"اما و اگر‌های" هند برای چابهار؛ آیا سرمایه مهاراجه‌ها بالاخره به تنها بندر اقیانوسی ایران می‌آید؟
هر چند بندر چابهار به‌صرفه‌ترین و مطمئن‌ترین مسیر و کریدور برای ارتباط هند با آسیای میانه است اما مهاراجه‌ها از همان ابتدا برای سرمایه‌گذاری در چابهار اما و اگر آورده‌اند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از چابهار، بندر چابهار در جنوب شرق ایران دهلیز ارتباطی هند با بازارهای جذاب، متنوع و دست‌نخورده افغانستان و آسیای میانه است؛ حضور بیشتر هند در اقتصاد جهانی و رقابت با قدرت‌هایی مانند چین برای دسترسی به بازهای دست‌نخورده و منابع طبیعی فراوان آسیای میانه ازیک‌طرف و مشکلات سیاسی هند و پاکستان از طرف دیگر دست به دست هم داده‌اند تا چابهار بهترین، به‌صرفه‌ترین و مطمئن‌ترین گزینه هند برای ایجاد کریدوری به کشورهای آسیای میانه تا شرق اروپا شود.
علاوه بر هند، چابهار بهترین گزینه برای ارتباط و مراودات کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه و به ویژه افغانستان نیز است؛ بیش از 95 درصد نیاز کالایی افغانستان از طریق واردات انجام می‌شود و ازآنجایی‌که هند می‌خواهد سهم ویژه‌ای از این واردات را به خود اختصاص دهد و افغانستان هم تمایل زیادی دارد هند را مبدأ کالاهای وارداتی خود کند؛ سران سه کشور ایران، هند و افغانستان خرداد 95 موافقت‌نامه اولیه ترانزیتی چابهار را در تهران امضا کردند.
در این موافقت‌نامه که در سفر بهمن‌ماه پارسال رئیس‌جمهور به هندوستان نهایی شد؛ هند متعهد شد لنگرگاه‌های بندر چابهار در عرض 18 تا 24 ماه را تجهیز کند و ازآنجایی‌که عمده بارهایی که هند می‌خواهد به افغانستان و آسیای میانه بفرستد با تناژ بالا و طی مسافت طولانی ریل پسندند، هند پذیرفت در خط آهن چابهار-زاهدان-سرخس نیز سرمایه‌گذاری کند.
بنا به اعلام سازمان بنادر و دریانوردی، هندوستان دو لنگرگاه بندر چابهار را با مشارکت یک شرکت داخلی به مدت 10 سال با قرارداد اصطلاحاً (bot) اجاره می‌کند و این لنگرگاه‌ها را با 32 جرثقیل عملیاتی درمجموع به ارزش 85.21 میلیون دلار تجهیز می‌کند و بعد از 10 سال هم این جرثقیل‌ها را به ایران می‌دهد.
محمد راستاد مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی می‌گوید: بخش اول تجهیزات هند شامل 4 جرثقیل عملیاتی-بندری اصطلاحاً گنتری کرین را هند سفارش داده و تا حدود یک سال دیگر این جرثقیل‌ها به چابهار آورده می‌شوند.
راستاد همچنین می‌افزاید: علاوه بر خرید جرثقیل و تجهیزات تخلیه و بارگیری، هند یک خط اعتباری 150 میلیون‌‌دلاری نیز برای توسعه بندر چابهار اختصاص داده است.
همچنین طبق اعلام شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل؛ توافقنامه 900 میلیون دلاری سرمایه‌گذاری هند بر روی خط ریلی چابهار-زاهدان-سرخس بهمن‌ماه 96 نهایی شده و هند قرار است ظرف سه سال و نیم آینده 900 میلیون دلار بر روی خط آهن چابهار-زاهدان-سرخس سرمایه‌گذاری کند.
هر چند چابهار بهترین گزینه هند است اما ورود هند به چابهار و سرمایه‌گذاری این کشور در این بندر شاید به واسطه تحریم‌ها از همان ابتدا با اما و اگرهایی روبه‌رو بوده است و اخیراً هم با خروج آمریکا از برجام بر این اما و اگرها افزوده شده است.
