نبض بازار قدیمی اردبیل کند می‌زند +تصاویر
بازار تاریخی اردبیل از نشانه‌های شهری معروف در تاریخ که می‌توانست یکی از اماکن جاذب توریست و اقتصاد پایدار باشد اما امروزه "حس مکان" و هویت خود را در گذر زمان و بی‌توجهی به صیانتش روو به زوال می‌بیند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اردبیل، بازار تاریخی اردبیل که یکی از قدیمی ترین بازارهای مسقف منطقه به شمار می رود در همه فصول تکاپو و شور و سرزندگی خاصی داشت و قطب خرید و فروش اقلام مختلف و مایحتاج زندگی روزمره مردم بوده است ولی در سال های گذشته به ویژه در ماه‌های اخیر از طرفی به دلیل نوسان شدید قیمت ها که قدرت خرید را از مردم گرفته است و از سوی دیگر بالا رفتن اجاره بهای حجره ها، دیگر سرزندگی و پویایی سابق را ندارد، به طوری که بعضی از مغازه ها تعطیل و برخی در شرف تعطیلی قرار دارند.
اما مهمترین عاملی که میتوان در خصوص کمتر شدن نشاط بازار قدیمی ذکر کرد عدم توجه به جذب گردشگر در سال های گذشته است که این خود ضربه‌ای به شاکله پرشکوه بازار قدیمی اردبیل که یادگاری از سبک معماری عهد صفویه به شمار می‌آید وارد آورده است چرا که با وجود نوسانات ارزی و اقتصادی با ایجاد پایگاهی برای اکوتوریسم هرگز بازار بی‌رونق نمیشد.
عدم توجه به اصول مرمتی و نگهداری این بنای فاخر سبب شده ریختگی‌ها و نفوذ رطوبت سبب شود از لحاظ بصری بازار به مخروبه‍‌ای در جای جای خود تبدیل شود که ادامه این روند سبب خواهد شد این بازار که با طاق‌نمای جانبی، طاق و تویزه و گنبدهای ساده که معرف آثاری از دوره صفویه و قاجاریه است و شامل راسته اصلی بازار، راسته پیر عبدالملک، راسته قیصریه، راسته کفاشان، راسته غلامان، بازار زرگران، سراجان، پنبه فروشان، مسگران، چاقو سازان، آهنگران، سرای خشکبار (حاجی میرزا)، سرای گلشن، سرای وکیل، سرای نو یا زنجیرلو، سرای حاج احمد، سرای حاج شکر، سرای مجیدیه، سرای امام جمعه، سرای دوگچی و تیمچه زنجیرلی است به مرور تخریب شده و از بین برود.
بازار تاریخی اردبیل که بعد از انقلاب توسط سازمان میراث فرهنگی مرمت شد و با شماره 1690 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است متاسفانه به سهل انگاری در صیانت و عدم فرهنگ سازی برای حجره دارن سبب شده تا تابلوها و نئون های متعدد اختشاشات بصری فراوانی را به مخاطب و گردشگری خواهان تجربه "حس مکان" است وارد آورد که این اصلی ترین عامل توریست گریزی و عدم اقبال به بازدید از این مجموعه فاخر است.
حس مکان به معنای ادراک ذهنی مردم از محیط و احساسات کم و بیش آگاهانه آنها از محیط خود است که شخص را در ارتباطی درونی با محیط قرار می دهد، به طوری که فهم واحساس فرد با زمینه معنایی محیط پیوند خورده و یکپارچه می شود؛ این حس عاملی است که موجب تبدیل یک فضا به مکانی با خصوصیات حسی و رفتاری ویژه برای افراد خاص می گردد.
حس مکان علاوه بر این که موجب احساس راحتی از یک محیط می شود، از مفاهیم فرهنگی مورد نظر مردم، روابط اجتماعی و فرهنگی جامعه در یک مکان مشخص حمایت کرده و باعث یاد آوری تجارب گذشته و دست یابی به هویت برای افراد می شود.
یکی از حجره داران بازار قدیمی اردبیل در گفت و گو با تسنیم می‌گوید: چندین سال است به جای پیشرفت دچار پسرفت شده ایم و روز به روز وضع بازار خراب تر می شود. شدت افزایش قیمت ها از طرفی و نبود گردشگر کمر بازار را شکسته، چرا که با وجود پاساژها و بوتیک‌های امروزی اقبال برای خرید از بازار سنتی کم شده اما وجود چنین بازاری در سطح کشور و حتی دنیا محدود است و ای کاش مسئولان با معرفی و جذب توریست بازار را از این وضع نجات می‌دادند.
