بیرجند| تب داغ بی‌آبی بر لب خشکیده قنات‌های خفته؛ اینجا کویر بی‌تابی می‌کند

به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیرجند، خراسان جنوبی از سال‌ها پیش با خشکسالی دست‌وپنجه نرم می‌کند و تشنگی زمین برای مردم این دیار اتفاق تازه‌ای نیست طی سال‌های اخیر این خشکسالی رنگ‌وبوی جدی‌تری به خود گرفته و مردم سایه سنگین بی‌آبی را بیش از گذشته بر دوش احساس می‌کنند.

طبق آخرین گزارش‌های منتشرشده از سوی مسئولان 76 درصد از مساحت استان خشکسالی شدید و 11 درصد مساحت استان متأثر از خشکسالی بسیار شدید است.

کاهش 900میلی‌متری بارندگی در چند سال اخیر حیات را از اشجار، باغات و چهره روستاها گرفته و چیزی جز قنات‌های خفته برای مردمانش به‌جای نگذاشته است.

اکنون که سال‌ها سریال قهر طبیعت در استان اکران می‌شود باید پایان یافتن این تراژدی را با گام‌ها و دست‌های خودمان ممکن کنیم، مردم و مسئولان باید با یکدیگر به میدان آیند و هر کدام در جایگاه خود سناریوی سرنوشت این استان را تغییر دهند.

در این چنین شرایطی که بی‌آبی در روستاها سیل مهاجرت به‌راه انداخته است هشداری جدی باید متوجه مردم و مسئولان باشد تا شهروندان با صرفه‌جویی در آب‌های موجود، آینده کودکان امروز را تاریک نکنند.

مسئولان نیز باید با اجرای طرح‌های مناسب، ستیز با خشکسالی را با شمشیر برنده‌ای ادامه دهند تا بیش از این قربانی سیلی روزگار نباشیم.

 ضرورت صرفه‌جویی مناسب در بخش مصرف آب

مدیرعامل آب منطقه‌ای خراسان جنوبی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در بیرجند اظهار داشت: در بحث وضعیت منابع آب استان دو دهه است که درگیر پدیده خشکسالی هستیم و می‌توان گفت با توجه به روند خشکسالی که در تحلیل‌های بلندمدت تغییر اقلیم توسط نهادهای بین‌المللی، سازمان هواشناسی و مراکز علمی در داخل ایران انجام شده است بر اثر تغییر اقلیم که در ایران رخ داده است شاهد کم‌بارشی هستیم و این کم‌بارشی تداوم خواهد داشت.

حسین امامی با ابراز اینکه "باید خودمان را با شرایط موجود تطبیق دهیم و نباید منتظر فرصت‌های خاص باشیم" افزود: با منابع موجود باید طرح‌های توسعه‌ای و برنامه‌های عملیاتی برای توسعه استان را برنامه‌ریزی کنیم و خود را با این شرایط تطبیق دهیم.

کاهش 200میلیون مترمکعبی آب مصرفی در استان

مدیرعامل آب منطقه‌ای خراسان جنوبی گفت: با توجه به اینکه استان درگیر محدودیت ذاتی آب است باید صنعت آمایش را آب‌محور کنیم  و در مجموع تلاش کردیم با مدیریت منابع آب که با همکاری مصرف کنندگان محقق می‌شود صرفه‌جویی مناسبی در بخش مصرف آب داشته باشیم و در این راستا اقدامات مناسبی انجام شده است.

 امامی تصریح کرد: در مجموع مصرف آب استان که در سال‌های 90 و 91 حدود یک میلیارد و 207 میلیون مترمکعب بود در حال حاضر به حدود یک میلیارد مترمکعب رسیده است و شاهد کاهش 200 میلیون مترمکعبی آب هستیم.

وی بیان کرد: از مجموع این 200 میلیون مترمکعب حدود 60 میلیون مترمکعب ناشی از کاهش آبدهی چشمه‌ها و قنوات است که طبیعت به ما تحمیل کرده است همچنین در این چند سال حدود 140 میلیون مترمکعب نیز در مصارف بخش کشاورزی کاهش مصرف داشته‌ایم.

کاهش 50میلیون مترمکعبی در کسری مخزن

مدیرعامل آب منطقه‌ای خراسان جنوبی یادآور شد: نتیجه این امر باعث شده است در کسری مخزن ما کاهش قریب به 50 میلیون مترمکعبی را شاهد باشیم.

