تنفس "خاک" به جای "هوا"؛ کانون‌های جدید گردوغبار در راه لرستان است
مسئولان لرستان نه‌تنها به وعده‌های خود برای مقابله با ریزگردها در استان عمل نکردند بلکه با بی‌توجهی خود سبب شده کانون‌های جدید ریز گرد در راه باشد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم ازخرم‌آباد، سال‌هاست ریز گردها رنگ از رخسار آسمان آبی لرستان ربوده است و غبار خود را چنان بر آسمان گسترانیده که استشمام هوایی پاک دست‌نیافتنی شده است؛ ریز گردهای عربی که زمانی مهمان ناخوانده نامیده می‌شدند دیگر در این استان جا خوش کرده و نفس مردمان این دیار را در بین چهاردیواری خانه‌هایشان حبس کرده است.
این معضل بزرگ زیست‌محیطی هوای لرستان را ناخوش کرده و به نظر می‌رسد خیال رخت بربستن ندارد بلکه حضور ماندگاری پیداکرده و فاجعه‌ای را رقم می‌زند که در آینده شاهد تبعات آن هستیم؛ ورود این پدیده نه‌تنها مردم را از وجود آسمانی صاف محروم کرده بلکه سلامت جسمی و ریه‌هایشان را به نشانه گرفته است.
استان لرستان در سال 87، 49 روز آلوده، در سال 88، 46 روز، در سال 89، 90 روز، در سال 90، 180 روز، در سال 91، 59 روز، در سال 92، 92 روز، در سال 93، 136 روز، در سال 94، 96 روز، در سال 95، 86 روز، در سال 96، 86 روز و از ابتدای امسال تاکنون بیش از 32 روز غبارآلوده را سپری کرده است و این پدیده تمام بخش‌های مختلف اقتصادی، محیط‌زیست و منابع طبیعی را تحت تأثیر قرار داده و تا آنجا در قلب زاگرس پیشروی کرده که عامل اصلی خشکیدگی 25 درصد جنگل‌های بلوط، خسارت به زیر بخش‌های کشاورزی و بناهای تاریخی است و سلامت جسمانی مردم را به مخاطره انداخته و این در حالی است که لرستان تنها متأثر از ریزگردهاست و هنوز کانون گردوغبار در این استان وجود ندارد.
هشدار ایجاد کانون‌های جدید گردوغبار در لرستان
اما خشک شدن تالاب‌های لرستان و استمرار بی توجهی به احیا تالاب‌ها و وعده‌های پوچ زنگ خطر ایجاد کانون ریز گردها را به صدا درآورده و نه‌تنها لرستان بلکه تهدیدی برای غرب کشور نیز محسوب می‌شود به‌طوری‌که هوشنگ بازوند استاندار سابق لرستان در بهمن‌ماه سال 93 در نامه‌هایی به جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور، رحمانی فضلی وزیر کشور، ابتکار معاون رئیس‌جمهور و رئیس سابق سازمان حفاظت محیط‌زیست، نوبخت معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی هشدار داده بود که خشک شدن تالاب‌ها و تخریب پوشش گیاهی شرایط را برای ایجاد کانون‌های جدید گردوغبار در لرستان مهیا کرده که در صورت توجه نکردن به احیای تالاب‌های استان، خطر ایجاد کانون‌های بزرگ گردوغبار وجود دارد.
پس از گذشت سال‌ها که از این نامه‌های هشدارآمیز گذشته ولی تاکنون اقدامی در راستای احیا تالاب‌های خشک استان صورت نگرفته است و خطرات بزرگ زیست‌محیطی جنوب لرستان را تهدید می‌کند.
لرستان متأثر از پدیده گردوغبار
الهام برنا معاون نظارت و پایش محیط‌زیست استان لرستان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم بابیان اینکه استان لرستان کانون تولید گردوغبار شناسایی‌شده ندارد اظهار داشت: بر اساس آخرین پژوهش و تحقیقی که مرکز ملی گردوغبار کشور در راستای شناسایی کانون گردوغبار داشته، هنوز در این استان کانون تولید ریز گرد شناسایی نشده و لرستان متأثر از پدیده گردوغبار است.
