اصفهان| کمای هنر قلمکاری با مرگ زاینده رود؛ کیفیت پارچه های قلمکار در معرض تهدید

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، نصف جهان شهر جهانی صنایع دستی که بیش از یک سوم از هنرهای صناعی جهان را در خود دارد، خواستگاه بسیاری از هنرهای اصیل ایرانی است.

هنر قلمکاری که جلوه بارز آن در سفره های قلمکار دیده می شود، از دل کارگاه های کوچک و به دست هنرمندان بزرگ در اصفهان خلق می شود، هنری که در گوشه و کنار دنیا علاقه مندان زیادی را به خود جذب کرده است.

هنر قلمکار از پیشه های کهن و قدیمی ایران بود که قرن ها در اوج قدرت قرار داشته، این هنر که به روی پارچه نمایان می شود، از دوره مغلول ها در ایران مرسوم شده و در این دوره به علت حمایت و پشتیبانی خان های مغلولی، پارچه های منقوش و چینی در بازارهای ایران فروش فوق العاده ای پیدا کرده بود، اما ایرنیان برای رقابت با چینی ها درست به ابتکاراتی در این زمینه زدند که از آن جمله ابداع نقاشی بر روی پارچه یا به اصطلاح پارچه های قلمکار بود.

در دوره صفویه این هنر گسترش چشم گیری داشت و در حقیقت می توان گفت دوره پررنق این صنعت از زمان صفویه شروغ و به اواسط عصر قاجاریه ختم شد. در زمان صفویه بیشتر لباس های مردان و زنان از پارچه های قلمکار تهیه می شد و این پارچه های در آن زمان شهرت فراوانی داشت.

تلاش پیگیر صنعتگران قلمکارساز سبب ازدیاد تقاضا برای این پارچه های قلمکار شد و چون عرضه محدود بود، صنعتگران به چاره اندیشی برای پیدا کردن راه حل عرضه بیشتر با همان کیفیت هنری وا داشت که تنها راه چاره ایجاد نقوش مورد نظر بر روی قالب و انتقال قالب بر روی پارچه بود که در آغاز تنها از یک و چند غالب استفاده می شد و بقیه را با دست بر روی پارچه می کشیدند.

پس از گذشته دهه ها با طراحی بر روی کاغذ و انتقال آن بر روی قالب و حکاکی و قالب تراشی استادکاران توانستند هنر قلمکاری را به وسیله قالب زنی توسعه دهند اما این هنر در طول سال های گذشته به دلیل مشکلاتی نظیر کمبود آب که جزء الزامات تهیه قلمکار بوده، با چالش هایی از جمله کاهش تولید و تاثیر در درجه کیفیت محصولات این هنر روبرو شده است.

صنایع دستی اصفهان وابستگی به آب ندارد

این در حالی است که معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان به خبرنگار تسنیم می گوید: بسیاری از رشته های صنایع دستی اصفهان وابسته به بحث اب به معنایی که در صنعت تلقی می شود، وابستگی ندارند.

جعفر جعفرصالحی با بیان اینکه در بحث قلمکار که در کذشته گارزکارها در کنار رودخانه  فعالیت داشتند، چندسالی است که هنرمندان از طریق حوضچه های کوچک این هنر را دنبال می کنند، افزود: مصرف آب برای گارزکاری کم بوده و بحران آب در حوزه صنایع دستی خللی ایجاد نکرده است و هنرمندان تقریبا این موضوع را مدیریت می کنند.

وی با بیان اینکه صنایع دستی اصفهان با توجه به اقیلم خاص این استان، وابستگی به آب ندارند، گفت: تنها دغدغه ای که ممکن است در حوزه صنایع دستی در سال های آتی به وجود بیاید، بحث پنبه  و پنبه کاری در شرق استان است.

هنر قلمکار نیازمند فرهنگ سازی است

رئیس اتحادیه صنایع دستی اصفهان نیز در این باره بیان کرد: قطعا قطعی آب بر تولید تاثیر می گذارد، که بیش از این صنایع دستی به ویژه حوزه هنر قلمکار نیازمند فرهنگ سازی است.

