زاهدان| امسال حتی "یک قطره" آب از هیرمند رهاسازی نشد

به گزارش خبرگزاری تسنیم از زاهدان، کم‌آبی یکی از مسائل جدی در سطح کشور است که امسال به هشداری جدی در همه شهرها و استان‌های کشور تبدیل شده است اما در این بین حال سیستان و بلوچستان با دیگر استان‌های کشور متفاوت است و گویا زخم 20 ساله خشکسالی این استان امسال با بدعهدی افغانستان در پرداخت حق آبه ایران و قهر آسمان در بارش باران، سرباز کرده است.

همین مشکلات بود که مدیرعامل آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان را به پای میز رسانه کشاند تا صریح و شفاف آنچه هست و نیست را در این زمینه بازگو کند. مردی که زادگاهش در شمال غربی‌ترین استان کشور است اما در جنوب شرقی‌ترین استان کشور منابع آب را مدیریت و حفاظت می‌کند و در کارنامه خود خدمت در استان‌های کویری مانند سمنان را دارد و حالا بعد از 2 سال حضور در کم‌بارش‌ترین استان کشور هم درد را می‌داند و هم چاره را اما معتقد است نباید "امید" را از یاد را برد.

با همین اعتقاد است که ضمن تشکر از فعالیت رسانه‌های استان در بازتاب مشکلات آبی، انتقادش را هم مطرح می‌کند و می‌گوید: در میان همه مشکلات نباید امید مردم را ناامید کرد و در کنار مشکلات نقاط قوت را نیز مطرح کرد.

او که خود قبل از مدیریت منابع آب، قلم‌زدن در رسانه و روزنامه‌نگاری را نیز تجربه کرده است، پیشنهادش این است تا رسانه‌ها با ظرافت مخصوص به خود مشکلات آبی منطقه را منتقل کنند اما دقت داشته باشند تا در این میان تنش روحی و روانی برای مردم ایجاد نشود.

اتابک جعفری این پیشنهاد را در میزگرد تخصصی "بحران آب سیستان و بلوچستان" که در دفتر خبرگزاری تسنیم در زاهدان برگزار شد، مطرح می‌کند چرا که به عقیده او "مردم" کلید اصلی حل مشکلات آبی هستند و تا اراده و مشارکت مردم نباشد در این زمینه راه به جایی نخواهیم برد و بر مبنای همین اعتقاد است که صریح و شفاف آخرین وضعیت منابع آبی استان را در این نشست تشریح می‌کند.

باید با مردم صادق باشیم

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان اظهار داشت: وضعیت آب واقعاً نامناسب است اما باید نقاط در کنار نقاط ضعف به‌ویژه اقلیم بدی که در استان وجود دارد، نقاط قوت هم دیده شود. تکرار بیش از حد و غیرعلمی و غیر کارشناسی مشکلات آب استان باعث می‌شود رخوت و ناامیدی در جامعه اتفاق بیفتاد و به‌تبع نباید به این سمت حرکت کنیم.

وی افزود: باید با مردم صادق باشیم و آنچه هست را نه ذره‌ای کمتر و نه ذره‌ای بیشتر منتقل کنیم چراکه تا زمانی که مردم خودشان وارد عرصه نشوند مشکل حل نخواهد شد. کار برای مردم است و خودشان منتفع می‌شوند پس خودشان باید برای حل مشکل ورود کنند. تجربه نشان داده است هر جا مردم وارد شدند نتیجه موفقیت‌آمیز بوده است.

جعفری تصریح کرد: درزمینهٔ منابع آب اگر استان را به سه بخش شمالی، مرکزی و جنوبی تقسیم کنیم در شمال استان یعنی منطقه سیستان تنها منبع آبی رودخانه هیرمند است و جای تأسف شدیدی دارد که در این منطقه منبع آب زیرزمینی وجود ندارد و این باعث شده است تا در زمان‌های بحران و خشکسالی بیشترین تأثیر را جایی می‌گذارد که از منابع آب سطحی استفاده می‌شود.

مدیرعامل شرکت اب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان عنوان کرد: شمال استان هم که فقط به آب سطحی وابسته است به‌محض آنکه آب سطحی خشک می‌شود تأثیرش را در سفره مردم می‌گذارد و این موضوع نقطه ضعف بسیار مهمی است که منبع آب ما در اختیار و ید خودمان نیست و در اختیار افغانستانی‌هاست.

پیگیری حق آبه ایران از هیرمند نیازمند برنامه بلندمدت است

معاون کمیساریای آب هیرمند افزود: این در حالی است که در جلسات ما با مقامات کشور افغانستان، آن‌ها هیچ‌وقت از حق پروتکلی ایران در زبان هم که شده عدول نکردند و همیشه گفته‌اند که این حق ایران است که حق آبه خود را از رودخانه هیرمند طبق پروتکل بگیرد و خودشان را نسبت به انجام این کار متعهد می‌دانند. ولی متأسفانه در سال آبی جاری یعنی از مهرماه سال گذشته دیدیم که این اتفاق نیفتاد و حتی یک قطره آب هم از سوی افغانستان به سمت ایران رهاسازی نشد.

