین جوانان این منطقه رواج یافت و به‌سرعت به سایر کشورهای جهان گسترش پیدا کرد. صنایع دخانی نقش قابل توجهی در ترویج مصرف قلیان دارند. تولید تنباکوی معسل و طعم‌دار کلیدی‌ترین تاکتیک این صنایع در ایجاد جذابیت و جذب مشتری بوده است.

مهمترین عوامل گسترش مصرف قلیان در جوامع:

ــ افزودن مواد معطر و اسانس برای کم کردن سختی و تندی دود توتون و ایجاد جذابیت برای مصرف کنندگان

ــ استفاده خانوادگی و گروهی از قلیان به‌عنوان یک وسیله برای گذران اوقات فراغت

ــ باور غلط در مورد کم‌ضرر بودن یا بی‌ضرر بودن قلیان به‌خاطر گذشتن مسیر دود از آب و تصفیه آن (در حالی که آب فقط برای کم کردن دمای دود حاصل از ذغال گداخته بوده و به‌علت مقاومت ایجادشده، شدت پک زدن و میزان عمق تنفسی و حجم دود ورودی به ریه‌ها را افزایش می‌دهد).

ترکیبات موجود در تنباکوی معسل یا میوه‌ای و اثرات ناگوار مصرف آن بر سلامتی:

تنباکوی معسل / معطر حاوی 70 تا 80 درصد مواد افزودنی و اسانس و ترکیبات شیمیایی است که به‌دلیل ایجاد بو و طعم میوه‌ها و گیاهان پرفایده بسیاری از جوانان و افراد را با ایجاد تصور ذهنی غلط نسبت به مفید بودن مصرف آن  گمراه می‌کند. در بررسی‌های انجام‌شده روی این نوع تنباکوها مقادیر بسیاری مواد سمی و سرطان‌زای قطعی به‌ویژه ترکیبات بنزن و هیدروکربن‌های معطر چندحلقوی (PAH) و فلزات سنگین شناسایی شده است. ‌مواجهه با بنزن طی سه تا 15 سال باعث بروز سرطان به‌خصوص سرطان خون می‌شود و بیشترین راه جذب آن از طریق تنفس است.

نتایج تحقیق روی 20 نمونه تنباکوی معطر/معسل در بازار ایران ــ سال 1394:

وجود انواع مواد آروماتیک چندحلقوی، به‌ویژه ترکیبات بنزن (‌اتیل بنزن، زایلن، بنزیل الکل، بنزآلدئید، اتیل فتالات، اتیل آنیلینو بنزوات، آنترانیلیک اسید، بنزو فنون) نفتالین، متیل استر، بقایای سموم آلی حشره‌کش و فلزات سنگین از جمله سرب و جیوه شناسایی شده است.

تبعات ناگوار، حاد و چندگانه بهداشتی مصرف و مواجهه با دود قلیان:

طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت هر وعده مصرف قلیان، دودی معادل مصرف 5 تا 10 پاکت سیگار (100 تا 200 نخ) وارد ریه فرد می شود. دود دست‌دوم: میزان مواجهه با دود قلیان برای اطرافیان معادل 5 تا 10 سیگار برآورد شده است. تماس و مواجهه با دود دست‌دوم قلیان و نشستن کنار جمع قلیان‌کش‌ها برای اطرافیان و "خصوصاً کودکان" بسیار خطرناک و آسیب‌رسان است.

دود دست‌سوم: رسوب بقایای دود قلیان روی فرش، دیوارهای محل مصرف قلیان (منزل و یا رستوران و...) و لوازم شخصی موجب انتقال سموم سرطان‌زا به فرزندان و اطرافیان از طریق تماس پوستی که جذب بسیار بالایی دارد می‌شود. ‌بیش از 90 درصد افراد سیگاری و قلیانی مواجهه قبل از 18سالگی داشته‌اند.

بررسی‌های سیستماتیک از نتایج تحقیقات انجام‌شده، ارتباط معنی‌داری بین مصرف قلیان و سرطان‌های ریه، دهان، مری، معده و مثانه، بیماری‌های انسدادی مزمن ریوی، قلبی عروقی، سکته مغزی، ناباروری مردان، ریفلاکس دستگاه گوارش و اختلالات سلامت روان را  نشان می‌دهد.

آخرین بررسی‌ها و مطالعات اخیر شیوع مصرف قلیان در ایران

* مطالعه بررسی وضعیت استعمال دخانیات در نوجوانان 13 تا 15 سال در سال‌های 1382 و 1386

* افزایش شیوع مصرف قلیان از 12 درصد به 26 درصد (دختران از 7/8 درصد به 19/5 درصد و در پسران از 16 درصد به 31/9 درصد)

* مطالعه عوامل خطر غیرواگیر در سال 1388‌

* مصرف روزانه قلیان در گروه سنی بالای 15 سال کشور 47/2 درصد (93/2 درصد مردان و 3/2 درصد زنان).

