خراسان‌رضوی|"بزنگان" دیگر ماهی ندارد؛ وقتی دریاچه در نبود توجه دولتی‌ها به "مرگ" نزدیک می‌شود
حال و روز دریاچه بزنگان در شهرستان سرخس خوب نیست و در این میان عمده وظایف توسط کمپین‌های مردمی صورت می‌گیرد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهدمقدس، دریاچه بزنگان تنها دریاچه خراسان‌رضوی است و در فاصله 130 کیلومتری مشهد و 80کیلومتری شهرستان سرخس در جنوب رشته کوه‌های هزارمسجد واقع شده است. وسعت این دریاچه حدود 80 هکتار و عمیق‌ترین نقطه آن 12 متر است.
این دریاچه را باید مهمترین و تنها آبگیر طبیعی دریاچه خراسان رضوی دانست زیرا وسعتی در حدود 80 هکتار و عمقی بین 9 تا 12 متر، هیچ رودخانه یا حوزه آبگیری به آن ختم نمی‌شود و آب آن از بارندگی‌های سالانه و چشمه‌های کوچک در کف دریاچه بزنگان تامین می‌شود. این دریاچه که در مسیر جاده مشهد سرخس قرار دارد، در فصول مختلف سال، یکی از شاهراه‌های تجمع پرندگان مهاجر و نیز محل پرورش ماهی قزل‌آلا است و تاکنون 33 گونه فیتو پلانکتون جلبکی در دریاچه بزنگان شناسایی شده است.
در سال‌های اخیر خشکسالی‌های مداوم منجر به کاهش سیلاب‌های فصلی و آبدهی چشمه‌های بالادست شده و زنگ خطر حیات این اثر طبیعی ملی به صدا درآمده است. عدم وجود منابع کافی آبی برای تغذیه این دریاچه و احتمال ورود لای ناشی از تخریب مراتع وضعیت را بغرنج‌تر کرده است و دو چشمه دائمی به نام‌های چشمه گل بی بی و چشمه کرق غلام که از منابع اصلی تامین آب این تالاب بوده است به شدت کاهش یافته و این دریاچه را که در سال 1386 براساس مصوبه شماره 275 سال 1385، از طرف شورای عالی حفاظت محیط زیست کشور، به عنوان اثر طبیعی ملی ثبت شده را مجددا در خطر نابودی قرار داده است.
کارشناسان راهکارهایی مانند در اختیار قرار دادن خط لوله‌ای از سد دوستی و هدایت آب به دریاچه را راه حل موثر نجات دریاچه می‌دانند، در حالی که برخی این اقدام را به دلیل برهم خوردن شرایط اکولوژیک دریاچه معقول نمی‌دانند.
حال و روز «بزنگان» خوب نیست
موسی غلامزاده؛ رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان سرخس پیرامون آخرین وضعیت این دریاچه گفت: اثر طبیعی ملی بزنگان این روزها اصلا حال خوبی ندارد و به شدت نیازمند توجه مسئولان است. تبخیر شدید آب به دلیل گرما و کاهش آبدهی چشمه‌های تامین کننده آب دریاچه منجر به افزایش درصد شوری آب دریاچه شده و همین امر سبب شده دیگر زیست گونه‌های ماهی در این دریاچه امکان‌پذیر نباشد.
وی افزود: شش سال پیش پروانه صید ماهی برای بزنگان صادر می‌شد اما امروز هیچ ماهی در آب آن شنا نمی‌کند. همچنین دیگر گونه‌های خانواده گندمیان از گونه‌های اطراف دریاچه هستند که متاسفانه به دلیل کاهش شدید بارندگی دوام چندانی نیاورده و در همان فروردین ماه خشک می‌شوند.
غلامزاده افزود: با این شرایط خشکسالی ذخیره آب دو چشمه اصلی تامین‌کننده آب دریاچه نیز کاهش یافته و در حال حاضر از چشمه کرکه غلام آب چندانی به سمت دریاچه جاری نمی‌شود؛ هرچند تا قبل اردیبهشت وضعیت آب آن خوب بود اما از زمان کاهش بارندگی به شدت ذخیره آب آن پایین آمد و از چشمه آسیابی هم کشاورزان سرخسی استفاده می‌کنند و اصلا آبی به سمت دریاچه نمی‌آید.
وی ادامه داد: یکی از کارها برای نجات دریاچه این است که کشاورزان بزنگان در خارج از فصل کشت آب چشمه آسیابی را از طریق لوله‌گذاری به سمت دریاچه هدایت می‌کنند. این وضعیت در کنار کاهش سطح آب دریاچه سبب شده تا بزنگان دیگر آن نمای زیبا و دل‌انگیز گذشته را نداشته باشد. از 17 فروردین ماه امسال بارندگی‌ها در سرخس متوقف شده است.