با عبور از راسته و سراها به کرات شاهد ریختگی‌های مصالح بودم که توجهی به حال و روزان نشده بود، در برخی سراها مرمت در سال‌های گذشته انجام شده بود ولی هیچ سنخیتی با هم نداشت و هر طرف بازار برای خود سازی متفاوت مینواخت که این وضع ضربه‌ای کاری‌تر از بی‌توجهی بود.
یکی دیگر از بنکداران در گفت و گو با تسنیم با یادآوری روزهای پر شور و شوق بازار گفت: 50سال است که در بازار مشغول داد و ستد است و به یاد ندارد وضعیت اقتصادی را اینچنین تجربه کرده باشد، او که دل پری از این وضعیت داشت گفت: در انتظار مشتری چشممان سفید می‌شود، این همان بازاری است که وقت سر خواراندن نداشتیم و در اوقات نماز مجال استراحت پیدا میکردیم.
وی سوالم در خصوص حال و هوای بازار را نادیده گرفت و گفت: تحریم‌ها و بحران‌های شدید اقتصادی کمر بازار را شکسته و برجام نه تنها دوای درد نشد، بلکه نمک بر روی این بازار زخم دیده از تحریم بود.
بالاخره یک مشتری در راسته دیده شد و به سراغش رفتم، وی که با تعجب به بازار خلوت نگاه می‌کرد در جواب سوال اینکه چرا برای خرید به بازار قیصریه مراجعه کرده گفت: مسافر است و برای تجدید خاطره‌هایش به بازار آمده، او افزود: همیشه از کودکی هرچه میخواستیم در بازار بود و مزیتش قیمت پایین نسبت به مغازه های خیابان و متونع بالای اجناس بود، البته اینها همش بهانه بود و ما برای دیدن بازار و حیرت در زیباتییش به به بازار میرفتیم ولی امروز می‌بینم که نه تنوعی هست و نه قیمت پایینی، و از همه بدتر اینکه آن حس گذشته خیلی خیلی کم شده، در عکس‌ها و فیلم‌ها می‌دیدم که جلوه قدیمی و حس و حالش را از دست داده ولی امروز با دیدن تعدد تابلوها که افق دید بازار را گرفته به کلی از آمدنم ناامید شدم.
بعد از کمی گفت و گو همراه من شد و تقریبا کل بازار را قدم زدیم، وقتی متوجه شد فارغ التحصیل رشته معماری هستم مشتاق‌تر شد و سخنش گل انداخت، گفت در خارج از کشور مرمت خوانده، ریختگی‌ها و شدت و حدت خرابی به حدیست که هیچ عکاس و مستندساز قدر بین المللی را نمی‌توان به بازار آورد و این ضربه مهلکی به فرهنگ و تاریخ غنی اردبیل وارد خواهد کرد.
وی به نشانه شهری دیگر اردبیل، بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی اشاره کرد و گفت: حال و روز آنجا هم خوب نیست، البته در بحث مرمت کمی کار شده ولی آنطظور که باید جذب بودجه و معرفی میشد، انجام نگرفته است.
نمادها و المان‌های شهری از جمله بناهای مهم در طراحی معماری و طراحی شهری محسوب می شوند، به نحوی که گاه حتی از خودشهر پراهمیت تر جلوه می نمایند؛ چراکه بیانگر هویت، شخصیت و عصاره شهر در یک ساختار نمایان هستند.
بررسی و مطالعه در خصوص این نمادها نشان می‌دهد که بنیان این نوع بناها برپایه مفاهیم، سنت ها، فرهنگ، هویت و تاریخ شهر استوار شده‌است.
باید اشاره کرد که در مرمت و نگهداری بازار در چندین سال گذشته به هیچ وجه اصول صیانت رعایت نشده که میتوان گفت یکی از دلایل اصلی کاهش استقبال گردشگران و توریست ها از این بازار است، آشفتگی ها بصری سبب آسیب به ماهیت و هویت بازار شده که اصلاح این وضع خواستار ورود جدی میراث فرهنگی می باشد.