وی افزود: در سال 85 این پدیده در غرب و جنوب غربی کشور شروع شد و چندین استان ازجمله لرستان را درگیر کرد، کانون‌های اصلی گردوغبار در کشور عراق، شرق سوریه و بخش‌هایی از اردن، کویت، شمال عربستان است که در گردوغباری که در ایران وجود دارد نقش دارند.
معاون نظارت و پایش محیط‌زیست استان لرستان عنوان کرد: در داخل کشور نیز سهم‌بندی‌های مختلفی وجود دارد به‌طوری‌که بیش از 10 درصد منشأ ریز گردها در داخل کشور است ولی سهم بیشتری از تولید گردوغبار خارج از مرزهای ایران است.
وی بابیان اینکه شرایط آب و هوایی و تغییر اقلیم این پدیده را به وجود می‌آورد تصریح کرد: عدم وجود رطوبت خاک در بروز گردوغبار بسیار متأثر است، زمانی که خاک رطوبت کافی نداشته باشد با هر جریان بادی می‌تواند حجم بیشتری از خاک را از زمین برداشته و جابه‌جا کند و ذرات گردوغبار تأثیری بر طول انتشار دارد.
خطر ریزگردها بر سلامتی مردم
برنا خاطرنشان کرد: در برخی مواقع ریزگردها مسافت‌های طولانی را طی می‌کند، ذرات 10 میکرون براثر حجم و درشتی در مسیر به‌راحتی فرونشست می‌کند ولی اگر ذرات دو و نیم میکرون یا یک میکرون باشد تا کیلومترها می‌رود و همه‌جا را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد.
وی بیان کرد: قطر ذرات در حوزه سلامت نیز اهمیت دارد ذرات بالای 10 میکرون در مجاری تنفسی فوقانی می‌ماند و زمانی وارد گلو می‌شود می‌توانند به خارج از بدن منتقل شوند ولی ذرات دو و نیم یا یک میکرون نه‌تنها دستگاه تنفسی و ریه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و خارج نمی‌شود بلکه در دستگاه تنفسی تحتانی رسوب می‌کند و وارد جریان خون می‌شوند و آثار خود را بر سلامت انسان به وجود می‌آورد.
معاون نظارت و پایش محیط‌زیست استان لرستان گفت: ذرات اگر منشأ رسی داشته باشد و جاذب باشد در مسیری که حرکت می‌کند اگر آلاینده‌ای در مسیر باشد جذب می‌کند و ممکن است انواع عوامل آلودگی‌زا و آلاینده را با خود حمل کند.
وی اظهار داشت: استان لرستان متأثر از این پدیده است و باید با تمهیداتی آثار سو گردوغبار را بر انسان و زیستمندان کاهش دهیم و ظرفیت و توانایی خود را بالا ببریم تا زمانی که این پدیده رخ می‌دهد کمترین آسیب را ببینیم که مهم‌ترین آن آموزش عمومی است تا مردم خود را کمتر در معرض این پدیده قرار دهند.
لزوم ایجاد کمربند سبز در اطراف شهرها
برنا افزود: باید فعالیت بدنی را در زمان رخداد به حداقل ممکن برسانیم چراکه به هر میزانی که حجم هوا را وارد بدن کنیم بر اثر غلظتی که ریزگردها دارد به همان میزان آلودگی وارد بدن می‌شود بنابراین از سازمان ورزش و جوانان خواسته‌شده در زمان این پدیده برنامه‌های ورزشی را کنسل کند و مدارس در این زمان تعطیل و دانش آموزان در فضای باز نباشند.
وی عنوان کرد: تمام دستگاه‌ها و ارگان‌ها نیز در این زمینه وظایفی دارند، پوشش گیاهی خیلی مؤثر است به‌طوری‌که هر هکتار جنگل انبوه و پهن‌برگ می‌تواند تا 30 تن گردوغبار را تلطیف کند بنابراین باید اطراف شهرها را به‌صورت متراکم جنگل و درختکاری کنیم تا بتوانیم حداقل این پدیده را کاهش دهیم.
نبود مرکز درمانی آلرژی در لرستان
معاون نظارت و پایش محیط‌زیست استان لرستان به وظایف دیگر دستگاه‌ها اشاره و بیان کرد: در زمان بروز این پدیده مصرف بالای برق، آب و حتی بنزین را داریم که هزینه به شمار می‌رود و بیماری‌های آلرژی، قلبی و عروقی و عصبی را افزایش می‌دهد؛ چندین بار از علوم پزشکی خواسته‌شده مرکز آلرژی در استان راه‌اندازی شود تا زمانی که افراد بیمار می‌شوند بتوانند در استان درمان شوند.
