استاد دانشگاه ایالتی لوییزیان: کودتای ۱۹۵۳ باعث تداوم دیکتاتوری شد
بنا به اعتراف وزیر خارجه آمریکا در دوره کلینتون، آمـــــریکایی‌ها بـــــا کــودتای ۱۹۵۳ (مـــــــــــرداد ۱۳۳۲) قدرت را به‌دست شاه دادند. پیش‌بینی آکادمیسین‌ها و سیاستمداران آمریکایی از آینده کودتای ۱۹۵۳ چه بود؟
به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، مارک گسیروسکی، استاد دپارتمان علوم سیاسی دانشگاه ایالتی لوییزیان است که در مقطعی به‌عنوان مشاور وزارت خارجه آمریکا مشغول به کار بوده است. وی به‌عنوان یکی از معدود محققان غرب به شمار میرود که به صورت گسترده و مستمر درخصوص کودتای 28 مرداد 1332 تحقیق کرده است؛ کودتایی که به قول استفان کینزر، خبرنگار مشهور «نیویورک‌تایمز» و نویسنده کتاب «همه مردان شاه» در توصیف آن می‌گوید: «کودتای 28 مرداد آینده تاریخ ایران را تحت تاثیر خود قرار داد و به نحوی باعث تغییر شکل معادلات جهانی شد که سال‌ها بعد تازه تاثیر آن مشخص شد.» گسیروسکی، نویسنده کتاب «سیاست خارجی آمریکا و شاه» و همچنین «مصدق و کودتا» است. با این استاد دانشگاه درباره ماجرای کودتای 28 مرداد 32 به گفت‌و‌گو نشستیم که متن این گفت‌و‌گو به شرح زیر است.
بنا به اعتراف وزیر خارجه آمریکا در دوره کلینتون، آمـــــریکایی‌ها بـــــا کــودتای 1953 (مـــــــــــرداد 1332) قدرت را به‌دست شاه دادند. پیش‌بینی آکادمیسین‌ها و سیاستمداران آمریکایی از آینده کودتای 1953 چه بود؟
آنها به دنبال این بودند که یک چهره مقتدر مانند فضل‌ا... زاهدی را به قدرت برسانند تا از طریق او بتوانند بحران نفت را حل کنند؛ ثبات را به ایران برگردانند و حزب توده را از بین ببرند. به نظرم آمریکایی‌ها توانستند به خواسته‌های خود برسند.
کودتای 28 مرداد یک نوع مداخله مستقیم، خصمانه و غیردموکراتیک برای تغییر یک حکومت است. اثر این برخورد خصمانه بر جامعه ایرانی چه بود؟
کودتای 28 مرداد 1332 و سرنگونی مصدق باعث به وجود آمدن دوره 25 ساله دیکتاتوری شد. کودتا همچنین کمک زیادی به ضد آمریکایی شدن انقلاب سال 1357 و دوره بعد از آن در ایران کرد.
با توجه به اینکه دونالد ترامپ هم سیاست خصمانه مشابهی را در مقابل ایران در پیش گرفته است، می‌توان این‌گونه نتیجه گرفت که تقویت حس دشمنی برای ترامپ و سیاست خارجی آمریکا، مطلوب است یا باید نتیجه بگیریم که برای آمریکا، دوستی و دشمنی ایرانیان، فاقد اهمیت است؟
به نظرم اوباما تمایل به ایجاد روابط بهتر با ایران را داشت. تصور می‌شود کلینتون هم نگاه خوبی به ارتباطات بهتر داشت. این مساله بیشتر به فردی که در قدرت هست مرتبط است و اینکه او چگونه تصمیم می‌گیرد.
در کشورهای خاورمیانه تصور می‌شود که با تغییر ترکیب کنگره یا تغییر رئیس‌جمهور ایالات متحده، سیاست‌های کلی آن کشور خصوصا در سیاست خارجی تغییراتی اساسی پیدا می‌کند. سیاست خارجی آمریکا با تغییرات در دولت یا کنگره، نهایتا چقدر امکان تغییر دارد؟
کنگره بدون تاثیر از اینکه چه حزبی ریاست‌جمهوری و کاخ سفید را تصاحب می‌کند، با ایران دشمنی خواهد کرد و به رفتار خصمانه خود ادامه خواهد داد. با این حال حزب صاحب قدرت طی چند دهه گذشته بسیار تعیین‌کننده بود. در دوران ریاست‌جمهوری دموکرات‌ها (کارتر، کلینتون و اوباما) آنها نشان دادند که تمایل بیشتری به ارتباط با ایران نسبت به جمهوری‌خواهان به رهبری ریگان، بوش و ترامپ داشته‌اند.