امامی با بیان اینکه اقدامات انجام‌شده تاکنون خوب بوده است اما کافی نیست اظهار داشت: آنچه در برنامه داشته‌ایم محقق نشده و باید تلاش می‌کردیم تا در حال حاضر کسری مخزن به وضعیت صفر می‌رسید و بین منابع مصرفی تعادلی برقرار می‌شد تا بحث جبران اضافه‌برداشت‌های قبلی را آغاز کنیم.

 وی با اعلام اینکه "درحال حاضر شرایط خاصی بر استان حاکم است و هم به‌لحاظ کمی و هم به‌لحاظ کیفی با مشکل مواجه هستیم" افزود: یکی از نکات کلیدی که وجود دارد این است که بحث کیفیت گاهی کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.

مدیرعامل آب منطقه‌ای خراسان جنوبی گفت: کیفیت از دو جنبه برای ما محدودیت ایجاد می‌کند و برخی از گونه‌های گیاهی با آب شور راندمان تولیدی آن پایین می‌آید و اراضی نیز حاصلخیزی و استعداد خود را از دست می‌دهد و به‌سمت شور شدن می‌رود.

امامی با تذکر اینکه "در مجموع ممکن است در درازمدت بخش زیادی از سرمایه‌گذاری‌هایی را که در این بخش شده از دست بدهیم" بیان کرد: باید از این فرصت حداکثر استفاده را ببریم تا با چالش جدی مواجه نشویم و خود را با شرایط موجود تطبیق دهیم.

کشاورزی در استان به‌سمت مکانیزه‌شدن پیش می‌رود

وی تصریح کرد: با توجه به تأکید استاندار که معیشت و درآمد مردم تحت تأثیر قرار نگیرد اگر ما راهکارهای علمی و عملیاتی را که الآن در دنیا تجربه شده به‌کار گیریم ضمن تعادل در مصرف آب، درآمد بخش کشاورزی و کیفیت محصولات تولیدی رشد قابل توجهی خواهد داشت.

مدیرعامل آب منطقه‌ای خراسان جنوبی خاطرنشان کرد: در حال حاضر کشاورزی به‌سمت مکانیزه شدن پیش می‌رود و تاکنون گام‌های بسیار خوبی در استان برداشته شده است.

وی با ابراز اینکه در مجموع از 6 هزار و 200 رشته قنات فعال موجود در استان تعداد اندکی از این قنوات خشک شده است تصریح کرد: نکته کلیدی که وجود دارد این است که در بخش قنوات میزان آب‌دهی قنوات خیلی کاهش یافته است.

مدیرعامل آب منطقه‌ای خراسان جنوبی اظهار داشت: آبدهی بسیاری از قنوات به حدی رسیده است که به‌لحاظ اقتصادی قابل مصرف نیست چراکه توجیه اقتصادی ندارد.

تأثیر کاهش آبدهی قنوات بر معیشت روستائیان و عشایر

امامی اضافه کرد: از طرف دیگر شاهد این هستیم که اگر مقایسه دودهه‌ای انجام دهیم در دهه 80 سال‌های 78 و 79، تخلیه قنوات 6ماهه در استان، حدود 670 میلیون مترمکعب بوده است که در عرض این دو دهه در یک بازه به 260 میلیون مترمکعب و در حال حاضر به کمتر از 200 میلیون مترمکعب رسیده است یعنی آبدهی قنوات به کمتر از یک‌سوم رسیده است که قطعاً به‌روی معیشت روستائیان و عشایر که وابسته به این منابع آبی هستند تأثیر زیادی داشته است.

وی با بیان اینکه در این راستا روستائیان و عشایر بیش از 50 درصد درآمد خود را در این بخش از دست داده‌اند گفت: بسیاری از باغات و سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده نیز در این بخش از دست رفته است.

مدیرعامل آب منطقه‌ای خراسان جنوبی با اشاره به وضعیت دشت‌های استان اظهار داشت: در مجموع از 40 محدوده مطالعاتی، 26 محدوده ممنوعه و ممنوعه بحرانی است

وی ادامه داد: دشت‌های ممنوعه بحرانی نیز از 3 محدوده به 8 محدوده افزایش یافته است.

امامی خاطرنشان کرد: در بسیاری از محدوده‌های مطالعاتی برداشت ویژه‌ای نداشته‌ایم و به‌دلیل کاهش نذورات جوی و عدم تغذیه آبخوان مجبور شدیم آنان را ممنوعه کنیم.

ممنوعه‌شدن 5 محدوده مطالعاتی جدید در استان

وی با اعلام اینکه در سال گذشته 5 محدوده جدید در استان ممنوعه شده است یادآور شد: کسری مخزن در مجموع در کلان استان در محدوده‌های مطالعاتی نزدیک به 127 میلیون مترمکعب است که این روند رو به کاهش است.

