گزارش تسنیم|احیاء صنایع نفت و گاز ازبکستان، عرصه جدید رقابت بازیگران خارجی در آسیای مرکزی

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، ازبکستان در دوره جدید خروج از انزوای بین‌المللی با روی کار آمدن شوکت میرضیایف از سال 2016، تلاش کرده تا از تمامی مزیت‌های نسبی این کشور استفاده کند. موقعیت ترانزیتی در قلب آسیای مرکزی، بهره‌مندی از جمعیت قابل توجه، منابع، پتانسیل‌های امنیتی و ذخایر معدنی از جمله این مزیت‌هاست.

در این میان برخورداری ازبکستان از ذخایر و منابع نفت و گاز یکی از جذابیت‌هایی است که توانسته بیش از دیگر موارد، توجه شرکای خارجی را به خود جلب کند.
تا پیش از این اگرچه ازبکستان به عنوان یکی از تولیدکنندگان منابع هیدروکربنی، به‌ویژه گاز طبیعی مطرح بود، اما نقش چندانی در تعاملات و مناسبات انرژی منطقه‌ای آسیای مرکزی نداشت.

معمولاً ترکمنستان و قزاقستان در کشاکش میان روسیه، چین و اتحادیه اروپا در این بازی حضور داشتند. دلیل آن‌ هم طبیعی است؛ با توجه به جمعیت بالای ازبکستان در مقایسه با دیگر کشورهای آسیای مرکزی و حجم پایین‌تر تولیدات هیدروکربنی این کشور، امکان صادرات قبال توجه برای ازبک‌ها فراهم نبوده است.

بر اساس گزارش آژانس انرژی ایالات متحده، مجموع تولید انرژی ازبکستان در سال 2015 معادل 2.318 کوادریلیون بی‌تی‌یو (هر بی‌تی‌یو معادل 1055 ژول و یا 0.293 وات ساعت است) بوده است که از این حیث در رتبه 35 کشورهای جهان قرار گرفته است.

با این حال اما مصرف داخلی این کشور معادل 2.011 کوادریلیون بی‌تی‌یو بوده که در حقیقت تنها کمتر از 14 درصد انرژی تولید شده برای صادرات باقی می‌ماند.

بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، در سال 2015، تولید گاز طبیعی این کشور معادل 2 میلیون و 356 هزار تراژول بوده که از این میزان حدود 609 هزار تراژول آن صادر شده و 1 میلیون و 747 هزار تراژول آن به عنوان مصرف داخلی استفاده شده است.

میزان استخراج گاز طبیعی این کشور نیز 1.967 میلیارد متر مکعب در سال بوده است. با این حال اما رقم 65 تریلیون متر مکعبی ذخایر کشف شده گاز طبیعی ازبکستان نشانگر ظرفیت قابل توجه این کشور برای نقش‌آفرینی در عرصه انرژی بین‌المللی است.
میرضیایف نیز با آگاهی از این امر از زمان روی کار آمدن تاکید ویژه‌ای بر این موضوع داشته تا علاوه بر ایجاد ظرفیت‌های اقتصادی جدید برای ازبکستان، نقش‌آفرینی این کشور را در عرصه مهم انرژی منطقه‌ای و بین‌المللی ارتقاء دهد. میرضیایف در نخستین اقدامی، اصلاحات نسبتاً قابل توجهی را در حوزه صنایع نفت و گاز مشخص کرده و برنامه‌ای کوتاه‌مدت تا سال 2021 برای افزایش میزان استخراج منابع هیدروکربنی این کشور، تدوین کرد.

از این رو، دعوت از شرکت‌های مختلف جهان برای سرمایه‌گذاری در حوزه نفت و گاز ازبکستان صورت گرفته است. این موضوع عرصه‌ جدیدی را برای رقابت بازیگران بین‌المللی تاثیرگذار در حوزه انرژی، به‌ویژه روسیه و ایالات متحده فراهم آورده است.

ایالات متحده که با مرگ اسلام کریم‌اف، فرصتی طلایی در ازبکستان نصیبش شده است، یکی از نخستین کشورهایی بود که برای سرمایه‌گذاری در حوزه نفت و گاز ازبکستان اعلام آمادگی کرد. البته سرمایه‌گذاری‌های‌های ایالات متحده صرفاً منحصر به حوزه نفت و گاز نبوده و بسیاری از زمینه‌های دیگر را نیز شامل شده است.

طی 4 ماهه نخست سال 2018، حدود 28 درصد سرمایه‌گذاری خارجی جذب شده در ازبکستان از سوی ایالات متحده بوده که در تاریخ سرمایه‌گذاری خارجی ازبکستان بی‌سابقه می‌باشد. علاوه بر این، در ماه مه سال 2018 شرکت ملی نفت و گاز ازبکستان، «ازبک نفت‌ گاز» با مدیران شرکت آمریکایی «هانی‌ول یواوپی» موافقتنامه‌ای برای ایجاد پروژه‌های مشترک حوزه اکتشاف و استخراج گاز طبیعی به ارزش تقریبی 3.2 میلیارد دلار منعقد کردند.