عباس شیردل با بیان اینکه در گذشته فضایی در کنار رودخانه زاینده رود بوده که هنرمندانی مشغول به رنگ رزی و گارزکاری پارچه های قلمکار بودند و مردم نیز به تماشای این خلق هنر می آمدند و با نحوه کار قلمکاری آشنا می شدند، تصریح کرد: در حال حاضر این فضا از هنرمندان قلمکار گرفته شده است.

وی با بیان اینکه گارزکاری و قلمکاری هیچ آلایندگی برای رودخانه نداشت، گفت: در حال حاضر تعدادی از هنرمندان قلمکار در خورزوق و با استفاده از حوضچه های کوچک که محدودیت آبی در آنجا نیز وجود دارد، مشغول به تولید پارچه های قلمکار هستند.

رئیس اتحادیه صنایع دستی اصفهان با بیان اینکه کمبود آب و محدودیت های آبی تاثیری در تولید نداشته است، گفت: اما اگر رودخانه آب داشت، وضعیت این هنر بهتر بود.

در ادامه پیگیری این سوژه به سراغ هنرمندان فعال در این حوزه رفتیم که عضو اتحادیه قلمکاران اصفهان سخن متفاوتی درباره کمبود آب و تاثیر آن در هنر قلمکار به زبان آورد.

جواد عابدی، هنرمند پیشکسوت هنر قلمکار با اشاره به فعالیت هنرمندان این حوزه برای تولید پارچه قلمکار اظهار داشت: در حال حاضر تعدادی از هنرمندان در شهر برخوار با اخذ مجوز از شهرداری، چاه هایی را احداث کردند و حیات این هنر را دنبال می کنند.

وی با بیان اینکه  گارزکاری پارچه های قلمکار باید با آب شرب انجام شود در غیر این صورت کیفیت محصولات پایی می آید، گفت: قلمکاران با وجود مشکلات و محدودیت های تولید با حساسیت ویژه ای کیفیت  پارچه های را سنجش می کنند اما نوعا به دلیل استفاده از آب چاه، از کیفیت این پارچه های کاسته می شود.

عضو اتحادیه قلمکاران اصفهان با بیان اینکه قرار بود که شهرداری و میراث فرهنگی مکانی را در جنب باغ پرندگان اصفهان برای ادامه حیات این هنر اختصاص بدهد که به دلیل خشک بودن چاه های این اتفاق رخ نداد، تصریح کرد: در حال حاضر هنرمندان قلمکار چاره ای جز سازش با کمبود آب ندارند و ما از شرکت آب منطقه ای درخواست کردیم که برای احیای مجدد چرخه تولید این هنر به هنرمندان این حوزه مساعدت کنند که متاسفانه در مورد هم همکاری لازم صورت نگرفت.

وی با اشاره به تعطیلی کارگاه های تولید پارچه قلمکار در اصفهان گفت: بسیاری از هنرمندان این حوزه به خاطر مشکلاتی نظیر کمبود آب، نبود بیمه و موانعی که سد راه تولید یان هنر است، کارگاه های خود را تعطیل کردند و تولید این هنر فاخر نسبت به سال های گذشته 35 درصد کاهش داشته است.

تاثیر استفاده از حوضچه های بر کیفیت پارچه های قلمکار

از طرف دیگر حامد زابلیان، پیشکسوت هنر قلمکاری بر روی پارچه اصفهان نیز بیان کرد: در بحث تولید ما به آب رودخانه زاینده رود نیاز داشتیم، زیرا کارهای رنگ رزی با کیفیت بهتری انجام می شد، اما اکنون سختی کار و کیفیت پارچه ها، تولید را دچار چالش کرده است.

زابلیان با اشاره به اینکه واقعیت این است که به دلیل اوضاع اقتصادی کنونی، خرید محصولات قلمکار از سبد خرید مردم حذف شده است، تصریح کرد: متاسفانه تولید و فروش پارچه های قلمکار وضعیت خوبی ندارد.

گفتنی است، بحران آب مسئله ای است که هر روز هر شهروندی با آن روبرو می شود، باید دید تصمیمات راهبردی مسئولان و صرفه جویی همگانی در این ماده حیاتی، بیش از این از حیات هنرهای صناعی که از ظرفیت های مهم استان اصفهان به شمار می رود، چگونه حفاظت می کنند.

گزارش از زینب کلانتری

انتهای پیام/ ت