وجود ۴۷۰۰ حلقه چاه غیرمجاز و فاقد پروانه در استان قم

به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم: "دشت قم" نامی است که تا همین چند دهه اخیر به‌عنوان یکی از حاصلخیزترین دشت‌های کشور بر سر زبان‌ها بود و کشاورزی تا حد زیادی در آن رونق داشت.

اما در چند سال قبل متأسفانه با توجه به پدیده‌ خشکسالی در کشور و مستثنی نبودن قم از این بحران سطح ایستابی در این منطقه رو به کاهش گذاشته و زنگ خطری برای زندگی انسان‌ها و جانداران این منطقه به‌حساب می‌آید.

وجود 21 هزار هکتار باغات و 45 هزار هکتار زمین زراعی در استان و همچنین شناساییکشاورزی سنتی به‌عنوان مهم‌ترین عامل هدررفت آب شیرین، بهانه‌ای شد تا با اسدالله مرتضوی، مدیر آب‌وخاک جهاد کشاورزی استان قم در رابطه با روند ایجاد سیستم‌های آبیاری نوین در استان قم به مصاحبه بپردازیم.

تسنیم: چه میزانی از زمین‌های کشاورزی استان قم دارای سیستم آبیاری نوین هستند؟

در استان قم تاکنون نزدیک به 11 هزار و 530 هکتار از اراضی دارای سیستم آبیاری تحت‌فشار یا قطره‌ای است و نزدیک به 175 هکتار از اراضی استان نیز لوله‌گذاری شده‌اند.

تسنیم: دولت چه تسهیلاتی را برای کشاورزان در این زمینه در نظر گرفته است ؟

در این طرح از سال 92 تاکنون که در حال اجراست، دولت در هرسال مبالغ متفاوتی را برای کمک به کشاورزان در نظر گرفته که آخرین آن‌ها مربوط به سال 96 است. در این مصوبه، دولت، به ازای هر هکتار زمین که کشاورزی که متقاضی آبیاری کم‌فشار هستند 45 میلیون ریال و به ازای هر هکتار زمین کشاورزی با سیستم آبیاری تحت‌فشار 100 میلیون ریال تسهیلات می‌پردازد.

تسنیم: فکر می‌کنید تأثیر استفاده از این سیستم آبیاری درگذر از دوره خشکسالی چطور باشد؟

برنامه‌ای که دولت برای خشکسالی و بحران آب در کشور در نظر گرفته است برنامه کلی است که نیاز به همکاری دستگاه‌های متفاوت و مردم دارد. وظیفه اداره جهاد کشاورزی در این زمینه این است که با معرفی و اجرای روش‌های آبیاری نوین و کنترل و نظارت روی انواع بذرها، بهره‌وری از آب را در کشاورزی بالا ببرد تا نیاز کمتری به استخراج آب داشته باشیم، اما این قضیه صرفاً نمی‌تواند دوام سفره‌های زیرزمینی آب را تضمین کند چرا با افزایش آب در دسترس کشاورزان، زمین‌های بیشتری را زیر کشت می‌برند و نتیجه این است که استخراج آب همچنان ادامه دارد.

تسنیم: آیا تاکنون برنامه‌ای برای کاهش استخراج آب زیرزمینی در نظر گرفته‌شده است؟

برنامه‌ریزی و اجرای تمام طرح‌های کشاورزی در استان، بر‌اساس 3000 ساعت استخراج آب از چاه‌ها است که در پروانه آن‌ها درج‌شده است، اما نظارت بر این قضیه بر عهده آب منطقه‌ای است که باید با نصب دستگاه‌های کنترل حجمی و اندازه‌گیری آب خروجی از چاه‌ها، خروجی آب از سفره‌های زیرزمینی را کنترل کنند.

تسنیم: با استفاده از سیستم‌های آبیاری تحت‌فشار و نوین تا چه حد می‌توان در مصرف آب صرفه‌جویی کرد؟

کاهش مصرف آب با این روش‌ها بسته به نوع محصولات متفاوت است اما به‌طور میانگین می‌توان گفت بین 60 تا 90 درصد می‌توان در مصرف آب صرفه‌جویی کرد. البته این روش‌های آبیاری به علت منظم و به‌موقع بودن و آسانی آبیاری مزارع باعث افزایش تولید و راندمان نیز می‌شود.