وی ادامه داد: هرچند از سال گذشته اقدامات خوبی در حوزه احیای دریاچه صورت گرفته اما اگر همین اقدامات 6 تا هفت سال پیش انجام می‌شد، وضعیت امروز دریاچه خیلی بهتر از الان بود اما متاسفانه بی‌توجهی به این ثروت زیست محیطی آثار منفی خود را گذاشته است. حضور پرندگان مهاجر جاذبه خوبی برای حضور گردشگران، پرنده دوستان و محققان است که اکنون نیز تا حدی شاهد حضور آنها هستیم اما رونق آن نیازمند بهبود اوضاع دریاچه و البته تامین زیرساخت‌های لازم است.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان سرخس خطرنشان کرد: طرح مطالعات توجیهی دریاچه بزنگان در بخش مقدماتی در حال انجام است و در صورت تایید این مطالعات در سازمان مرکزی، بخش بندی پایش و حفاظت دریاچه نیز انجام می‌شود اما باید بدانیم تنها با تامین اعتبار می‌توان خونی دوباره در رگ‌های بزنگان جاری کرد.
کمپین‌های مردمی تا امروز ناجی بزنگان بوده‌اند
یک فعال محیط زیست با هشدار نسبت به وضعیت دریاچه بزنگان گفت: دو سال پیش وضعیت مرگ این دریاچه حتمی بود خشکسالی و عدم مدیریت صحیح آب‌های سطحی و سیلاب‌ها سبب شده بود تا تنها دریاچه طبیعی شمال شرق کشور در آستانه خشک شدن کامل قرار بگیرد. این کمپین‌های مردمی دنبال احیای دریاچه بزنگان بودند که با تبلیغات و فعالیت خود در فضای مجازی سبب جلب توجه فعالان حوزه محیط زیست و مسئولان شده و این دریاچه با مشارکت‌های مردمی از خشک شدن قطعی به‌طور موقت نجات یافت.
این فعال محیط زیست افزود: در همان بهار 95 با فراهم شدن تجهیزات، با مرمت آبراهه‌ها و انجام لایروبی حدودا 500 متر کانال‌ها در بخش غربی دریاچه و هدایت آب چشمه‌ها و نیز آب ناشی از باران و سیلاب با توجه به لوله‌گذاری‌های صورت گرفته؛ حدود یک چهارم از آب‌های سطحی و سیلاب‌ها به سمت دریاچه مدیریت و دریاچه از مرگ حتمی نجات پیدا کرد.
وی ادامه می‌دهد: در واقع در اردیبهشت 95 این دریاچه هیچ آبی نداشت و مردابی بود که آن هم در حال خشک شدن بود اما چند ماه بعد به واسطه توجه مسئولان و مشارکت‌های مردمی حفظ اصالت تعادل اکولوژیکی دوباره سطح آب در آن بالا آمد و احیا شد.
این فعال محیط زیست معتقد است امسال گرمای بی سابقه، سرعت بالای تبخیر و نیز کاهش آب چشمه‌ها شرایط را به سمت بحران پیش می‌برد و اگر در هفته‌های آتی شاهد بارندگی نباشیم مسلما بزنگان در خطر خشک شدن قرار خواهد گرفت.
به دنبال پایش لحظه‌ای وضعیت دریاچه هستیم
محمد عرفانی؛ معاون پایش و نظارت اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی با اشاره به وضعیت نه‌چندان مطلوب این دریاچه گفت: البته امسال ما شاهد بهبود وضعیت دریاچه نسبت به سال‌های قبل‌تر هستیم زیرا چندین پروژه احیاء به وسیله اداره کل محیط زیست و نیز کمک و همیاری سمن‌ها و دوستداران محیط زیست اجرا شده که از آن جمله می‌توان به هدایت سیلاب‌های جاری شده در شرق دریاچه با حفر کانال اشاره کرد. هرچند وضعیت دیگر تالاب‌ها و دریاچه‌های کشور نیز تعریفی ندارد اما بزنگان از وضعیت بهتری برخوردار است زیرا با توجه به اهمیت آن در استان و اجرای طرح‌های احیایی، تا حدود زیادی تا امروز موثر واقع شده است.
عرفانی افزود: با توجه به افزایش دما مهمترین عامل کاهش آب تبخیر سطحی است که نوسانات دریاچه را تا حدود یک متر در سال برده است. البته به دنبال لوله‌گذاری به طول یک کیلومتر هستیم تا بتوانیم مازاد آب کشاورزی را به دریاچه منتقل و این کاهش آب ناشی از تبخیر مستقیم را برطرف سازیم.
معاون پایش و نظارت اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی همچنین با اعلام این خبر که سامانه برخط کنترل فاکتورهای فیزیکی شیمیایی به زودی در این دریاچه نصب خواهد شد بیان می‌کند: با خرید و نصب این سامانه که به اعتباری 200 میلیون تومانی نیازمند است، روند زیست دریاچه تحت کنترل و نظارت خواهد بود.
انتهای پیام/ ز