وی ادامه داد: درست است که براساس پروتکل در زمان‌های خشکسالی باید در میزان تخصیص حق آبه 820 میلیون مترمکعبی ما به نسبت خشکسالی تجدیدنظر شود ولی متأسفانه این بخش از پروتکل هم رعایت نشد و قطره آبی از طرف افغانستان دریافت نکردیم.

جعفری با بیان اینکه کل آبی که در سال آبی جاری وارد چاه نیمه‌ها شده است 2.7 میلیون مترمکعب است، ادامه داد: این موضوع یک برنامه مناسب در بلندمدت را می‌طلبد که در راستای برخورد با افغانستان داشته باشیم چرا که امسال چاه نیمه‌های ما آب دارد و می‌توانیم آب شرب را مدیریت کنیم اما اگر یکسال دیگر هم این اتفاق بیفتد و آبی از سمت افغانستان وارد ایران نشود بلافاصله مشکل آب شرب شهری و روستایی هم در سیستان و زاهدان آغاز خواهد شد.

مدیرعامل شرکت اب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان اظهار داشت: به نظر می‌رسد وزارت امور خارجه، وزارت نیرو، وزارت کشور و تمامی دستگاه‌های متولی حتماً باید برای این موضوع برنامه مناسبی داشته باشند تا در بلندمدت به چنین مشکلی برنخوریم چرا که در میان‌مدت شاید بتوانیم برنامه‌هایی برای تأمین آب شرب و بخش‌های مختلف مصرفی استان تهیه کنیم اما در کوتاه‌مدت هیچ برنامه‌ای که بتوان به‌ویژه آب کشاورزی را تأمین کرد وجود ندارد. برای همین باید پروتکل با شدت و با جدیت پیگیری شود تا بتوانیم حق آبه را که واقعاً کمتر از حق مردم استان است را از طرف رودخانه هیرمند بتوانیم بگیریم.

سفره‌های زیرزمینی مرکز استان پایدار نیست

وی در ادامه تشریح آخرین وضعیت منابع آب استان گفت: در مرکز استان یعنی زاهدان و اطراف آن منابع آب زیرزمینی وجود دارد. همچنین ازآنجایی‌که در چند سال اخیر انتقال آب از سمت سیستان به زاهدان موجب تقویت سفره‌های زیرزمینی مرکز استان شده است اما متأسفانه این سفره‌ها کیفیت بسیار بدی دارد هم ناپایدار است و بلافاصله بعد از استفاده پایداری خود را از دست می‌دهد و هم اینکه شوری آب آن بسیار زیاد است و از این جهت خیلی مناسب برای آب شرب نیست کما اینکه می‌بینیم آب و فاضلاب شهری با استفاده از کارخانه آب‌شیرین‌کن آب‌های زیرزمینی زاهدان را تصفیه کند و برای شرب به مردم تحویل دهد.

جعفری ادامه داد: این سفره‌های زیرزمینی علی‌رغم اینکه در حال حاضر به دلیل تغذیه خوبی که می‌شود شرایط خوبی دارد اما پایداری مناسبی ندارد و عملاً قابل‌استفاده برای شرب نیست.

مدیرعامل شرکت اب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان تصریح کرد: جنوب استان هم از منابع آب سطحی و هم از منابع آب زیرزمینی بهره‌مند‌است. منابع آب زیرزمینی در جنوب استان نیز سه دلیل اساسی از شرایط خوبی برخوردار نیست.

خطر از بین رفتن منابع زیرزمینی جنوب استان جدی است

وی خاطرنشان کرد: تغییر اقلیم یکی از دلایلی است که شرایط سفره‌های زیرزمینی را تحت تأثیر قرار داده است. بیش از دو دهه است که در استان خشکسالی را تجربه می‌کنیم. وقتی خشکسالی به این شدت وجود دارد به تبع در کوتاه‌مدت مانند امسال و سال گذشته در زمینه آب‌های سطحی ورود جدی آب به سدهای استان را نداشتیم.

جعفری با بیان اینکه در حال حاضر 9 دشت سیستان و بلوچستان ممنوعه اعلام شده است، ادامه داد: خشکسالی در بلندمدت تأثیر خود را در سفره‌های آب زیرزمینی گذاشته است و با روال فعلی و مدیریت امروز اگر نتوانیم مراقبت کنیم خیلی فرصت باقی نمانده است تا در بلوچستان هم مانند سیستان منابع آب زیرزمینی را از دست بدهیم و فقط و فقط بتوانیم از آب سطحی استفاده کنیم آن هم آبی که بیش از دو دهه است بارندگی جدی و ورود آب به سدها نداشتیم.

