سکوی پرش ادبیات ایران به بازارهای جهانی
ادبیات کودک و نوجوان ایران در اسل‌های اخیر یکی از پراستقبال‌ترین حوزه ها برای فروش رایت بوده است، سکوی پرشی که اگرچه می‌تواند ادبیات ایران را جهانی کند، اما چندان جدی گرفته نشده است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، حوزه کتاب کودک و نوجوان در سال‌های پس از انقلاب هم از حیث کمی و هم از نظر کیفی رشد قابل توجهی داشته است، به طوری که از نظر کارشناسان میزان توفیق در این حوزه قابل مقایسه با دوران پیش از انقلاب نیست. اگرچه این حوزه در سال‌های گذشته با مشکلات جدی به ویژه در زمینه کیفیت و تولید محتوا مواجه است، اما همچنان این حوزه یکی از حوزه‌های امیدوارکننده فعالان نشر برای معرفی ادبیات ایرانی به دیگر ملل است. به گفته برخی از کارشناسان، ادبیات کودک و نوجوان به دلیل داشتن مضامین فراگیر انسانی و توجه به روحیات مخاطب کودک و نوجوان، این قابلیت را دارد که با ترجمه به دیگر زبان‌ها، بتواند مسیر جهانی شدن را بپیماید. در این راستا در سال‌های اخیر ناشرانی تلاش کرده‌اند تا کتاب‌های تولید شده در این زمینه را با حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی به مخاطب جهانی معرفی کنند، برخی موفق بوده و برخی دیگر در این مسیر ناکام ماندند، حال این پرسش ایجاد می‌شود که دلایل موفقیت و عدم موفقیت در این مسیر چه بوده است؟ اساسا ادبیات کودک و نوجوان ایران چه اندازه قابلیت جهانی شدن دارد؟
مجید جعفری اقدم مدیر آژانس ادبی پل که رایت برخی از کتاب‌های ایرانی را به ناشرانی از چین، ترکیه و ... فروخته است، در این زمینه می‌گوید: در مقایسه با موضوعات دیگر ادبیات کودک و نوجوان ما در حوزه مبادلات رایت از اولویت برخوردار است، این امر چند دلیل عمده دارد، اول اینکه موضوعات کودک معمولاً موضوعات فرامنطقه‌ای و فراملی و مناسب برای همه کودکان است، بنابراین مخاطب خاص در گستره جغرافیایی خاص ندارد.
وی ادامه می‌دهد: دوم اینکه کتاب کودک هم محتواست و هم تصویر. هم تصویرش فروخته می‌شود و هم متنش. با توجه به اینکه تصویرگران ما در دهه اخیر موفقیت‌های بسیاری در جشنواره‌های بین‌المللی داشتند، این موفقیت‌ها خواه ناخواه به کتاب‌های کودک ما نیز سرایت کرده است. بنابراین این ویژگی‌ها موجب شده است که مشتری‌های کتاب‌های ایرانی نسبت به کتاب‌های دیگر بیشتر باشد.
جعفری اقدم تصریح می‌کند: اگر به آمار فروش رایت سال گذشته و امسال نگاه کنیم، به راحتی می‌شود، گفت بالاتر از 80 درصد رایتی که فروخته شده در حوزه کودک و نوجوان است، به خصوص کتاب‌هایی که به صورت مجموعه‌ای و سری هستند، یا کتاب‌هایی که ادبیات کلاسیک را به زبان امروزی برای کودکان و نوجوانان بازخوانی کردند، بیشتر مورد استقبال قرار گرفته است.
وی به حوزه جغرافیایی استقبال از کتاب‌های ایرانی نیز اشاره کرده و می‌گوید: عمدتا کشورهایی که با ما قرابت‌های فرهنگی بیشتری دارند علاقه‌مندی بیشتری برای این کار نشان می‌دهند، اما نمی‌توان خط کشی دقیقی کرد که کدام کشورها بیشتر است. ترکیه اگرچه با تصویرگری کتاب‌های ایرانی مشکل دارد، اما متن بسیار مورد پسندش است و...
جعفری اقدم هم‌چنین با اشاره به تجربیات غیرموفق در این بازاراضافه می‌کند: یک سری از کتاب‌ها ویژه مخاطب داخلی نوشته می‌شود که خواهان بین‌المللی ندارد، برخی کتاب‌های مذهبی که بیشتر تبلیغی است تا ترویجی نیز خواهان چندانی ندارد، اما در این میان کتاب‌های مذهبی که مباحث عام دین اسلام چون خداشناسی معارف اسلامی و الهی را بیان می‌کنند بسیار خواهان دارد، حتی ناشرانی از کشورهای اروپایی چون ایتالیا از این کتاب‌ها استقبال کرده‌اند.
