بازارهای ناشناخته برای جهانی شدن ادبیات کودک/ صادرات کتاب ایران چقدر است؟

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، حوزه کتاب کودک و نوجوان در سال‌های پس از انقلاب هم از حیث کمی و هم از نظر کیفی رشد قابل توجهی داشته است، به طوری که از نظر کارشناسان میزان توفیق در این حوزه قابل مقایسه با دوران پیش از انقلاب نیست. اگرچه این حوزه در سال‌های گذشته با مشکلات جدی به ویژه در زمینه کیفیت و تولید محتوا مواجه است، اما همچنان این حوزه یکی از حوزه‌های امیدوارکننده فعالان نشر برای معرفی ادبیات ایرانی به دیگر ملل است. به گفته برخی از کارشناسان، ادبیات کودک و نوجوان به دلیل داشتن مضامین فراگیر انسانی و توجه به روحیات مخاطب کودک و نوجوان، این قابلیت را دارد که با ترجمه به دیگر زبان‌ها، بتواند مسیر جهانی شدن را بپیماید. در این راستا در سال‌های اخیر ناشرانی تلاش کرده‌اند تا کتاب‌های تولید شده در این زمینه را با حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی به مخاطب جهانی معرفی کنند، برخی موفق بوده و برخی دیگر در این مسیر ناکام ماندند‌ه‌اند.

بنا بر نظر کارشناسان، ادبیات کودک و نوجوان ایران در سفر به دیگر کشورها در مقایسه با توانایی‌ها و ظرفیت‌هایش، چندان توفیق نداشته است. این موضوع حتی در قبال کشورهای همسایه و جهان اسلام نیز صدق می‌کند؛ بازار خوبی که به دلیل وجود اشتراکات متعدد می‌تواند راه نزدیک‌تری برای جهانی شدن باشد. وجود اشتراکات مذهبی و دینی و حتی زبانی سرمایه‌هایی است که می‌تواند ورود کتاب‌های ایرانی به خارج از کشور را تسهیل کند، اما چرا ناشران ایرانی در این زمینه نیز توفیق چندانی نداشته‌اند؟ آیا کتاب‌های ایرانی توانایی جهانی شدن ندارند یا ساز و کار مناسبی برای ورود به بازار کشورهای همسایه وجود ندارد؟

انتشارات جمال از جمله مجموعه‌هایی است که تلاش کرده در سال‌های اخیر کتاب‌های منتشر شده در حوزه ادبیات کودک و نوجوان را به دیگر زبان‌ها ترجمه و با مذاکره با آژانس‌های ادبی و ناشران کشورهای جهان اسلام، کارهای بیشتری را وارد بازار کتاب منطقه کند. حجت‌الاسلام و المسلمین علیرضا سبحانی‌نسب، مدیرعامل نشر جمال، در گفت‌وگو با تسنیم، با اشاره به جایگاه ادبیات دینی کودک و نوجوان ایران در جهان اسلام گفت: نشر ایران به دلیل نداشتن ساز و کار مناسب، ارتباط دقیق، درست و شفافی نیز با هیچ جای جهان ندارد، نه تنها در بخش کودک که در بخش بزرگسال نیز از این بیماری رنج می‌برد. هرچند ارتباط نشر ایران با جهان اسلام نیز به همین صورت است، اما به نظر می‌رسد که اوضاع کمی بهتر باشد؛ به طوری که برخی از ناشران توانسته‌اند با ناشران جهان اسلام حتی اهل سنت خارج از کشور ارتباط برقرار کرده و آثارشان را به دیگر زبان‌ها منتشر کنند.

او ادامه داد: ارتباط داشتن با ناشران و فعالان نشر در خارج از کشور کمی سخت است و بیشتر به این بازمی‌گردد که یک ناشر یا مدیر انتشارات چقدر با ناشران خارج از کشور ارتباط داشته باشد، وگرنه ساز و کاری که به نشر ایران برای حضور در عرصه بین‌الملل یاری دهد، وجود ندارد.