شروع "اما و اگرها" در پسا برجام ترس از بازگشت تحریم‌ها و حالا ترس از مجازات شدن توسط آمریکا
هفت ماه بعد از امضای توافقنامه چابهار میان سه کشور ایران، هند و افغانستان در بهمن‌ماه 95، هند ایران را به تأخیر در پروژه چابهار متهم کرد؛ پایگاه خبری ایندیا تایمز، به گفته برخی مقامات هندی آن‌موقع اعلام کرد، هرچند اعتباری 22.5 میلیون دلاری برای توسعه بندر چابهار در بودجه سالانه دولت هند اختصاص داده‌شده است، اما با توجه به اینکه تهران هنوز پیشنهاد خود برای آزادسازی این رقم را ارائه نکرده، احتمالاً این اختصاص بودجه برای تسریع در اجرای این پروژه کافی نخواهد بود.
این تأخیر هرچند بعد‌ها به دلایل فنی قرداد نسبت داده و رفع شد اما هند پس‌ازآن دوباره اعلام کرد شرکت بین‌المللی بنادر هند مناقصه‌هایی را برای خرید تجهیزات تخلیه و بارگیری انجام داده است اما سازندگان عمدتاً اروپایی آن‌ها در این مناقصه‌ها به دلیل ترس از بازگشت تحریم‌ها شرکت نمی‌کنند و بانک‌های اروپایی هم کار‌های مالی مربوط به خرید تجهیزات را انجام نمی‌دهند.
اوایل سال جاری شمسی قبل از خروج آمریکا از برجام مدیر اجرایی شرکت بین‌المللی بنادر هند گفت: این شرکت با برگزاری مناقصه‌هایی، یک شرکت فنلاندی را برای ساخت 14 دستگاه جرثقیل سنگین ساحلی به ارزش 18 میلیون دلار برای بندر چابهار انتخاب کرده است؛ همچنین در حال اجرای دیگر مناقصه‌ها برای خرید سایر تجهیزات است.
وزارت کشتیرانی هند: شرکتی برای حضور در چابهار ابراز تمایل نکرده است
با این وجود اما اواخر خرداد وزارت کشتیرانی هند اعلام کرد: این وزارت خانه فرآیند دعوت از شرکت‌ها برای برگزاری مناقصه جهت انتخاب یک شریک هندی برای مدیریت، اداره و نگهداری این بندر(متفاوت از مناقصه‌های خرید تجهیزات) برای مدت 10 سال آینده را آغاز کرده اما با توجه به اینکه یکی از شرایط در نظر گرفته شده در این مناقصه این است که شرکت برنده مناقصه باید به‌صورت پیشاپیش 8.52 میلیون دلار به وزارت کشتیرانی هند پرداخت نماید تاکنون شرکتی ابراز تمایل نکرده است.
یک مقام وزارت کشتیرانی هند گفت: هدف ما از گرفتن پیش‌پرداخت از شرکت برنده مناقصه این است که بخشی از هزینه‌های اولیه‌مان را پوشش بدهیم؛ اما شرکت‌های حاضر در مناقصه می‌گویند، این پروژه اهمیت استراتژیک دارد و ازنظر تجاری قابل داوم نیست.
منظور شرکت‌های شرکت‌کننده در مناقصه مبنی بر اینکه پروژه چابهار قابل‌دوام نیست شاید به‌خاطر تحریم‌های ایران و ترس از مجازات شدن توسط وزارت خزانه‌داری آمریکا باشد که عطای چابهار را هرچند ویژه و استراتژیک به لقایش می‌بخشند.
هند: با وجود خروج آمریکا از برجام سرمایه‌گذاری بندر چابهار تا سال 2019 عملیاتی می‌شود
با وجود این نگرانی‌ها دولت هند در بیانیه‌ای که هفته گذشته منتشر کرد بر سرمایه‌گذاری در پروژه چابهار با وجود خروج آمریکا از برجام تأکید کرد و گفت: بندر چابهار را تا سال 2019 میلادی عملیاتی می‌کند؛ اما در بیانیه اینکه چگونه هند می‌خواهد با وجود تحریم‌های آمریکا و خودداری شرکت‌ها از حضور در ایران و یا کار برای ایران پروژه چابهار را ادامه دهد جزییاتی بیان‌نشده است.