مدیرعامل آب منطقه‌ای خراسان جنوبی بیان کرد: این روند کاهشی خوب است اما مناسب و شایسته نیست چراکه در 3 دهه گذشته با حجم انبوه کسری مخزن در دشت‌ها مواجه هستیم.

امامی افزود: در 3 دهه گذشته نزدیک به 3 میلیارد و 400 میلیون مترمکعب اضافه‌برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی داشتیم که برای این کسری مخزن انباشته باید چاره‌اندیشی شود.

استعداد جاری‌شدن روان‌آب در استان سالیانه 400 تا 450 میلیون مترمکعب است

 وی خاطرنشان کرد: در بحث روان‌آب‌ها در  5 سال گذشته با تدابیری که انجام دادیم می‌توان گفت سالیانه استعداد جاری شدن روان‌آب در استان در حد 400 تا 450 میلیون مترمکعب است و  کاهش بارندگی باعث کاهش روان‌آب می‌شود.

مدیرعامل آب منطقه‌ای خراسان جنوبی با اعلام اینکه بخش زیادی از آبها در استان مهار می‌شود و سدهای خیلی بزرگی در خروجی محدوده‌های مطالعاتی استان قرار دارد گفت: تجربه نشان داده است در سال‌هایی که روان‌آبها و سیلاب‌های خاصی را شاهد بودیم باز هم حجم آب ذخیره‌شده در سدهای استان ناچیز بوده است.

امامی با ابراز اینکه "در مجموع 67 میلیون مترمکعب ظرفیت در سدهای ذخیره‌ای استان داریم" اظهار داشت: مجموع آب ذخیره‌شده در این سدها 17 درصد بیشتر نیست و مابقی سدها خالی است.

وی با بیان اینکه "امسال در محدوده مطالعاتی طبس و غرب استان بارندگی‌های خوبی داشتیم که آمار استان را تحت تأثیر قرار داد" خاطرنشان کرد: در این راستا سد نهرین آبگیری مناسبی داشته و بحث دغدغه‌های شرب شهرستان طبس مرتفع شده است.

نیاز آبی استان تا افق 1425 بالغ بر 45میلیون مترمکعب است

مدیرعامل آب منطقه‌ای خراسان جنوبی گفت: با روندیابی‌های انجام‌شده تا افق 1425 نیاز آبی با توجه به منابع موجود بالغ بر 45 میلیون مترمکعب در بخش شرب است و در حال حاضر 49 میلیون مترمکعب در بخش شهری و 26 میلیون مترمکعب در بخش صنعت مصرف داریم.

امامی با تأکید به اینکه "این امر را می‌توانیم با کاهش پرت شبکه‌ها مدیریت کنیم" اضافه کرد: در حال حاضر بیش از یک‌سوم در شبکه‌های آبرسانی هدررفت آب داریم اما با توجه به پایداری منابع آب و تهدیدهایی که داشتیم نیاز داریم 45 میلیون مترمکعب در بخش شرب تأمین آب انجام دهیم.

وی با اشاره به اینکه در بخش صنعت این امر بستگی به سرمایه گذاری انجام‌شده خواهد داشت یادآور شد: در وضعیت موجود کمتر از 20 میلیون مترمکعب مصرف در بخش صنعت وجود دارد.

مدیرعامل آب منطقه‌ای خراسان جنوبی گفت: اگر طرح‌های کلان و بزرگ صنعتی در استان اجرایی شود این طرح‌ها نیاز آبی خاصی دارند که باید برای آن چاره‌اندیشی شود.

امامی با اظهار اینکه "پیش‌بینی می‌شود با وضعیت موجود 20 تا 30 میلیون مترمکعب در بخش صنعت نیاز آبی داشته باشیم" تصریح کرد: در بخش کشاورزی باید خود را با شرایط موجود تطبیق دهیم و توسعه باغات را باید متوقف کنیم چون سرانه باغات بالا رفته و در صورتی که شرایط خاصی رخ دهد می‌تواند بخش بسیاری از سرمایه‌گذاری‌ها را دچار مشکل کند.

ضرورت کاهش 30درصدی مصرف آب در استان

وی تأکید کرد: باید مصرف آب در استان حداقل 30 درصد کاهش یابد و در بحث طرح تعادل‌بخشی مهمترین هدف ما ایجاد تعادل است و به‌سمت تعادل پیش می‌رویم و باید اقدامات تأثیرگذارتر باشد.

مدیرعامل آب منطقه‌ای خراسان جنوبی گفت: در بحث برنامه‌ریزی آب در دنیا طبق شاخص‌های بین‌المللی در بخش آب زیرزمینی می‌توانیم به‌روی 50 تا 60 درصد آب برنامه‌ریزی کنیم و مابقی را برای سناریوی‌هایی مانند خشکسالی در نظر بگیریم تا دچار بحران و افت سفره‌ها نشویم.