* "مصرف غیرروزانه قلیان و تجربه مصرف آن در این مطالعه بررسی نشده است".

* مطالعه عوامل خطر غیرواگیر در سال 1390:

* مصرف روزانه قلیان در گروه سنی بالای 15 سال کشور 5/3 درصد (7/4 درصد مردان و 02/2 درصد زنان). "افزایش 40درصدی نسبت به سال 88"

* "مصرف غیرروزانه قلیان  و تجربه مصرف آن در این مطالعه بررسی نشده است".

* تحقیقات صورت‌گرفته به‌روی 2877 نوجوان تهرانی (18‌ــ‌14 سال) در سال 1393:

* شیوع مصرف قلیان در حال حاضر به‌میزان 7/25 درصد (مصرف روزانه قلیان 5/1 درصد پسران و 5/1 درصد دختران)

* تحقیقات صورت‌گرفته روی 673 نفر از جمعیت عمومی شهر مشهد در سال 2016:

* شیوع مصرف قلیان به‌میزان 6/8 % (5/6 درصد مصرف آقایان و 3/11 درصد بین خانمها).

* تحقیقات صورت‌گرفته به‌روی 1517 نفر از نوجوانان  شهر تبریز در سال 2016:

* شیوع مصرف قلیان به‌میزان 7/9 % طی سی روز گذشته (5/13 درصد مصرف پسران و 6/2 درصد بین دختران).

نتایج مطالعه در خصوص میزان مواجهه فردی با ترکیبات  BTEX (بنزن، تولوئن، اتیل بنزن و زایلن) در سفره‌خانه‌های سنتی شهر همدان در سال 1392

نتایج این مطالعه حاکی از  غلظت بالای بنزن، تولوئن و اتیل بنزن در زمان مصرف قلیان در این اماکن بوده است. لذا افرادی که به این اماکن مراجعه می‌کنند طی سال‌ها با این مواد سرطان‌زا مواجهه پیدا می‌کنند.

سایر تحقیقات:

ــ میزان منو اکسید کربن ناشی از احتراق ذغال قلیان 30 برابر بیشتر از اکسیژن است و این خاصیت مانع جذب آن در آب شده و به‌طور مستقیم به ریه فرد مصرف کننده وارد می‌شود.

ــ 75% موارد سرطان لب و حفره دهانی ناشی از مصرف دخانیات است که دلیل اصلی آن در بر داشتن عوامل سرطان‌زا و تماس مستقیم مخاط دهان با آن است.

ــ افزایش 40 تا 80 درصد ابتلا به سرطان معده در افراد مصرف کننده قلیان و مواد دخانی

ــ 90 درصد موارد سرطان ریه را افراد مصرف کننده دخانیات تشکیل می‌دهد.

ــ 7000 ماده شیمیایی که سرطان‌زایی حداقل 70 نوع آن به اثبات رسیده است در دود قلیان و مواد دخانی وجود دارد.

ــ نیکوتین قابل حل در آب نیست و سموم موجود در دود قلیان نیز محلول در آب نمی‌باشد، لذا آب موجود در ابزار قلیان تأثیری بر کاهش سمّیت و سرطانزایی دود حاصله از مصرف قلیان ندارد

-ــ ارتباط طغیان بیماری سل در منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی با مصرف قلیان

-ــ مقادیر قابل توجهی از فلزات سنگین، ترکیبات آروماتیک ‌و مواد سمی در دود حاصل از احتراق ذغال شناسایی شده است که علاوه بر مواد سمی و سرطان‌زای موجود در تنباکو، آسیب‌های مصرف قلیان را افزایش می‌دهد.

ــ ‌100 نوع هیدروکربن های چندحلقوی که بیشتر آن عامل ایجاد سرطان است بر اثر سوخت ناقص ذغال و مواد ناخالص محتوی آن تولید می‌شود

ــ ‌دود دریافتی در هر وعده 60دقیقه‌ای مصرف  قلیان 200 برابر بیشتر از مصرف یک نخ سیگار است و به همین ترتیب حجم نیکوتین و مواد سمی دریافتی به‌مراتب بیشتر است.

ــ ‌نیکوتین ماده‌ای بسیار اعتیاد‌آور است که موجب وابستگی افراد مصرف کننده قلیان به سایر محصولات دخانی و مواد اعتیادآور می‌شود.

