گزارش تحقیقی تسنیم| بررسی ۵ عامل دخیل در احتمال استیضاح و برکناری ترامپ
این گزارش تحقیقی در بحبوحه شدت‌گرفتن زمزمه‌های استیضاح و برکناری ترامپ به‌دلیل افشاگری‌های اخیر علیه او به بررسی پنج عاملی پرداخته که در ماه‌های پیشِ‌رو در آغاز فرایند استیضاح علیه او دخیل خواهند بود.
گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم ــ ریاست‌جمهوری «دونالد ترامپ» در آمریکا قوانین زمان را نقض کرده است. رسوایی‌هایی که سال‌ها طول می‌کشید کاخ سفید دیگر رؤسای جمهور را به‌لرزه در بیاورند در دوران ترامپ به اتفاقی روزمره تبدیل شده‌اند. در دوران ترامپ، عمر شادی و غم در حافظه‌های جمعی بیش از هر زمان دیگری کوتاه است.
اما حتی طبق معیارهای جهان‌ترامپی هم سه‌شنبه هفته گذشته، دورانی خاص در رسوایی‌های کاخ سفید محسوب می‌شود. طوفانی از اتفاقاتی که تنها در یک ساعت روز سه‌شنبه 2 اوت (30 مرداد) به‌وقوع پیوست، شأن ترامپ را از رئیسجمهور ایالات متحده به شریک جرمی که هنوز رسماً متهم نشده فروکاست و برای اولین بار زمزمه‌های استیضاح و برکناری‌اش را به‌حدی جدی کرد که خود او برای اولین بار به آن واکنش نشان داد.
در نیویورک، «مایکل کوهن»، وکیل سابق و کارچاق‌کن ترامپ که زمانی صندوقچه اسرار او محسوب می‌شد به ارتکاب دست‌کم 8 فقره جرم از جمله تخلفات مالی برای ستاد انتخاباتی ترامپ اعتراف کرد و مستقیماً او را در پرونده پرداخت حق‌السکوت به زنانی که با آنها معاشقه‌های نامشروع داشته شریک جرم کرد.
کوهن اعتراف کرد که پرداخت پول به «استورمی دنیلز»، بازیگر فیلم‌های مستهجن و «کارن مک‌دوگال»، مدل نشریه «پلی‌بوی» به‌دستور دونالد ترامپ انجام شده است. او همچنین تأکید کرد پرداخت حق‌السکوت به استورمی دنیلز و کارن مک‌دوگال را با هدف "تأثیر گذاشتن بر نتیجه انتخابات (سال 2016)" انجام داده است.
در «الکساندریا»، ایالت ویرجینیا، «پائول مانافورت»، رئیس سابق ستاد انتخاباتی ترامپ در هشت فقره از اتهامات مالیاتی و بانکی خود مجرم شناخته شد و حالا جز در صورت صدور عفو از سوی ترامپ ممکن است مجبور شود مابقی عمرش را پشت میله‌های زندان بگذراند.
این افشاگری‌ها باعث شده که «استیو بانون» که زمانی استراتژیست ارشد ترامپ بوده در گفت‌وگو با شبکه خبری «سی‌ان‌ان» انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره در ماه نوامبر را یک «همه‌پرسی برای استیضاح یا عدم استیضاح ترامپ» توصیف کند.
ماجرای استیضاح البته چندان که تصور می‌شود، ساده نیست. درست است که این روزها در محافل سیاسی آمریکا همه موافقند که معادلات سیاسی بعد از سه‌شنبه سیاه کاخ سفید تغییر کرده، اما اینکه ترامپ بالاخره استیضاح می‌شود یا نه، به عوامل زیادی از جمله انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره آمریکا و حتی تحقیقات «رابرت مولر»، بازپرس ویژه تحقیق درباره دخالت ادعایی روسیه در انتخابات آمریکا و یا بر‌هم‌کنشی از این دو عامل بستگی دارد.
در صورتی که دموکرات‌ها در انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره بتوانند اکثریت آرا را به دست آورده و کنترل دو مجلس سنا و نمایندگان را برای اولین بار بعد از سال 2010 به دست بیاورند، یک چیز واضح است و آن اینکه جار و جنجال‌ها درباره استیضاح ترامپ را تشدید می‌کنند. اما اینکه آیا پا را از ژست‌های سیاسی فراتر گذاشته و این کار را واقعاً انجام خواهند داد یا خیر به یک عامل دیگر هم بستگی دارد: پرونده تحقیقات مولر.