همچنین علاوه بر سرمایه‌گذاری بندری هند در چابهار به ارزش 85 میلیون دلار؛ همانطور که پیشتر هم گفته شد هند متعهد شده 900 میلیون دلار در پروژه راه‌آهن چابهار نیز ظرف سه سال آینده به‌صورت فاینانس سرمایه‌گذاری کند که باوجود خودداری بانک‌ها برای کار با ایران عملی شدن این مقدار فاینانس هم در هاله‌ای از ابهام است.
عبدالغفور ایراننژاد نماینده مردم چابهار در مجلس شورای اسلامی می‌گوید: چابهار بهترین گزینه هند برای دسترسی به بازارهای آسیای میانه و افغانستان است؛ هند به‌خوبی این را می‌داند اما به دلیل ترس از تحریم‌های آمریکا علیه شرکت‌هایش بااحتیاط عمل می‌کند.
وی در گفت‌وگو با تسنیم می‌افزاید: روند سرمایه‌گذاری کند هند در بندر چابهار در حالی است که 100 کیلومتر آن‌طرف‌تر از چابهار در بندر رقیب، گوادر، چین به توسعه روزافزون این بندر ادامه می‌کند؛ تعهد 46 میلیارد دلاری سرمایه‌گذاری چین در بندر گوادر به 62 میلیارد دلار در مدت 15 سال افزایش‌یافته و تاکنون نیز چین 14 میلیارد دلار در بندر گوادر سرمایه‌گذاری کرده است.
نماهایی از بندر گوادر
تا دیر نشده هند سرمایه‌گذاری خود را نمایان کند
ایراننژاد تصریح می‌کند: گوادر در حالی میلیاردی سرمایه‌گذاری چینی‌ها را جذب می‌کند که هندی‌ها در همان میلیونی سرمایه‌گذاری در بندر چابهار هم مانده‌اند و هنوز اقدامی نکرده‌اند؛ امیدواریم هرچه سریع‌تر هند تعهد سرمایه‌گذاری خود را حداقل نمایان کند و ما در زمین ببینم نه اینکه فقط وعده بشنویم.
نماینده مردم چابهار خاطرنشان می‌کند: در اینکه بندر چابهار نقطه‌ای استراتژیک برای دسترسی هند است در آن شکی نیست اما اگر روند روزافزون بنادر رقیب چابهار ادامه یابد؛ این بنادر با جذب بار و کالا چابهار را هرچند مهم، راهبردی، داری موقعیت ویژه و استراتژیک از دور رقابت خارج می‌کنند ضمن آنکه هند هم از چین برای دسترسی به بازهای آسیای میانه عقب می‌افتد.
هرچه باشد؛ به گواه صاحبان نظران و اقتصاددانان بین‌المللی، چابهار نقطه‌ای مطمئن و زودبازده در سرمایه‌گذاری است خیلی بیشتر رقیب اصلی‌اش گوادر؛ به گفته یکی از مسئولان شرکت چینی توسعه‌دهنده گوادر که با یکی از رسانه‌ها گفت‌وگو کرده: چین در گوادر با مشکل کمبود زمین، انرژی روبه‌رو است و این در حالی است در چابهار چنین کمبودهای وجود ندارد ضمن‌‌اینکه مسیر اتصال چابهار به جاده معروف ابریشم بسیار سهل‌تر و سریع‌تر از گوادر خواهد بود.
علاوه بر این تحرکات شورشیان مخالف دولت در پاکستان و ناامنی در ایالت بلوچستان این کشور چابهار را نسبت به گوادر مطمئن‌تر کرده با این وجود اما اینکه آیا هند بالاخره سرمایه‌گذاری را خود در چابهار به قول نماینده نمایان می‌کند یا خیر؛ مشخص نیست؟
گزارش از سیدامیرحسین عظیمی
انتهای پیام/ش