هانی‌ول یواوپی از شرکت‌های بزرگ آمریکایی در حوزه انرژی است که قرار است بهره‌مندی ازبکستان از تکنولوژی‌های «ام‌تی‌او» و «سپارکس» را فراهم آورد. گفته می‌شود رایزنی‌های اولیه این موافقتنامه در جریان سفر میرضیایف به ایالات متحده صورت گرفته است.

در این میان اما روسیه که به‌عنوان بازیگر اصلی ژئوپلیتیک انرژی آسیای مرکزی شناخته می‌شود نیز به این عرصه ورود کرده و خواستار احیاء اهرم‌هایی جهت کنترل جریان انرژی منطقه می‌باشد.

روسیه هم در توافقنامه‌ای با ازبکستان اعلام کرده در نظر دارد 3 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری برای حوزه‌های نفت و گاز ازبکستان تخصیص دهد. علاوه بر این، گازپروم و دیگر شرکت‌های بزرگ حوزه انرژی روسیه نیز به صورت مجزا قراردادهایی با «ازبک نفت گاز» به امضا رسانده‌اند. طبیعتاً ازبکستان هم که برای صادرات انرژی‌اش به کشورهایی غیر از تاجیکستان و قرقیزستان برنامه دارد، روسیه فعلاً تنها گزینه در دسترس است.

در کنار این‌ها، بریتانیا نیز آمادگی خود را برای سرمایه‌گذاری 1.25 میلیارد پوندی در حوزه نفت و گاز ازبکستان اعلام کرده است. در آوریل 2018 یادداشت همکاری میان طرفین در جریان «مجمع مشترک انرژی ازبکستان و بریتانیا» به امضا رسید. در این مجمع دو روزه که با حضور شرکت‌های بزرگ انرژی بریتانیا و برخی مقامات این کشور همچون وزیر تجارت و توسعه صادرات برگزار شد، رایزنی‌های بسیاری پیرامون حوزه‌های همکاری دو کشور صورت گرفت. گفته می‌شود در حال حاضر بیش از 567 شرکت ثبت شده در لندن در فضای اقتصادی ازبکستان فعال هستند که 162 مورد آن‌ها به صورت کامل و 100 درصد در لندن مشغول به کار می‌باشند.
چین هم که توانسته خود را برای کشورهای تولیدکننده منابع هیدروکربن آسیای مرکزی به‌ عنوان مهم‌ترین آلترناتیو صادراتی به جای روسیه معرفی کند، حتی پیش از مرگ کریم‌اف فعالیتش را در این حوزه آغاز کرده بود. با این حال، در رویکرد جدید ازبکستان چینی‌ها با منابع مالی قابل توجهی که در اختیار دارند ورود کردند.

در این راستا، ازبکستان طی امضای موافقتنامه‌ای با «صندوق جاده ابریشم»، توانسته حمایت بیشتر چینی‌ها برای سرمایه‌گذاری در حوزه نفت و گاز را جلب کند. گفته شده این سرمایه‌گذاری علاوه بر دلار، در قالب یوان نیز صورت خواهد گرفت.
در کنار این بازیگران تاثیرگذار جهانی در حوزه انرژی، جالب توجه است که شرکت‌های ژاپنی هم آمادگی خود را برای سرمایه‌گذاری در این حوزه اعلام کرد‌ه‌اند. در آگوست 2018 طی سفر یک هیات ژاپنی به ازبکستان به رهبری رئیس «صندوق مشترک جاده ابریشم ازبکستان و ژاپن»، با مقامات «ازبک نفت گاز» رایزنی‌هایی صورت گرفت. ژاپنی‌ها در این راستا علاقه‌مندی خود را بیشتر در حوزه پالایش و تولید فراورده‌های نفت و گاز ابراز داشته‌اند. طی این دیدار دو قرارداد برای ساخت «پالایشگاه بخارا» و «پالایشگاه گازهای شیمیایی شورتان» میان طرفین منعقد شد.

در مجموع به نظر می‌رسد در آینده‌ای نه‌چندان دور شاهد جذب سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در صنایع نفت و گاز ازبکستان باشیم که این امر می‌تواند موجب ظهور این کشور به عنوان یکی از بازیگران حوزه انرژی منجر شود.

با این حال مهم‌ترین مساله تولیدکنندگان نفت و گاز آسیای مرکزی، یعنی مسیرهای صادراتی آن همچنان برای ازبکستان وجود خواهد داشت. طبیعتاً در این میان سه آلترناتیو برای ازبک‌ها وجود دارد. نخست، مشارکت در پروژه کمربند و جاده چین و تلاش برای صادرات انرژی از این مسیر؛ دوم، امیدواری نسبت به حصول تفاهمی در اجلاس‌های آتی کشورهای ساحلی خزر برای باز شدن مسیرهای موسوم به ترانس‌خزر؛ و سوم، امیدواری برای تکمیل پروژه‌های جنوبی همچون تاپی که پیش از این ازبکستان تمایل خود برای سرمایه‌گذاری در آن را اعلام کرده بود.

انتهای پیام/