وی تصریح کرد: ایجاد مرکز درمان آسم و آلرژی لازم است چراکه در حال حاضر نمی‌دانیم براثر ورود ریزگردها به استان چقدر خسارت دیده‌ایم و آمار بیماران را نداریم و باید بانک اطلاعاتی داشته باشیم تا در زمان بحرانی‌شدن وضعیت برای رفع مشکل ورود کنیم ولی متأسفانه بانک اطلاعاتی در این زمینه نداریم بنابراین علوم پزشکی باید بانک اطلاعاتی را تهیه کند که آمار بیماران و مرگ‌ومیر ناشی از گردوغبار را داشته باشیم.
بانک اطلاعاتی بیماران و مرگ‌ومیر ناشی از گردوغبار تهیه شود
برنا خاطرنشان کرد: شهرداری‌ها باید در راستای ایجاد کمربند سبز و کنترل فعالیت‌های عمرانی و ساخت‌وساز در زمان‌های هشدار اقدام کند، همچنین کلیه آب‌نماهای شهری در روزهایی که گردوغبار است فعال و آب‌پاشی معابر در راستای ایجاد رطوبت توسط شهرداری‌ها انجام شود.
وی گفت: آموزش و پروش بحث آموزش را داشته باشد و هواشناسی پیش‌بینی گردوغبار را در 48 ساعت آینده اعلام کند همچنین باید فرودگاه خرم‌آباد به تجهیزات موردنیاز جهت جلوگیری از بروز اختلال در انجام پروازها و سفرهای هوایی مجهز شود.
معاون نظارت و پایش محیط‌زیست استان لرستان اظهار داشت: جهاد سازندگی به‌عنوان متولی بهره‌برداران از آتش زدن اراضی پس از برداشت محصول جلوگیری کنند چرا که این کار نقض حقوق شهروندی است و 10 سال است درگیر این موضوع هستیم، این اقدام آلاینده‌های ثانویه تولید می‌کند که اثر سینرژیک دارند همچنین نباید اراضی جنگلی و مرتعی تبدیل به کشاورزی شود و تالاب‌ها را نباید تغییر کاربردی دهند.
خطر تبدیل تالاب‌های خشک‌شده لرستان به کانون گردوغبار
وی بابیان اینکه محیط‌زیست باید تالاب‌های خشک‌شده استان را احیا کند افزود: برخی از تالاب‌های فصلی یازده‌گانه پلدختر خشک‌شده ازجمله تالاب گری بلمک که به‌صورت عمدی خشک و این تالاب را تغییر کاربری داده و تبدیل به اراضی کشاورزی شده است بنابراین اگر تالاب‌ها احیا نشوند سبب می‌شود به کانون گردوغبار تبدیل شوند.
برنا عنوان کرد: تالاب ریه‌های زمین هستند و صدها کارکرد دارند و یکی از کارکردها این است که رطوبت منطقه و درجه حرارت را تأمین می‌کنند.
وی بیان کرد: منابع طبیعی برنامه‌های آبخیزداری را باید اجرا و عملیاتی کند و کاشت گونه‌ها را نیز در دستور کار داشته باشند؛ صداوسیما نیز باید انعکاس گزارش‌ها را به‌موقع داشته باشد و شرکت آب منطقه‌ای در راستای احیا تالاب‌ها همکاری کند، همچنین حقابه‌های زیست‌محیطی، آبراهه‌ها و تالاب‌ها را تأمین کند و از حفر چاه‌های غیرمجاز جلوگیری کند.
معاون نظارت و پایش محیط‌زیست استان لرستان تصریح کرد: زمانی گردوغبار شدت بیشتری دارد توان شبکه کاهش می‌یابد و افت ولتاژ راداریم که سبب قطعی برق خواهد شد بنابراین باید تمهیداتی توسط شرکت توزیع برق در نظر گرفته شود که سبب ایجاد مشکل نشود.