اصلاح وضع موجود چه در حوزه بافت و ریختگی ها و چه در حوزه حذف اختشاشات بصری از جمله نئون ها و تابلوها نه تنها آسیبب به کسب و کار حجره دارن نیست بلکه با مکدیریت صحیح و جذف این آشفتگی ها هویت بازار به آن شکوه سابق باز میگردد.
از طرفی با معرفی درست علمی و هنری در خصوص این بازار که باز نیازمند اصلاح وضع موجود است، قطعا شاهد سرازیر شدن توریت های داخلی و خارجی، عکاسان و مستندسازان خواهیم بود که بازار قزوین یکی از نمونه های عملی این موضوع می باشد.
با تغییر در مدیریت کل اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اردبیل شاهد توجه ویژه به امر گردشگری با صنایت و معرفی میراث تاریخی و فرهنگی هستیم و تحرکاتی انجام شده، اما منتظر حرکتی ملموس و تاثیرگذار در این حوزه هستیم که این خواسته این روزها تبدیلبل به مطالبه عمومی شده است.
- ضرورت معرفی جاذبه های تاریخی و گردشگری
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اردبیل به لزوم معرفی جاذبه‌های گردشگری و تاریخی این استان اشاره کرد و گفت: که این طرح با هدف معرفی هر چه بیشتر جاذبه‌های تاریخی و گردشگری استان به‌زودی عملیاتی خواهد شد.
نادر فلاحی با اشاره به اهتمام این اداره کل در راستای معرفی آثار تاریخی و گردشگری تصریح کرد: معاونت میراث فرهنگی نیز متولی نصب تابلوهای معرفی جاذبه‌های تاریخی خواهد بود.
وی گردشگری را اصلی‌ترین محور توسعه استان دانست و افزود: معرفی مطلوب جاذبه‌های گردشگری استان منجر به جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، توسعه زیرساخت‌ها در راستای ماندگاری بیشتر گردشگران و نهایتا رونق اقتصادی استان خواهد بود.
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل با اشاره به اینکه تاکنون 920 اثر منقول، غیرمنقول، طبیعی و ناملموس این استان در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است، اظهار کرد: ثبت آثار در فهرست آثار ملی فرصت حفاظت و صیانت را فراهم می‌سازد.
نادر فلاحی شکل‌گیری انجمن‌های میراث فرهنگی استان را فرصتی برای جلب مشارکت و همکاری سازمان‌های مردم نهاد و دستگاه‌های فرهنگی استان در راستای تحقق این هدف دانست و گفت: رشد اقتصادی استان به قطع در گرو رشد اقتصاد گررگشری یا همان اکوتوریسم است.
- مشارکت سمن ها در صیانت از آثار تاریخی
معاون سیاسی و اجتماعی استاندار اردبیل صیانت از میراث فرهنگی اردبیل را نیازمند مشارکت سازمان‌های مردمی دانست با تاکید بر اینکه انتظار می‌رود فعالیت‌های آنها در این حوزه افزایش یابد گفت: میراث فرهنگی به عنوان هویت یک ملت و شناسنامه یک کشور است و در صیانت از آن لازم است همه نهادها پای کار باشند و موضوع آموزش به صورت جدی و در سطح ملی دنبال شود که نقش سازمان های مردم نهاد بسیار اساسی و الزامی است.
علی نواداد با اشاره به فعالیت 9 سمن دارای مجوز در حوزه میراث فرهنگی استان تصریح کرد: چهار سمن دیگر نیز در حال اخذ مجوز هستند و استانداری اردبیل اهتمام ویژه به فعالیت سمن‌ها در حوزه‌های ورزش و جوانان و میراث فرهنگی دارد.
از مفاد فوق چنین استنباط میگردد که به لحاظ زیبایی شناسی بصری و انتقال مفاهیم و جاذبه های شهری نمی توان به سادگی از این مبحث گذر کرد و صرف سرهم بندی کردن تعدادی پاره سنگ و آجر (که البته اگر به جا و طبق الگو مورد استفاده قرار گیرند، حرفهای بسیاری برای گفتن دارند)، نمی توان مدعی حفظ و نمایش ارزش‌ها و باورهای شهری شد لذا این مقوله اهتمام و همپوشانی تمام ادارات و آحاد مردم را میطلبد.
گزارش از بهرام آدشیرین پور
انتهای پیام/ ت