امامی با بیان اینکه "در استان شاهد این امر هستیم که بیش از ظرفیت آب تجدیدی استفاده می‌کنیم" اظهار داشت: اگر بخواهیم از 75 درصد ظرفیت آب تجدیدشونده در استان استفاده کنیم باید کاهش 30درصدی مصرف آب را در بخش کشاورزی داشته باشیم.

افزایش 8درصدی بارندگی در خراسان جنوبی

مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در بیرجند اظهار داشت: میزان بارندگی استان از ابتدای سال زراعی تاکنون 87.1 میلی‌متر بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته که 80.5 میلی‌متر است و 8 درصد افزایش بارندگی داشتیم.

علیرضا خندان‌رو با ابراز اینکه "در بحث کمبود بارندگی نسبت به بلندمدت 20 درصد کاهش بارندگی را شاهد هستیم" افزود: میزان بارندگی بلندمدت استان 109/2 میلی‌متر گزارش شده است.

مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی بیان کرد: به‌صورت تجمعی در 18 سال گذشته که شاهد خشکسالی در استان بودیم تجمع بیش از 900 میلی‌متر کاهش بارندگی را در استان در این چند سال شاهد بودیم.

76درصد مساحت استان متأثر از خشکسالی شدید است

خندان‌رو راجع به وضعیت خشکسالی در استان تصریح کرد: طبق آخرین گزارش‌های منتشرشده از مرکز ملی خشکسالی سازمان هواشناسی کشور، در یک دوره بلندمدت 120ماهه 13 درصد مساحت استان متأثر از خشکسالی متوسط، 76 درصد مساحت استان خشکسالی شدید و 11 درصد مساحت استان متأثر از خشکسالی بسیار شدید است.

وی با اشاره به دمای هوای استان از ابتدای سال جاری تاکنون خاطرنشان کرد: گرمترین دمای ثبت‌شده در استان از ابتدای سال تاکنون مربوط به شهرستان طبس بوده که در 15 خردادماه دمای 46 درجه سلسیوس را به خود اختصاص داده است.

مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی یادآور شد: بر اساس میانگین 3ماهه دمای استان، گرمترین شهر در استان شهرستان طبس با میانگین 27.4 درجه سلسیوس و خنک‌ترین شهر استان شهرستان سربیشه با میانگین 17.4 درجه دمای سلسیوس بوده است.

خندان‌رو اظهار داشت: پیش‌بینی می‌شود در چندماه آینده همچنان شرایط خشکسالی را در استان شاهد باشیم.

وی اضافه کرد: با توجه به اینکه به فصل تابستان نزدیک می‌شویم پیش‌بینی می‌شود افزایش دما را در استان شاهد باشیم و در این راستا تیرماه و چندروزی از مردادماه گرمترین روزهای استان خواهد بود و انتظار افزایش دما را تا یک ماه آینده داریم.

طرح تهک در بخش کشاورزی خراسان جنوبی اجرا می‌شود

مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی از اجرای طرح تهک و توسعه هواشناسی کاربردی در بخش کشاورزی خبر داد و گفت: یکی از طرح‌هایی که از طی  ‌3‌ــ‌2 سال گذشته در سطح استان و کشور به‌صورت پایلوت اجرایی شده و از امسال به‌شکل رسمی آغاز خواهد شد طرح تهک  و توسعه هواشناسی کاربردی در بخش کشاورزی است.

خندان‌رو با بیان اینکه این طرح، طرحی بسیار گسترده است که در سطح کشور پیاده می‌شود تصریح کرد: هدف از اجرای این طرح یا سامانه این است که ارتباط مستقیمی با کاربران در بخش‌های مختلف خصوصاً در بخش‌های کشاورزی داشته باشیم.

وی خاطرنشان کرد: در این راستا با همکاری سازمان جهاد کشاورزی استان کشاورزان استان شناسایی شدند و با کشاورزان پیشرو در چند سال گذشته کار کردیم و با جلساتی که در اداره‌کل برگزار می‌کنیم کارشناسان جهاد کشاورزی و هواشناسی وضعیت چند روز آینده را بررسی می‌کنند و پدیده‌های جوی و توصیه‌های کارشناسان را بدون واسطه به کشاورزان و کاربران نهایی که در روستاها و نقاط مختلف استان هستند، منتقل می‌شود.