مولر و تیمش احتمالاً به‌زودی نتایج تحقیقات درباره دخالت روسیه در انتخابات را منتشر خواهند کرد. این تحقیقات سرنوشت پرونده تبانی ادعایی ترامپ برای شکست «هیلاری کلینتون» در انتخابات 2016 و اینکه آیا او در مسیر تحقیقات در این باره مانع‌تراشی کرده یا خیر را مشخص می‌کند.
واضح است در صورتی که نتیجه تحقیقات مولر ترامپ را تطهیر کند، آن موقع دموکرات‌ها اگر اکثریت را در مجلسین کنگره هم به دست داشته باشند احتمالاً تهدیدشان برای استیضاح را عملی نخواهند کرد؛ اما اگر محتویات آن پرونده علیه ترامپ باشد آن موقع، تمام این رسوایی‌ها علیه ترامپ چه‌بسا جمهوری‌خواهان را هم با دموکرات‌ها برای عزل او از قدرت هم‌آواز کند.
در این تحقیق کتابخانه‌ای به بررسی تمامی عواملی که در استیضاح هر مقام دولتی در آمریکا، از جمله ترامپ، دخیلند پرداخته و سپس وضعیت ترامپ را در هر کدام از آنها توضیح داده‌ایم.
بیل کلینتون در جلسه استیضاح
- روند استیضاح رئیسجمهور در آمریکا
قانون اساسی آمریکا به نهاد قانونگذار این کشور، کنگره، حق می‌دهد علیه مقام‌های رسمی کشور اعلام جرم کرده و در صورت محکوم شدن آنها را برکنار کند. روند استیضاح به این صورت است که موضوع استیضاح بایستی ابتدا به تصویب اکثریت مجلس نمایندگان برسد.
بعد این مجلس، از دیگر شاخه قانونگذاری یعنی مجلس سنا درخواست می‌کند دادگاه تشکیل دهد و متهم را محاکمه کند. در این حالت، مجلس سنا به دادگاه تبدیل می‌شود و سناتورها هر یک نقش دادستان را ایفا می‌کنند. در نهایت، در صوریت که دو سوم سناتورها (67 نفر) رأی به مجرمیت بدهند، رئیسجمهور (یا هر مقام دولتی دیگر) از کار برکنار خواهد شد.
قانون اساسی آمریکا صراحت دارد رئیسجمهور، معاون رئیسجمهور و تمامی مقام‌های دیگر ایالات متحده در صورتی که به جرائم «خیانت، رشوه یا سایر جرائم سنگین و بزهکاری» متهم شوند بایستی از قدرت عزل شوند.
تا به حال، «بیل کلینتون» و «اندرو جانسون»، دو رئیسجمهور ایالات متحده بوده‌اند که توسط مجلس نمایندگان آمریکا استیضاح شده‌اند اما مجلس سنا آنها را محکوم نکرده است. «ریچارد نیکسون» رئیسجمهور اسبق آمریکا هنگامی که استیضاح علیه او کلید زده شد، از آنجا که برکناری‌اش را قطعی می‌دانست از سمتش استعفا کرد.
علی‌رغم آنکه سه‌شنبه سیاه کاخ سفید، چشم‌اندازهای ریاست‌جمهوری ترامپ را به شدت تیره و تار کرده، پیشبرد طرح استیضاح و برکناری هر مقام دولتی آمریکا به 5 عامل وابسته است که در زیر آنها را آورده‌ایم و بعد هر کدام از آنها را برای ترامپ بررسی کرده‌ایم.