به نظر شما، حتی اگر ایران از صحنه سیاست جهانی خارج شود، آیا دشمنی ایالات متحده، تبدیل به دوستی خواهد شد؟ در زمان کودتا، ایالات متحده به ظاهر دوست ایران و مصدق بود، ولی هیچ‌کدام از دو رئیس‌جمهور (ترومن و آیزنهاور) به قول‌هایی که به مصدق داده بودند، عمل نکردند و نهایتا هم ایالات متحده در کودتا نقش‌آفرینی کرد.
ترومن نسبت به آیزنهاور رویکرد به مراتب بهتری به ایران و مصدق داشت. ترومن به کلی مخالف کودتا در ایران بود. بلافاصله بعد از پیروزی آیزنهاور در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، مقامات دولت انگلیس که از ملی شدن صنعت نفت ناراحت بودند نامه‌ای را به آمریکا فرستادند که در آن پیشنهاد شده بود دولت انگلیس با همکاری آمریکا اقدام به کودتا علیه دولت مصدق کند. مقامات وقت کاخ سفید اعلام کردند که دولت کنونی (ترومن) هیچ‌گاه حاضر به چنین کاری نخواهد شد و در عوض دولت پیروز انتخابات (آیزنهاور) که در ژانویه کار خود را آغاز خواهد کرد، ممکن است تمایل به چنین اقدامی داشته باشد.
گزارش‌های منتشرشده از سازمان سیا به‌خوبی طراحی کودتا در تهران را نشان می‌دهند. آیزنهاور در مارس سال 1953 (اسفند 1331) سازمان سیا را مامور تدارک برای کودتا علیه مصدق کرد. مهم‌ترین بخش ماجرا پیدا کردن جایگزین مناسب برای مصدق بود. بهترین فرد از نگاه سازمان سیا، زاهدی بود که پیش از این هم در این خصوص با سیستم امنیت انگلیس همکاری کرده بود. البته در ادامه سازمان سیا زاهدی را مناسب این کار ندید و این ماموریت به یکی از افسران عالی‌رتبه ایرانی که عامل سازمان سیا بود واگذار شد. درنهایت طرح اصلی کودتا در لندن به تصویب رسید. این طرح در 6 بند تدوین شد. سازمان سیا در این مدت اقدام به خرید نماینده‌های مجلس و اخذ حمایت شاه از کودتا کرد؛ البته شاه هم اگر مخالف کودتا بود، چیزی تغییر نمی‌کرد. در آوریل سال 1953 (فروردین 1332) دفتر سازمان سیا بودجه‌ای یک میلیون دلاری دریافت کرد تا به هر وسیله‌ای که می‌تواند مصدق را سرنگون کند.
اوباما هم به دنبال عادی‌سازی روابط با ایران بود. به نظرم بهترین پیش‌نیاز برای بهبود روابط میان ایران و آمریکا به قدرت رسیدن دموکرات‌ها در آمریکا است.
آمریکا از دشمنی با ایران نفع می‌برد؟ ممکن است بگویید که اوباما برای بهبود روابط میان دو کشور ایران و آمریکا تلاش می‌کرد اما دقیقا در زمان اوباما بود که سازمان سیا با همکاری موساد اقدام به ترور دانشمندان هسته‌ای ایران کرد. همچنین اسناد زیادی از نقش مستقیم دولت آمریکا در اغتشاشات بعد از انتخابات سال 88 منتشر شده است.
مقامات زیادی در آمریکا هستند که رویکرد ضد ایرانی دارند برای همین، اقدام علیه ایران می‌تواند یک امر طبیعی باشد. ترامپ هم از این مساله برای پیشبرد مقاصد سیاسی خود استفاده می‌کند.
اگر تصور شما این است که دموکرات‌ها می‌توانند دوستان بهتری برای مردم ایران باشند به نظر شما پیش‌نیازی که آنها برای این دوستی در نظر دارند، چیست؟
روی کار آمدن دموکرات‌ها می‌تواند به حفظ برجام کمک کند ولی برای بهبود بیشتر روابط میان دو کشور، دموکرات‌ها از ایران خواهند خواست که حضور خود در عراق، یمن و مخصوصا سوریه را محدود و حتی متوقف کند. علاوه‌بر این، آنها از ایران انتظار دارند که برنامه موشکی خود را متوقف کند و مقامات ایرانی در سخنرانی‌های خود علیه آمریکا صحبت نکنند و اظهارت دوستانه‌تری داشته باشند.
منبع:فرهیختگان
انتهای پیام/