قطعاً معرفی صحیح و حرفه‌ای آثار به بازارهای جهانی در موفقیت در این مسیر حرف اول را می‌زندف موضوعی که به نظر می‌رسد ما رد سال‌های اخیر در آن چندان موفق نبوده‌ایم، عبدالعظیم فریدون، مدیر انتشارات محراب قلم، در این‌باره معتقد است که ناشران کودک و نوجوان باید برای معرفی ادبیات کودک و نوجوان ایران به جهان در نمایشگاه‌های بین‌المللی حضور فعال‌تری داشته باشند، اما وجود دو مشکل مانع از حضور ناشران در نمایشگاه‌های بین‌المللی شده است؛ نبود قانون کپی رایت در کشور و نداشتن صرفه اقتصادی در شرایط فعلی. او بر تقویت آژانس‌های ادبی به عنوان مراکز موفق در این زمینه تأکید می‌کند و معتقد است که ادبیات کودک و نوجوان پس از انقلاب رشد چشمگیری داشته و همین موضوع منجر به موفقیت این حوزه در عرصه جهانی خواهد شد.
مدیر انتشارات محراب قلم در این‌باره بیشتر توضیح می‌دهد و می‌افزاید: در این رابطه دو مانع وجود دارد؛ نخست بحث کپی رایت است. نگاهی که ناشران خارجی به ناشران ایرانی دارند، نگاه مثبتی نیست، چرا؟ چون قانون کپی رایت نداریم. دومین مانع، نبود صرفه اقتصادی برای ناشر است، با وجود این نگاه‌ها، حضور ناشران در این نمایشگاه‌ها سودآوری اقتصادی را به همراه ندارد؛ به همین دلیل الان چند سال است که انجمن فرهنگی ناشران کودک و دو سال است که انجمن نویسندگان کودک، کتاب ناشران را به نمایشگاه‌های بین‌المللی می‌برند و به نوعی تجمیع کردند تا بتوانند این مشکل را حل کنند؛ لذا به نظرم مشکل کپی رایت به مشکل اقتصادی دامن زده است.
فریده خلعتبری مدیر انتشارات شباویز که فعالیت‌های بسیاری در زمینه فروش رایت کتاب‌های ایرانی داشته‌است، نیز می‌گوید: اینکه چقدر توانسته‌ایم از این ظرفیت‌ها بهره ببریم، آگاهی ندارم، اما این را بگویم که هیچ‌گاه نباید نه نویسنده و نه تصویرگری ما را دست کم بگیرید. هنرمندان واقعی ما کارهایی دارند که در دنیا می‌تواند مطرح شود.
وی ترجمه را مهمترین مشکل در این زمینه عنوان کرده و می‌گوید: مهمترین مشکل ما در این زمینه نداشتن ترجمه مناسب است، زبان کتاب‌ها قابل درک نیست، وگرنه نویسندگان ما توانایی تولید آثار را دارند. از این جهت تردید به خود راه ندهید. با توجه به این مسائل، برای ما بازارهایی وجود دارد، فقط ورود به این بازارها دشوار است و نیاز به امکانات بیشتر است که شاید در اختیار ما نباشد.
لیلی حائری یزدی مدیر آژانس ادبی کیا از جمله افرادی است که دستی بر آتش فروش رایت کتاب‌های ایرانی در بازارهار جهانی دارد، او دلایل بسیاری برای عدم موفقیت برخی ناشران و نوینسدگان جهت فروش رایت کتاب‌هایشان در بازارهای جهانی بر می‌شمرد، از رعایت نکردن قانون کپی‌رایت در ایران و سلب اعتماد ناشران خارجی نسبت به ایرانی‌ها گرفته تا انتخاب مسیری اشتباه از سوی ناشران.
وی در این زمینه می‌گوید: پیشنهادم به ناشران این است که اگر می‌خواهند در نمایشگاه کتاب فرانکفورت حرفی برای گفتن داشته باشند، در طول سال بر روی فعالیت خود متمرکز شوند، یکی از نقص‌هایی که ما داریم، معرفی کتاب هایمان یا ویترین کتاب است. اینکه ما تعداد کتاب‌هایمان زیاد باشد، لزوما موفقت برایم به همراه نمی‌آورد، اگر بر روی دو یا سه کتاب متمرکز شویم و از همین حالا با ناشران آن حوزه وارد مذاکره شویم، قرار ملاقات‌ها را از پیش تعیین کنیم، مکان آن را مشخص کنیم و ... به موفقیت نزدیک‌تر خواهیم بود.
اگرچه ادبیات کودک و نوجوان ایران به نسبت ادبیات ترکیه، مالزی و حتی روسیه ادبیاتی غنی‌تر به لحاظ محتوا و تصویرگری است، اما هنوز نتوانسته جایی مطمئن برای خود در بازارهای جهانی پیدا کند، قطعا در این میان عوامل بسیاری دخیل هستند، که به بخشی از آن‌ها در این گزارش اشاره شد، اما آنچه مهم است این است که ادبیات ما ظرفیت لازم برای جهانی شدن را در اختیار دارد، آنچه در اختیار نداریم ابزار معرفی آن است، فعالیت بیشتر آژانس‌های ادبی، پرهیز از حضورهای اتفاقی در نمایشگاه‌های خارجی و انتخاب متدهای حرفه‌ای در این میان تا اندازه بسیاری تسهیل‌کننده است.
انتهای پیام/