اجرای طرح تهک باعث ارزش افزوده 20میلیارد تومان در سطح استان شد

مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی گفت: در این راستا پیش‌بینی‌هایی اعم از وزش باد، بارندگی، گرمازدگی و سرمازدگی ارائه می‌شود و این اطلاعات با توصیه‌های کارشناسان جهاد کشاورزی که کشاورزان چه‌کارهایی را باید برای مقابله با پدیده‌های مضر جوی انجام دهند به‌صورت مستقیم برای کشاورزان ارسال و کشاورزان از این اطلاعات استفاده می‌کنند.

خندان‌رو اظهار داشت: بر اساس برآورد سازمان جهاد کشاورزی در سال گذشته اطلاعات هواشناسی و  پیش‌بینی‌های اداره‌کل هواشناسی در قالب طرح تهک باعث ارزش افزوده حدود 20 میلیارد تومان در سطح استان شده است.

وی یادآور شد: کشاورزان با عمل به توصیه‌های اداره‌کل هواشناسی و سازمان جهاد کشاورزی 20 میلیارد تومان کمتر خسارت دیدند.

برای اجرای طرح تهک در سطح استان 100 تا 150 میلیون تومان اعتبار نیاز است

مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی با اشاره به اینکه این طرح با کمترین اعتبار هزینه‌شده انجام شد گفت: اگر قرار است این طرح به‌صورت گسترده در سطح استان اجرا شود قطعاً با توجه به تعداد کشاورزانی که شناسایی شده است که حداقل حدود 30 هزار کشاورز را باید تحت پوشش قرار دهیم با اعتبارات فعلی اداره‌کل هواشناسی امکان‌پذیر نیست.

خندان‌‌رو با اعلام اینکه "به‌شکل روزانه باید برای 30 هزار نفر اطلاعات هواشناسی را پیامک کنیم" اضافه کرد: برای اجرا کردن این طرح در سطح استان حداقل حدود 100 تا 150 میلیون تومان به اعتبارات هزینه‌ای نیاز است چراکه یکی از اهداف این طرح این است که ما در دل کار برویم و با کشاورزان ارتباط برقرار کنیم.

وی یادآور شد: برخی از کشاورزان از طریق پیامک امکان دسترسی به اطلاعات هواشناسی را ندارند بنابراین باید راهکار دیگری برای آنان اتخاذ شود و سامانه‌ای طراحی شود که قطعاً با اعتبارات موجود شاید به مشکل بربخوریم.

مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی هدف سازمان هواشناسی را گسترش خدمات عامه هواشناسی بین کاربران عنوان و تصریح کرد: یکی از کاربران نهایی هواشناسی کشاورزان هستند همچنین این طرح در بخش‌های دیگر اعم از بخش هواشناسی جاده‌ای، سلامت و بخش معدن و عمرانی و حمل‌ونقل به‌مرور فعال می‌شود.

خندان‌رو اظهار داشت: نیاز است مسئولان کمک کنند تا این طرح را که بازخورد بسیار خوبی بین جامعه کشاورزی استان و کشور داشته است عملیاتی کنیم.

وجود بیش از 100 ایستگاه هواشناسی در سطح خراسان جنوبی

وی خاطرنشان کرد: طبق آخرین آمار حدود یک‌هزار میلیارد تومان در سطح کشور ارزش افزوده اطلاعات و توصیه‌های هواشناسی کشاورزی بوده است که به‌نفع کشاورزان است.

مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی با بیان اینکه سطح علمی هواشناسی نسبت به گذشته بالا رفته است گفت: سازمان هواشناسی یکی از سطوح علمی کشور است و ما از نظر سطح علمی جزو سازمان‌های برتر استان هستیم.

خندان‌رو از فعالیت بیش از 100 ایستگاه هواشناسی در سطح استان خبر داد و یادآور شد: حدود 75 ایستگاه باران‌سنجی نیز در نقاط مختلف استان وجود دارد.

شهروندان با صرفه‌جویی در مصرف آب‌ها آینده کودکان امروز را تاریک نکنند

آری مدیریت منابع آب و صرفه‌جویی در مصرف آب در این میان نقش بسیار بارزی دارد به‌ویژه که باز هم براساس آمارها و ارقام منابع آبی استان و همچنین بارندگی‌ها به‌شدت کاهش پیدا کرده است.

بنابراین در چنین شرایطی که بی‌آبی، در روستاها سیل مهاجرت به‌راه انداخته است هشداری جدی باید متوجه مردم و مسئولان باشد تا شهروندان با صرفه‌جویی در آب‌های موجود آینده کودکان امروز را تاریک نکنند.

گزارش از محمد قربانی و فاطمه واعظی‌نسب

انتهای پیام/ت*