مدیرعامل شرکت اب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان عنوان کرد: استفاده نامناسب از آب چاه‌های غیرمجاز و اضافه برداشت از چاه‌های مجاز در جنوب استان دومین دلیلی است که شرایط سفره‌های زیرزمینی را با مشکل مواجه کرده است.

وجود 6337 حلقه چاه غیرمجاز در استان

وی افزود: 15973 حلقه چاه در استان وجود دارد که از این تعداد 9636 حلقه چاه مجاز و تعداد 6337 حلقه غیرمجاز و در شرب تعیین تکلیف است.

جعفری تصریح کرد: چاه‌های غیرمجاز و اضافه برداشت از چاه‌های مجاز عواملی هستند که سفره‌های آب زیرزمینی را به شدت و با سرعت تخلیه می کنند. برای حل این مشکل هم باید چاه‌های غیرمجاز را به کمک مردم ببندیم و هم روی چاه‌های مجاز کنتور هوشمند نصب کنیم تا اضافه برداشت را کنترل کنیم.

مدیرعامل شرکت اب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان عنوان کرد: امروز شاید خیلی‌ها معتقد باشند که معیشت باعث شده است که مردم اجازه ندهند چاه‌های غیرمجاز بسته شود اما من قاطعانه عرض می‌کنم ما امروز با تمام صنف کشاورزان در ارتباط هستیم و این صنف استقبال می‌کنند که چاه‌های غیرمجاز بسته شود و روی چاه‌های مجاز کنتور هوشمند نصب شود و تنها یک عده قلیلی چون منافع آن‌ها اقتضا می‌کند علاقه‌مند نیستند با این معضل جدی امروز استان برخورد شود.

وی گفت: تقسیم و توزیع عادلانه آب براساس سطح زیرکشت و الگوی کشت، صدور مجوز پروانه بهره‌برداری جهت برداشت آب از منابع زه آب و برداشت مستقیم از منابع رودخانه، نصب کنتورهای هوشمند بر روی چاه‌های کشاورزی ازجمله راهکارها برای تأمین آب کشاورزی استان به‌ویژه در منطقه سیستان است.

جعفری ادامه داد: شرایط بارندگی استان در سال آبی جاری به گونه است که نسبت به میانگین بلندمدت سال قبل 80 درصد منفی هستیم. این نشان می‌دهد کمترین میزان بارندگی را در سطح کشور داشتیم.

مدیرعامل شرکت اب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان افزود: در پنجاه سال گذشته امسال بدترین دوره خشکسالی را در سطح کشور سپری می‌کنیم و بدترین شرایط را هم سیستان و بلوچستان دارد به تبع این شرایط می‌طلبد که بیشتر از همه با دقت بیشتری آب را مصرف و مدیریت کنیم.

کاهش 45 درصدی حجم ذخیره آب استان

وی درباره آخرین وضعیت سدهای سیستان و بلوچستان نیز گفت: اکثر قریب به‌اتفاق سدهای استان برای شرب استفاده می‌شود.

جعفری تصریح کرد: 64 درصد از مجموع حجم ظرفیت سدهای استان اکنون خالی است و حجم آب موجود در این مخازن 36 درصد است یعنی معادل 710 میلیون مترمکعب است. این در حالی است که ظرفیت سدهای استان حدود 2 میلیارد مترمعکب است.

مدیرعامل شرکت اب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان با بیان اینکه میزان آب ذخیره شده در تمامی سدهای استان نسبت به سال آبی گذشته کاهش داشته است، اظهار داشت: حجم فعلی سدهای استان نسبت به سال آبی قبل 45 درصد کاهش‌یافته است.

وی خاطرنشان کرد: بارندگی هفته گذشته نیز کم بود و تأثیر جدی در میزان آب سدها نداشت و تنها 1.5 میلیون مترمکعب ذخیره آبی سد ماشکید علیا را افزایش داده است.

جعفری تصریح کرد: فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی را هیچ چیز حتی جنگ و تهاجم فرهنگی نتوانسته است از بین ببرد و در مواجه با این موارد مردم مقاومت کردند اما به اعتقاد من دو چیز است ممکن است ایران را از بین ببرد که یکی آب‌های زیرزمینی و دیگری مشکلات زیست‌محیطی است که برای حل این مشکلات باید به کمک مردم برویم نه اینکه در کار آن‌ها اخلالی ایجاد کنیم.

مدیرعامل شرکت اب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان افزود: با برنامه ریزی درست و هزینه مناسب بتوانیم این دو مقوله واقعا جدی را مدیریت کنیم.

گفت‌وگو از حسنیه ارباب افضلی

انتهای پیام/ش