خشکسالی نفس‌های گلستان را بند آورد؛ ۲۵ درصد سدها آبگیری شدند

به گزارش خبرگزاری تسنیم از گرگان، چندسالی است که خشکسالی، رمق مردم استان گلستان، طبیعت زیبا و اقتصاد وابسته به کشاورزی‌اش را بُریده است، مردمی که یک‌دهه خشکسالی متوسط تا شدید را گذرانده‌اند، دیگر امیدی به سخاوت آسمان ندارند.

هوا هر روز گرم‌تر و زمین هم هر روز خشک تر از دیروز می‌شود. لب های تفتیده و تَرَک خورده زمین به خوبی گواه کم آبی است. ناسا هم دو سال قبل اعلام کرد ایران وارد دوره خشکسالی 30 ساله شده و شاید عجیب تر اینکه گلستان، استانی که همه با نام سرسبزی آن را می شناسند جزء استان‌های به شدت درگیر با بحران خشکسالی است، این موضوع در نقشه‌های مربوط به پایش منابع آبی به خوبی قابل مشاهده است.

بسیاری از کارشناسان از خشکسالی به عنوان زلزله خاموش یاد می‌کنند، می‌خَزَد و پیش می‌‌‌‌‌‌‌رود، جان زمین را می‌گیرد اما سوء مدیریت‌ها بر منابع آبی و رعایت نکردن الگوی مصرف در دیگر بخش‌ها به ویژه کشاورزی همچنان ادامه دارد.

بحران کم آبی در استان گلستان

براساس آمارها حدود دوسوم مساحت گلستان دارای آب و هوایی خشک و نیمه خشک بوده که میزان بارش سالانه آن حدود 275 میلی‌متر است. در سال‌های اخیر به علت تغییرات اقلیمی و کاهش نزولات جوی سطح مناطق خشک و درگیر با بحران کم‌آبی گسترش یافته است.

براساس آمار رسمی شرکت آب منطقه‌ای گلستان، در یک دهه گذشته به جزء سال‌های 90 و 93 این استان با خشکسالی شدید دست به گریبان بوده و گلستان را چالش‌های متعددی مواجه کرده است.

پدیده‌ای که اثرات آن را می‌توان در افت 4 متری آب های عمیق، کف شکنی و لایروبی چاه‌ها و افزایش EC آب، فرونشست زمین در برخی دشت‌ها، بایر ماندن بخشی از اراضی کشاورزی، از بین رفتن پوشش گیاهی مراتع، ضعف فیزیولوژی عرصه‌های جنگلی، وقوع سیلاب های مهیب و ویرانگر، فرسایش شدید خاک و وقوع ریزگردها مشاهده کرد.

همان‌طور که مدیرعامل آب منطقه‌ای استان گلستان می‌گوید اثرات منفی خشکسالی بر منابع آبی و خسارت های ناشی از آن، غیرقابل جبران است.

استان گلستان دارای اقلیم متنوعی بوده و در مناطق خشک و نیمه خشک این استان متوسط بارش‌ها 275 میلی متر، در مناطق سردکوهستانی کمتر از 300 میلی‌متر و در مناطق معتدل خزری حدود 600 میلی‌متر است. بالا بودن میزان تبخیر آب در استان سبب شده تا بخش زیادی از همان اندک بارش هم از دسترس خارج شود.

وضعیت بحرانی منابع آبی در استان گلستان

متوسط بارندگی سالانه در استان 450 میلی متر و میزان تبخیر سالانه یک‌هزار و 500 میلی متر است. این آمار را اگر در کنار سرانه آبی شهروندان گلستانی قرار دهیم، نشان‌دهنده وخامت اوضاع خواهد بود. سرانه منابع آب تجدیدشونده در استان به ازای هر یک نفر، یک‌هزار و 400 مترمکعب است در حالی‌که این میانگین در کشور یک‌هزار و 600 مترمکعب و در استان‌هایی مانند مازندران و سمنان حدود 2 هزار مترمکعب است.