تسنیم: چه تعداد چاه آب در حال حاضر در استان فعال است؟

در حال حاضر حدود 1500 حلقه چاه عمیق و غیر عمیق وجود دارد. نزدیک به 1200 حلقه از این چاه‌ها عمیق هستند که عمدتاً در قسمت غیر کوهستانی قرار دارند و مابقی این چاه‌ها که غیر عمیق هستند و دبی کمتری هم دارند در نواحی کوهستانی استان قرار دارند.

تسنیم: وجود چاه‌های غیرمجاز در استان قم به چه صورت است؟

در استان قم تخمین زده می‌شود حدود 4700 حلقه چاه غیرمجاز و فاقد پروانه وجود داشته باشد که اغلب در مناطق کوهستانی و با دبی کمتر از 2 لیتر بر ثانیه هستند که علیرغم کوچک بودنشان، با توجه به اینکه پایین‌تر از سطح ایستابی قنات‌ها هستند، لطمه زیادی را به قنات‌های استان قم وارد کرده و باعث کاهش آبدهی آن‌ها شده‌اند.

تسنیم: آیا از برداشت این‌گونه چاه‌ها تابه‌حال جلوگیری شده است؟ چه مشکلی برای این کار وجود دارد؟

بله، اقداماتی انجام‌شده است اما متأسفانه در کشور ما قوانین بازدارنده‌ مناسبی برای این کار وجود ندارد و با توجه به اینکه این چاه‌ها اکثراً داخل مزارع و دامداری‌های شخصی هستند قابل‌دسترسی و شناسایی نیستند و این امر سبب تعویق در جلوگیری از آن‌ها می‌شود.

تسنیم: آیا در استان قم هم محدودیتی برای کشت محصولات پر آب بر وجود دارد؟

محدودیتی که کشاورزان را از کشت نوع خاصی از محصولات منع کند وجود ندارد اما توصیه می‌شود محصولاتی مانند یونجه و ذرت را که کشت آن‌ها نیازمند حجم زیادی از است کمتر اجرا شود یا حداقل از روش‌های آبیاری تحت‌فشار استفاده شود.

تسنیم: همکاری کشاورزان در این زمینه به چه صورت است؟

متأسفانه به دلیل شرایط اقتصادی که کشاورزان در حال حاضر دارند و با توجه به ریسک‌های مالی که این شغل نیازمند است کشاورزان نمی‌توانند به‌خوبی در این زمینه همکاری کنند. به‌طور مثال یکی از مشکلاتی که وجود دارد این است که در 3 دهه اخیر سالانه به‌طور میانگین در حدود 20 درصد کاهش بارندگی داشته‌ایم که سبب کمتر شدن رطوبت در این منطقه شده و کیفیت محصولات و به‌تبع آن توان مالی کشاورزان کاهش‌یافته است.

تسنیم: آیا دولت راه‌حل دیگری هم برای کاهش استخراج از سفره‌های زیرزمینی دارد؟

بله راه‌کارهای زیادی در جلسات کارگروه شورای عالی آب  که با حضور معاون اول رئیس‌جمهور تشکیل می‌شود، ارائه‌شده که یکی از آن‌ها بازخرید امتیاز چاه‌های آب است. در سال‌های اخیر با توجه به سطح ایستابی منطقه و شرایط جوی، تعداد زیادی پروانه بهره‌برداری از چاه‌های عمیق صادرشده بود که متأسفانه امروزه با کاهش بارندگی‌ها تعادل بین ورودی و خروجی سفره‌های آب زیرزمینی ایجاد نشد و این امر سبب پایین رفتن سطح آب‌شده است.طرحی که ارائه‌شده بیان می‌دارد که دولت پروانه چاه‌های کم بازده را بخرد تا بتواند سبب کاهش استخراج آب بشود.

گفت‌وگو از: مهدی آزاد

 انتهای پیام/ ز