وجود مواد روانگردان در تنباکوهای مورد استفاده در قلیان: استفاده از گراس و حشیش در تهیه قلیان

 برخی از سودجویان و عرضه کنندگان قلیان برای جذب مشتری و سود بیشتر، اقدام به افزودن مواد مخدر و روان‌گردان به توتون مصرفی و الکل در آب محتوی ابزار قلیان می‌کنند. در تحقیقات و بازرسی‌های انجام‌شده توسط دانشگاه‌های علوم پزشکی و اداره اماکن نیروی انتظامی در زمستان 1394 مقادیر زیادی از انواع مواد روان‌گردان (گراس و حشیش) که در این مراکز نگهداری، فرآوری و به‌همراه قلیان عرضه می‌شد، کشف، ضبط، توقیف و متخلفین بازداشت و به مراجع قضایی تحویل شدند، این در حالی است که برخی مخالفان برخورد با عرضه قلیان، این وسیله را مانعی برای رجوع جوانان به مواد مخدر می‌دانند.

ابزارهای قانونی درباره ممنوعیت مصرف دخانیات در اماکن عمومی و عرضه قلیان در مراکز غیر‌مجاز:

* کنوانسیون بین‌المللی کنترل دخانیات مصوب سال 1384 مجلس شورای اسلامی:

* ماده 8: ممنوعیت استعمال دخانیات در اماکن عمومی برای محافظت افراد در برابر دود دست‌دوم این محصولات

* ماده 11: جلوگیری از درج هر گونه پیام اغواکننده روی محصولات دخانی که ایجاد تصور ذهنی غلط نسبت به کم‌خطر بودن این محصولات کند، بسته‌بندی محصولات دخانی از جمله وسیله قلیان با درج پیام و تصاویر هشدار دهنده بهداشتی

* ماده 12: آموزش و اطلاع‌رسانی در مورد خطرات مصرف و مواجهه با دود این محصولات

* ماده 13: ممنوعیت جامع تبلیغ، ترویج و حمایت از محصولات دخانی

* ماده 16: ممنوعیت فروش به افراد زیر سن قانونی

* مواد 9 و 10: ممنوعیت افزودن عطر و طعم و الکل به مواد دخانی

* قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات مصوب سال 1385 مجلس شورای اسلامی:

* ماده 3: ممنوعیت جامع هرگونه تبلیغ، حمایت، تشویق مستقیم و غیرمستقیم و یا تحریک افراد به استعمال دخانیات

* تبصره ماده 7: توزیع فرآورده‌های دخانی از سوی اشخاص فاقد پروانه فروش ممنوع است

* ماده 8: هرساله از طریق افزایش مالیات، قیمت محصولات دخانی به‌میزان 10 درصد افزایش می‌یابد.

* ماده 9: ادغام فعالیت‌های پیشگیرانه، درمان و توانبخشی افراد مبتلا به مصرف مواد دخانی و خدمات مشاوره ترک دخانیات در شبکه بهداشت و درمان

* ماده 12: ممنوعیت فروش مواد دخانی به افراد زیر 18 سال

* تبصره 1 ماده 13: ممنوعیت مصرف دخانیات در اماکن عمومی

* آیین‌نامه اجرایی قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات مصوب هیئت وزیران سال 1386:

* ماده 7 و 8 و 9 مذکور که بر اساس آن به‌منظور حفظ سلامت عمومی به‌ویژه محافظت در برابر استنشاق تحمیلی مواد دخانی، استعمال این مواد در اماکن عمومی ممنوع است.

* ابلاغ دستورالعمل تعاریف و شمول تبلیغات، مصوبه نهمین جلسه ستاد کشوری کنترل دخانیات (اسفند 93):

* تعریف موارد شمول تبلیغ و ترویج دخانیات (که باید مطابق ماده 3 قانون جامع کنترل دخانیات با آن برخورد شود):

* نمایش محصولات دخانی و ابزارآلات مربوطه در معرض دید عموم

* استفاده از شکل و کاربرد عطر و طعم انواع مواد دخانی در تولید محصولات خوراکی و غیره و بالعکس

* عرضه محصولات دخانی تخفیف‌دار یا خدمات تخفیف‌دار با عرضه محصولات دخانی

* کاربرد تعابیر گمراه کننده و محرک از قبیل ملایم، لایت، سبک، کم‌قطران، کم‌دود، بدون دود، یا ذکر خصوصیات و مقادیر اجزای محصولات دخانی و ابزار مصرفی آن با جملاتی نظیر "ساخته‌شده از بهترین نوع توتون و تنباکو، مرغوب‌ترین نوع فیلتر"

انتهای پیام/*