علی نظری، مدیرعامل آب منطقه‌ای استان گلستان اشاره‌ای به وضعیت بحرانی منابع آبی در استان می کند و می گوید: طبق شاخص‌های جهانی هر کشوری که 40 تا 60 درصد منابع آبی خود را مورد استفاده قرار دهد، دچار تنش و هر کشوری که بیش از 60 درصد از این منابع را استحصال کند درگیر بحران آب خواهد شد. در استان گلستان 84.2 درصد منابع آبی تجدیدپذیر برداشت می‌شود.

افت سفره‌های زیرزمینی و خالی شدن آنها یکی از پیامدهای خشکسالی و مدیریت نادرست بر منابع آبی است. از سال 59 تاکنون، جمعیت استان گلستان رشدی 2.3 درصدی داشته اما تعداد چاه‌های آب در این استان از 3 هزار حلقه به 36 هزار حلقه افزایش یافته است.

نظری با بیان اینکه تعداد چاه‌های آب استان در 4 دهه گذشته 12 برابر شده است، می‌گوید: برداشت آب در سال 59 حدود 63 میلیون مترمکعب بود اما امروز به یک میلیارد و 200 میلیون مترمکعب رسیده که نشان‌دهنده افزایش 19 برابری است.

در این استان 36 هزار حلقه چاه آب وجود دارد که یک میلیارد و 160 میلیون مترمکعب ( از یک میلیارد و 350 میلیارد مترمکعب پتانسیل آب‌های زیرزمینی) را برداشت می کند. از این تعداد 20 هزار حلقه چاه مجاز و 16 هزار حلقه هم غیرمجاز حفر شده‌اند.

از ابتدای سال آبی 97-96 گرچه بارش‌ها نسبت به سال قبل اندکی بهتر شده اما اثری در میزان آورد رودخانه‌ها نداشته، همین امر سدهای استان را خالی نگه داشته است.

با اینکه در کل کشور میزان بارش‌ها 26.7 درصد نسبت به سال گذشته کاهش یافته اما در استان گلستان بارندگی‌ها رشدی 18.6 درصدی را نشان می‌دهد. هرچند همین بارش‌ها هم در مقایسه با میانگین بلندمدت 1.3 درصد کاهش دارد.

وضعیت آورد برخی رودخانه‌ها در استان نگران‌کننده‌ است

مدیرعامل آب منطقه‌ای استان گلستان در این باره می‌گوید: خشکسالی، افزایش دما و تغییر اقلیم سبب شده رودخانه ها، آورد چندانی نداشته باشند. به تبع این اتفاق، سدهای استان هم شرایط خوبی ندارند.

سال گذشته 32 درصد ظرفیت سدهای استان که حدود 300 میلیون مترمکعب است، آبگیری شده بود اما با وجود افزایش بارش‌ها در سالجاری، تنها 25 درصد مخازن سدهای استان پُر است.

آمارها نشان می‌دهد وضعیت آورد برخی رودخانه‌ها نگران‌کننده‌تر است. آورد رودخانه اترک سال گذشته 45 میلیون مترمکعب بود اما امسال با کاهشی 37 درصدی به 28 میلیون مترمکعب رسیده است. در گرگانرود هم این میزان با کاهش 37 درصدی نسبت به سال قبل و 84 درصد نسبت به میانگین درازمدت به 31 میلیون مترمکعب رسیده است.

آمارها و نظرات کارشناسان گویای فشاری است که این سال ها بر گُرده گلستانی‌ها سنگینی می‌کند. در این سال‌ها گرچه همه مسئولان و کارشناسان از بی‌آبی و بحرانی شدن اوضاع گفته‌اند اما به نظر می‌رسد هنوز راهکاری منطقی، علمی و منطبق با وضعیت موجود ارائه نکرده‌اند. تدوین سند جامع خشکسالی نه برای مقابله با این پدیده بلکه برای سازگاری با خشکسالی و بحران کم آبی در این استان ضروری است. موضوعی که هزارگاهی برخی‌ها به آن اشاره کردند اما هیچ کسی نگفت که فرجام آن چه شد.

انتهای پیام/ ت