روسیه در پی تاسیس دومین پایگاه نظامی در قرقیزستان

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم به نقل از پایگاه بنیاد جیمزتاون، با گذشت 5 سال از کش و قوس‌های فراوان، روسیه قرار است دومین پایگاه نظامی خود را قرقیزستان تاسیس کند. با این حضور تقویت‌شده نظامی مسکو قادر خواهد بود تا در جایگاه مناسب‌تری برای پاسخ به هر تهدید نظامی یا تروریستی بالقوه که ممکن از از سوی افغانستان به آسیای مرکزی تسری یابد، قرار بگیرد. علاوه بر این، تاسیس این پایگاه نفوذ مسکو را در بیشکک که در هراس از آسیب‌پذیری در مقابل تروریسم و بی‌ثباتی به سر می‌برد، تقویت کرده و پیامی را به دیگر کشورهای آسیای مرکزی متبادر می‌کند مبنی بر این که روسیه مهم‌ترین قدرت پیشگام در این منطقه است. در نهایت نیز این پایگاه برای مقابله با نفوذ فزاینده چین در آسیای مرکزی و البته چالش منطقه‌ای ایالات متحده که همچنان در افغانستان درگیر است، مهم می‌باشد. سطح نیروی انسانی و تجهیزاتی که در این پایگاه به کار گرفته خواهد شد همچنان مشخص نیست. اما باید توجه داشت که قوای نظامی روسیه هم‌اکنون به دلیل مشکلات بودجه‌ای و بسط کمی و کیفی نیروهای نظامی روسیه -به دلیل سیاست‌های تهاجمی پوتین- با مشکلات عدیده‌ای مواجه است.

متخصصین و کارشناسان روس علت این تصمیم روسیه را ظاهرا نگرانی از تهدیدات افغانستان عنوان می‌کنند. بر این اساس، مادامی که طالبان روستاها و شهرهای بیشتری را اشغال کرده و این احتمال که جنگ ممکن است به آسیای مرکزی نیز کشیده شود تقویت می‌گردد، وضعیت مناطق شمالی افغانستان بدتر شده و می‌تواند بر بخش‌هایی از فدراسیون روسیه نیز تاثیر بگذارد. در حال حاضر روسیه تنها سه پایگاه نظامی در منطقه دارد. یک سایت راداری در قزاقستان، یک پایگاه نظامی معمولی در تاجیکستان و پایگاه دیگری (با یک فرودگاه)  که در شمال قرقیزستان قرار دارد. این دغدغه امنیتی از دوران اتحاد جماهیر شوروی وجود داشته و توانایی مسکو را برای مقابله با هر تهدید نظامی از جنوب یا اطمینان قاطع دادن به کشورهای آسیای مرکزی برای مقابله با این تهدیدات، محدود می‌سازد.

قرقیزستان نیز برای مدتی است نه‌تنها به دلیل تهدیدات خارجی، بلکه به خاطر اقلیت قومی ازبک و گروه‌های اسلامی حاضر در مناطق جنوبی این کشور، در این باره تحت فشار بوده است. چنین درخواست‌هایی اگرچه بیشکک را متمایز از دیگر کشورهای آسیای مرکزی می‌نمایاند، اما تاسیس این پایگاه نظامی جدید را برای روسیه تسهیل می‌کند. و اگر تمرکز روسیه بر ورای مرزهای قرقیزستان باشد –که دقیقا اینگونه است- بیشکک از این امر خشنود بوده چرا که توانسته اثبات کند می‌تواند شریکی قابل اعتمادتر از گذشته برای مسکو باشد.

ایگور شستاکوف، تحلیل‌گر نظامی روس که در مسکو مستقر است، بُعد قرقیزستان این تصمیم را بسیار کمرنگ‌تر از نگرانی‌های ژئوپلیتیکی مسکو عنوان می‌کند که تنها مربوط به افغانستان نیست. در مقابل این موضوع، وی اینگونه بحث می‌کند که دومین پایگاه نظامی روسیه در قرقیزستان درواقع به طور کلی به جایگاه روسیه در آسیای مرکزی مربوط می‌شود. وی این مساله را در خصوص نیاز مسکو برای جلب رضایت پکن از طریق مبارزه با تروریسم مطرح کرده، مبنی بر این که این جریان ممکن است به جمعیت مسلمان چین در منطقه سینک‌یانگ نیز تسری نموده و در همین حال از نفوذ چین در جمهوری‌های آسیای مرکزی بکاهد.