وی خاطرنشان کرد: هلال‌احمر باید آمادگی لازم را داشته باشد تا اگر رخدادی ایجاد شود و مقدار زیادی از مردم نیاز به کمک داشته باشند امدادرسانی کند؛ دانشگاه‌ها مکلف شده‌اند کار پژوهشی در این زمینه انجام دهند و در راستای اقلیم استان، کاهش گردوغبار و مشکلاتی که داریم راهکار ارائه دهند، همچنین از دادگستری خواسته‌شده شعب خاص ایجاد شود تا هر زمان کسی بخواهد آلودگی مضاعف ایجاد کند برخورد قانونی صورت گیرد؛ پلیس راهور نیز مکلف شده است از تردد خودروهای دودزا ممانعت کند چراکه در صورت گردوغبار نباید آلودگی دیگری داشته باشیم که هم‌زمان آلودگی‌ها را تشدید کند.
خسارت ریزگردها بر محصولات کشاورزی
برنا گفت: گردوغبار سبب می‌شود میزان گلدهی و میوه دهی محصولات باغی نیز کاهش پیدا کند و سبب می‌شود آفات محصولات زراعی و باغی افزایش پیدا کند به‌طوری‌که در زمانی که رخدادهای پشت سر هم داشته‌ایم تولید عسل در استان کاهش‌یافته چراکه زنبور موجود بسیار حساسی است و نمی‌تواند در هوای آلوده به زندگی ادامه دهد.
وی بابیان اینکه براساس تحقیقاتی که انجام‌شده یکی از عوامل زوال جنگل‌های زاگرس گردوغبار است اظهار داشت: برای مقابله با ریز گردها با دست‌خالی نمی‌توان کاری انجام داد که باید دستگاه‌ها اعتبارات لازم را جذب و تأمین کنند تا به اهداف موردنظر برسیم.
معاون نظارت و پایش محیط‌زیست استان لرستان با اشاره به اینکه مقامات ایرانی نشست‌های زیادی با کشورهای همسایه داشته‌اند ولی تاکنون اقدامی در این زمینه گزارش نشده است افزود: در داخل کشور برای ایجاد رطوبت خاک بخش بزرگی از استان خوزستان به حالت غرقابی درآمده و به‌صورت یک پروژه بزرگ در حال انجام است همچنین کاشت گونه‌های مقاوم و مناسب در داخل کشور انجام می‌شود ولی متأسفانه در منطقه‌ای قرارگرفته‌ایم که بحث مهار گردوغبار اولویت کشورهای همسایه نیست و به‌اندازه کشور ما دغدغه مقابله با ریز گردها را ندارند و روی این موضوع کار و اعتبار گذاشته نمی‌شود.
شیرزاد نجفی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم اظهار داشت: آلودگی هوا براثر تغییر اقلیم، گرم شدن کره زمین و کم بودن پوشش جنگلی و مرتعی در کشورهای همسایه ازجمله عراق، عربستان، سوریه و خشک شدن تالاب هور العظیم خوزستان است که همه این عوامل سبب گردوغبار می‌شود.
خشکیدگی 550 هزار هکتار از جنگل‌های لرستان
وی بابیان اینکه خوشبختانه در استان لرستان کانون ریز گرد نداریم افزود: 17 استان کشور بیابانی است که خوشبختانه لرستان جز این استانها نیست، منشأ ریز گردها هم داخلی ازجمله استان خوزستان و هم خارجی است که می‌توان به کشورهای عراق، عربستان و سوریه اشاره کرد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان با اشاره به اینکه وسعت جنگل‌های استان یک‌میلیون و 217 هزار هکتار است و سال گذشته هزار و 200 هکتار کاشت جنگل‌کاری اقتصادی و گیاهان دارویی را در استان داشته‌ایم عنوان کرد: 550 هزار هکتار از جنگل‌های استان دچار خشکیدگی است که می‌توان گفت 25 درصد جنگل‌ها دچار زوال بلوط است ولی با توجه به بارندگی‌های مطلوبی که سال گذشته و بهار امسال داشته‌ایم مقداری این روند خشکیدگی کند شده است.
وی بیان کرد: با توجه به بارندگی‌هایی که در فصل بهار داشتیم در حال حاضر سطح پوشش گیاهی به‌صورت انبوه است و نگران وقوع حریق هستیم چراکه سطح پوشش گیاهی در جنگل‌ها و مراتع استان به‌شدت افزایش‌یافته که اگر حریق صورت گیرد مهار آن بسیار دشوار است بنابراین عملکرد را بر پیشگیری از حریق گذاشته‌ایم که تجهیزات را آماده کرده و اقدامات لازم در مناطق بحرانی اندیشیده شده است که کمترین آتش‌سوزی را داشته باشیم.
