هویت تاریخی قم زیر بناهای نوین گم می‌شود
یکی از مهم‌ترین منابع عینی برای شناخت اقلیم قم، سوای تاریخ‌نگاری و سفرنامه‌ها و خاطرات شفاهی، عکس تاریخی و بسیار مهمی است که در سال ۱۳۱۳ توسط پژوهشگری به نام اشمیت از فراز شهر قم و با هواپیما گرفته شده است.
به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، یکی از مهم‌ترین منابع عینی برای شناخت اقلیم قم، سوای تاریخ‌نگاری و سفرنامه‌ها و خاطرات شفاهی، عکس تاریخی و بسیار مهمی است که در سال 1313 توسط پژوهشگری به نام اشمیت از فراز شهر قم و با هواپیما گرفته شده است. در این تصویر به‌خوبی مشخص است که اطراف قم با باغ‌های گسترده احاطه شده است و شهر قم از دورنما، یک شهر بسیار سرسبز و آباد است.
با این حال امروز استان قم به عنوان یک استان گرم و خشک شناخته می‌شود؛ استانی که روزی معماری خاص بناهایش زیبایی خاصی به آن داده بود و هویت این شهر مذهبی را تعریف می‌کرد. اما حالا اکثر مردم، با دیدن ساختمان‌های خشک و بی‌روح در این شهر فکر می‌کنند قم به خاطر آب شورش شهر خشکی است و هیچ محصولی در آن کشت نمی‌شود. اما جالب است بدانیم از همین باغات باقیمانده هم سالی 3 هزار تن پسته و بیش از 30 هزار تن انار برداشت می‌شود. چندی پیش دبیر کمیسیون هنر و معماری شورای انقلاب فرهنگی از تخریب و از بین رفتن بسیاری از باغات و بافت‌های تاریخی قم خبر داد. اتفاقی که خبر بدی برای قمی‌ها است و روزگار بدی را برای آنها رقم خواهد زد.
هویت قم، هویت سرسبزی است و این هویت سرسبز باید دوباره به شهر بازگردد؛ قم از گذشته به شکل دست‌ساز دارای یک کمربند سبز عمیق بوده است که این مسئله می‌تواند با همین ظرفیت‌ها نیز احیا شود. اگر مردم و مسئولان قم این هویت را باور داشته باشند قطعاً برای برگرداندن قم به 84 سال پیش تلاش بیشتری خواهند کرد.
جالب است بدانیم بسیاری از باغات و بافت‌های تاریخی و آثار فرهنگی قم، بیانگر هویت این شهر و حتی ایران است که با حذف و از میان رفتن آنها، در اصل هویت‌ها فراموش می‌شوند. کافیست سری به کوچه و خیابان‌های قم بزنیم تا به وضوح مشاهده کنیم که به دلیل ساخت و سازها و بالارفتن بناهایی که جز آهن و سنگ و سیمان چیز دیگری نیستند، گذشته قم به دست فراموشی سپرده شده است. بافت امروز شهری، قم را به سمتی می‌برد که بویی از گذشته و هویت جامعه در آن نیست.
در همین رابطه دبیر کمیسیون هنر و معماری شورای انقلاب فرهنگی معتقد است: «برای معرفی قم باید با شاخصه‌ها و رویکرد مردم‌شناسی، قم‌شناسی، مؤلفه‌های هویتی، نظریه‌های روانشناختی، هویت شهری و مسائل قم به عنوان شهری اسلامی و ایرانی با تاریخ 7 هزار ساله آشنا باشیم.»
دکتر محمد خبری می‌گوید: «قم در سیر تاریخی خود از گذشته تا به امروز فراز و نشیب‌های زیادی را پیموده است و با گذشته‌ای فرهنگی و تاریخی و هویتی باید ابتدا به نسل جوان امروز شناسانده شود. قم با سابقه فرهنگی خود نباید در این وضعیت قرار بگیرد بلکه زیرساخت‌های فرهنگی قم باید به سمت رشد و پویایی برود.»
در همین رابطه مدیر ستاد بحران شهرداری قم نیز می‌گوید: «توسعه شهری نیازمند یک نگاه فراگیر است و یک نهاد نمی‌تواند با نگاه تک‌بعدی تمام مشکلات را حل کند.» علی‌اکبر رحیمی ادامه می‌دهد: «یکی از فعالیت‌های مفید جهاد دانشگاهی در این عرصه تلاش در جهت هماهنگ‌سازی نهادهای فعال و بهره‌بردار و مسئول در توسعه شهری است که بتوانند در آینده با نگاهی جامع در حوزه‌های محیط‌زیست و اقلیم و مباحث فرهنگی و... شهری در تراز و جایگاه قم بسازند.»
وی معتقد است برای پاسخگویی مناسب به بحران‌ها باید از پیشتر زمینه‌های حل آن را فراهم کنیم زیرا وقتی بحرانی به وقوع پیوست دیگر به این راحتی نمی‌توان آن را حل کرد؛ آن هم اگر شهر برای چنین روزهایی آمادگی نداشته باشد قطعاً مشکلات وسیع‌تر خواهد بود.
هویت فرهنگی در معماری نوین گم شده
قم شهری فرهنگی، دینی و تاریخی با هویتی چند هزار ساله است که باید بیش از گذشته از نظر فرهنگی بدان توجه داشت تا در کنار رشد و توسعه جغرافیایی بتواند هویت خود را باز یابد وگرنه مبدل به شهری در هم تنیده با هویتی مجهول می‌شود که گویی هیچکس دیگری را نمی‌شناسد.
دبیر کمیسیون هنر و معماری شورای انقلاب فرهنگی می‌گوید: «در خصوص هویت مکانی نظریات زیادی وجود دارد که ارتباط مکانی با هویت شخصی افراد را تبیین می‌کند. این نظریات می‌گویند هویت مکانی و انسانی با هم در ارتباط است از این رو باید هویت مکانی خود را به‌خوبی بشناسیم.» خبری یادآور می‌شود: «هویت مکانی، هویت فردی و اجتماعی را می‌سازد در حالی که امروز در معماری و سبک زندگی این هویت فرهنگی نادیده گرفته شده است.»
وی ادامه می‌دهد: «در گذشته ارتباط‌های زیبایی میان بازار و مساجد و باغات و مدارس علوم دینی و مسکونی و تیمچه‌ها و زورخانه‌ها و خیابان‌ها وجود داشت که بیانگر هویت ما بوده است. در آن زمان رویکرد عشایری و روستایی و شهری مشخص بود و هویت اجتماعی مجهولی وجود نداشت.»
عکس‌های قدیمی قم حکایتی دیگر از این شهر دارند. مثلاً با توجه به عکس‌هایی که از رودخانه قمرود موجود است مشخص می‌شود که کم‌آبی معضل جدی این شهر بوده است ولی نگاهی دقیق به این عکس بیانگر این موضوع است که این فضای سبز گسترده که در کتب تاریخ به عنوان کبودی در دل کویر شهرت یافته، دست‌ساز انسان است. اما امروز شاهد ناکارآمدی قوانین حفظ منابع زیستی و فضای سبز هستیم زیرا بسیاری از ملاحظات قانونی و اجبارهای عمومی از جمله رشد جمعیت و ترافیک و باقی قوانین دست و پاگیر باعث شده تا نوع ساخت و سازهای توسعه شهری بر ضد توسعه فضای سبز و زیست گیاهی قم تمام شود.
منبع: روزنامه جوان
انتهای پیام/