نفوذ روسیه در آسیای مرکزی طی سال‌های پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در 1991 در حال کاهش بوده و 5 جمهوری این منطقه در جستجوی برای پیوندهای اقتصادی و یا سیاسی به طور فزاینده‌ای از مسکو به سوی چین و یا غرب تغییر جهت داده‌اند. به استثنای قرقیزستان تمامی این کشورها در حوزه‌های زبانی و فرهنگی، و البته سیاسی از مسکو دور شده‌اند. مهم‌ترین پیوندی که همچنان میان این کشورها و روسیه باقی مانده، نیاز این جمهوری‌ها برای ارسال صدها هزار مهاجر کاری به روسیه برای کسب درآمد است. شستاکوف می‌گوید تاسیس یک پایگاه نظامی دیگر در قرقیزستان نه تنها پیامی برای بیشکک، بلکه برای چهار جمهوری دیگر، و مهم‌تر از آن برای چین و روسیه در بر دارد که روسیه برگشته است.

چین اخیرا چالش‌های خاصی را برای مسکو در آسیای مرکزی ایجاد کرده است که تاسیس یک پایگاه نظامی جدید می‌تواند به مسکو برای حل آن یاری رساند. از یک سو، چین  طی10 سال اخیر به طرز چشمگیری جایگاه سیاسی و اقتصادی خود را در میان کشورهای آسیای مرکزی توسعه داده است و مسکو و احتمالا شمار فزاینده‌ای از کشورهای آسیای مرکزی مایل به مقابله با آن هستند. بازگشایی یک پایگاه نظامی جدید روشی سنتی برای نشان دادن این موضوع به چین است که نفوذش در منطقه تنها تا همین حد مجاز می‌باشد. اما از سوی دیگر، اگر آنگونه که تبلیغ می‌کند باشد، چین از بازگشایی چنین پایگاهی در قرقیزستان برای مبارزه با تروریسم، خوشحال است. پکن طی سال‌های اخیر با افزایش تحرکات اسلام‌گرایان در منطقه سینک‌یانگ مواجه بوده و از این رو به تاسیس چنین پایگاهی، به چشم فراهم آوردن نوعی کمک می‌نگرد.  

اما مقابله با ایالات متحده و ارتقاء جایگاه روسیه به عنوان یک میانجی در بحران افغانستان ممکن است آخرین و البته مهم‌ترین عنصر محاسبات مسکو باشد. هفته گذشته دیپلمات‌های روس با همتایان خود در سازمان همکاری شانگهای احتمال حل و فصل مساله افغانستان بدون دخالت ایالات متحده را مورد بحث و گفتگو قرار دادند. تاسیس پایگاهی جدید در هفته‌های آتی، به ویژه درست در زمانی که به نظر می‌رسد  واشنگتن در جستجوی مسیری دیگر بوده و احتمالا از هر تحولی که به نیروهایش اجازه خروج از افغانستان بدهد استقبال می‌کند، می‌تواند نقش روسیه را در این زمینه برجسته نماید.  

در حقیقت تاسیس این پایگاه جدید می‌تواند توجه واشنگتن را برای بازتعریف رفتارش در قبال مسکو در این منطقه، جلب نماید. طی سال‌های 2001 تا 2014 ایالات متحده یک پایگاه نظامی در قرقیزستان داشت که در پاسخ به درخواست‌های بیشکک و با حمایت مسکو بسته شد. بازگشایی پایگاه جدید روسیه پس از این تحولات تنها می‌تواند این امر را مبرهن سازد که یک تغییر جدی در موازنه قدرت منطقه‌ای به وقوع پیوسته است.