بیشتر بخوانید:

سکوی پرش ادبیات ایران به بازارهای جهانی
تجارت با دین در بازار کتاب

به گفته مدیر انتشارات جمال؛ در حال حاضر مجموعه‌ای به نام «انجمن ناشران بین‌الملل» در این زمینه فعالیت می‌کند که حدود 15 عضو دارد. به نظر می‌رسد که این مجموعه فقط درست شده تا کتاب به ایران وارد شود. تمام تلاششان بر این است که کتاب‌های خارج از کشور را به ایران وارد کند و به واسطه ارتباط‌هایی که دارند به دانشجویان، دانشگاه‌ها، کتابخانه‌ها و دیگر مجموعه‌هایی که به صورت عمده خرید می‌کنند، بفروشند. حال این پرسش مطرح می‌شود که به میزان میلیاردها تومان کتابی که این انجمن وارد ایران کرده، رایت چند کتاب را واگذار کرده است؟ چند عنوان کتاب از ایران وارد بازارهای جهانی شده است؟ من آماری ندارم، اما می‌توانم بگویم که گفت‌وگو‌های انجام شده حداقل بوده و نمی‌توان بر آن عنوان مذاکرات بین‌المللی را گذاشت.

سبحانی نسب با بیان اینکه ورود کتاب به ایران راحت است، اما خروج کتاب از ایران تقریباً صفر است، اضافه کرد: این یک بیماری برای نشر ایران است، شما می‌خواهید در جهان تأثیرگذار باشید در حالی که ابزارهای این کار را در اختیار ندارید. کسانی که این ابزارها را در اختیار دارند بیشتر به فکر واردات کتاب هستند تا صادرات کتاب. متأسفانه ارتباط ما با جهان اسلام برای کتاب خیلی ضعیف است؛ بنابراین اگر از ابزارهای دولتی به معنای ایجاد بستر مناسب برای ارتباط با جهان اسلام بهره‌مند بودیم، می‌توانستیم به واسطه کتاب‌های خوبی که برخی از ناشران دارند در جهان اسلام بدرخشیم و علاوه بر داشتن مخاطب از میان تشیع، از اهل سنت نیز مخاطبان جدیدی داشته باشیم. 

مدیر انتشارات جمال ادامه داد: اگر وزارت ارشاد بستر بهتری را برای عرضه ارائه می‌کرد، نتیجه بهتری می‌یافتیم؛ البته طرح گرنت در حال اجراست که کمکی برای ناشران در این زمینه است، اما قواعد دست و پاگیری دارد. طی جلسه‌ای که با معاونت فرهنگی ارشاد داشتیم، این موضوع مطرح شد و ایشان هم گفت که دارند تدابیری را جهت بهتر شدن اوضاع می‌اندیشند. اگر این بستر فراهم شود، ناشران می‌توانند ارتباط قوی‌تری با ناشران جهان اسلام داشته باشند.

این فعال عرصه نشر در ادامه کیفیت کارهای ایران به خصوص در حوزه ادبیات دینی کودک و نوجوان را مناسب برای حضور در جهان اسلام دانست. سبحانی‌نسب همچنین به کیفیت کارهای منتشر شده در این حوزه در جهان اسلام اشاره کرد و یادآور شد: کتاب‌هایی با یک میلیون تیراژ تولید می‌شود، اما ساختار و گرافیک ضعیفی دارد. به طور کلی اگر بخواهیم بررسی کنیم،‌ متوجه می‌شویم که برخی از کشورها به دلیل ارتباط خوبی که با جهان غرب دارند، در بخش‌هایی که غرب قوی ظاهر شده آنها نیز قوی ظاهر شده‌اند؛ به ویژه از نظر ادبیات، شکل و فرم اما این دسته از آثار از حیث غنای آموزش‌های معارفی ضعیف هستند. عمده این دسته از کارها به دلیل قرابت با نویسندگان توفیق داشته‌اند، اما از نظر محتوای متن آثار ضعف زیادی دارند. ناشرانی هم هستند که در این زمینه فعال‌اند اما کارهایشان هم از نظر فرم و هم از حیث محتوا ضعف است که می‌توان گفت که بخش زیادی از نوشته‌های جهان اسلام به این معضل دچارند.

انتهای پیام/