برای مقابله با ریزگردها هیچ اعتباری به لرستان داده نشد
نجفی بابیان اینکه یکی از عوامل زوال بلوط بحث ریز گردها است چراکه آلودگی روی برگ درختان می‌نشیند و تنفس را می‌گیرد تصریح کرد: برای مقابله با ریزگردها به استان لرستان هیچ اعتباری داده نشده است، اعتبار به خوزستان داده‌اند ولی بیشترین تأثیر گردوغبار بر روی لرستان است چراکه هم‌جوار با استان خوزستان و ایلام است و بیشترین آلودگی در این استان است ولی متأسفانه یک ریال اعتبار در بحث ریز گردها به لرستان اختصاص نیافته است.
وی خاطرنشان کرد: در راستای زوال بلوط و خشکیدگی جنگل‌ها نیز تنها در سال 93 اعتبار به لرستان اختصاص یافت ولی از سال 93 تاکنون هیچ اعتباری در این زمینه نیز اختصاص نیافته است.
محمدناصر هاشمی مدیرکل هواشناسی استان لرستان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم اظهار داشت: بر اساس تصمیم‌گیری کشوری بنا است محیط‌زیست‌های کشور تمام سنجنده‌ها را واگذار به هواشناسی کنند و کار سنجش میزان آلودگی با هواشناسی باشد.
تجهیز 4 هواشناسی به سنجنده‌های گردوغبار و آلودگی‌های صنعتی
وی افزود: این اقدام در استان لرستان در حال انجام است و بنا است تا پایان برنامه ششم حداقل پنج ایستگاه سنجش گردوغبار داشته باشیم، با توجه به اعتباری که در سال 97 لحاظ شده چهار هواشناسی استان ازجمله کوهدشت، رومشکان، پلدختر و خرم‌آباد مجهز به سنجنده‌های گردوغبار و آلودگی‌های صنعتی می‌شود.
مدیرکل هواشناسی استان لرستان بابیان اینکه هر ایستگاه بین 500 تا 800 میلیون تومان برای خرید تجهیزات نیاز دارد عنوان کرد: سه میلیارد و 950 میلیون تومان اعتبار استان است که قول می‌دهیم هواشناسی‌های رومشکان، کوهدشت، پلدختر و خرم‌آباد را امسال مجهز به ایستگاه‌های سنجش گردوغبار و آلودگی‌های صنعتی کنیم.
وی بیان کرد: 45 درصد این اعتبار در خزانه استان قرار دارد و اگر کل اعتبار تخصیص پیدا کند این اقدامات انجام می‌شود؛ در حال حاضر میزان آلاینده‌های گردوغبار و تعداد روز آلوده را محیط‌زیست اعلام می‌کند ولی ورود و خروج گردوغبار و همچنین میزان افزایش و کاهش غلظت گردوغبار را هواشناسی پیش‌بینی می‌کند.
هاشمی تصریح کرد: امیدواریم این کار انجام و ساماندهی صورت گیرد و یک دستگاه متولی کار باشد که جز هواشناسی نیز هیچ دستگاهی توانایی این کار را ندارد.
با توجه به اینکه پدیده گردوغبار تأثیر مستقیم بر زندگی مردم و طبیعت استان دارد باید اقدامی اساسی در راستای مقابله با ریز گردها، احیا تالاب‌ها و جلوگیری از ایجاد کانون جدید گردوغبار در استان صورت گیرد؛ در سند مقابله با پدیده گردوغبار شرح وظایف دستگاه‌ها برای مقابله با عوارض و خسارات ناشی از این پدیده مشخص‌شده اما آیا دستگاه‌های اجرایی استان تاکنون به تکالیف خود عمل کرده‌اند؟
یکی از مهم‌ترین وظایف که ایجاد کمربند سبز برای تلطیف‌کردن هوا و کاهش آلودگی‌ها بوده و این کار برعهده شهرداری‌ها است، برای جویا شدن از عملیاتی شدن این اقدام بارها با شهرداری خرم‌آباد تماس گرفته شد ولی حاضر به پاسخگویی نبودند.
گزارش از فاطمه بیرانوند
انتهای پیام/ ز