1- جدی بودن جرائم ادعایی. آیا رفتار رئیسجمهور مشمول «جرائم سنگین و بزهکاری» که در قانون اساسی آمده می‌شوند یا خیر؟ آیا رفتاری که رئیسجمهور مرتکب شده مسبوق به سابقه است و در گذشته به استیضاح منجر شده است؟
2. انشقاق‌های حزبی در رأی‌گیری‌های کنگره. میزان انشقاق‌های حزبی در کنگره چقدر است؟ با فرض ثابت بودن همه عوامل دیگر، چقدر احتمال دارد 67 سناتور به عزل رئیسجمهور از قدرت رأی بدهند؟
3. روابط رئیسجمهور با کنگره. آیا رئیسجمهور در کل رابطه خوبی با رهبران کنگره دارد؟ آیا احساس کنگره این است که توازن قدرت، به هم خورده است؟ آیا رئیسجمهور با تحقیقات درباره رفتارهای خود همکاری کرده یا بر عکس، نمایندگان کنگره را تحریک کرده است؟
4. حزب دارنده اکثریت در کنگره. کدام حزب (دموکرات یا جمهوری‌خواه) به ویژه در مجلس نمایندگان آمریکا که بایستی استیضاح را کلید بزند در اختیار دارد؟ در وهله دوم، حزب اکثریت در مجلس سنا کدام است؟
5. میزان محبوبیت رئیسجمهور.مطلوبیت عملکرد رئیسجمهور در نظرسنجی‌ها چگونه است؟ آیا عموم جامعه با استیضاح او موافقند؟ آیا انتخاب‌های میان‌دوره‌ای کنگره یا سایر رأی‌گیری‌ها را می‌توان به صورت مجوز برای نارضایتی از عملکرد رئیسجمهور تلقی کرد؟
در ادامه به بررسی هر یک از این عوامل پرداخته‌ایم. شایان ذکر است که موارد مربوط به شماره‌های 2، 3 و 4 که همگی مربوط به نحوه رفتار کنگره هستند همگی در قالب یک سرفصل مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
جدیت جرائم ترامپ
همان‌طور که در بالا گفته شد، قانون اساسی آمریکا صراحت دارد در صورتی که رئیسجمهور یا معاون او مرتکب «خیانت، رشوه یا سایر جرائم سنگین و بزهکاری» شوند، مجلس نمایندگان آمریکا می‌توانند آنها را استیضاح کنند.
اگر تا حالا ادعاهای مطرح‌شده علیه ترامپ هنوز آنقدر جدی نشده بودند که او را مشمول ارتکاب این جرائم قرار دهد، بعد از اعتراف اخیر مایکل کوهن اوضاع کاملاً تغییر کرده و زمزمه‌های استیضاح اکنون آنقدر جدی شده‌اند که خود ترامپ به آن واکنش نشان داده است.
معنای اعترافات روز سه‌شنبه وکیل ترامپ در دادگاه این است که اکنون شواهد متقنی وجود دارند که نشان می‌دهند او در جایگاه نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری سال 2016 عمداً با کوهن برای پرداخت حق‌السکوت به دو زن، با هدف اثرگذاری بر نتیجه انتخابات همدستی کرده است.
علاوه بر این، ترامپ مطابق قوانین آمریکا بایستی در اظهارنامه‌های مالی سال 2017، پولی که برای پراخت به عنوان حق‌السکوت به یک بازیگر فیلم‌های مستهجن و یک مدل سابق نشریه «پلی‌بوی» داده را فهرست می‌کرده که این کار را انجام نداده و از شواهد موجود تعمداً این تصمیم را گرفته است.
این موضوع به معنای آن است که ترامپ در مقام رئیسجمهور، تعمداً برای مخفی نگاه داشتن موضوع پرداخت پول به عنوان حق‌السکوت به این دو زن که با آنها معاقشه داشته تلاش کرده و مردم را فریب داده است.
آنچه شواهد فریبکاری ترامپ را جدی‌تر می‌کند نقیض‌گویی‌هایش درباره مسئله است. ترامپ، در ماه آوریل، ابتدا گفته بود که اصلاً از این موضوع که وکیلش 130 هزار دلار به «استورمی دانیلز»، بازیگر فیلم‌های مستهجن به عنوان حق‌السکوت پرداخت کرده، خبر نداشته (منبع، واشنگتن‌پست)، اما چهارشنبه هفته گذشته در مصاحبه با برنامه فاکس اند فرندز حرفش را عوض کرد و گفت که بعداً مطلع شده که کوهن این پول را پرداخت کرده است.
روزنامه نیویورک‌تایمز اخیراً در مطلبی که در آن علاوه بر جویا شدن نظرات کارشناسان حقوقی به بررسی شرایط زمینه‌ساز موارد قبلی استیضاح روسای جمهور قبلی آمریکا پرداخته به این جمع‌بندی رسیده که این رفتارهای ترامپ مصداق جرم قابل استیضاح است.
«جاشوا ماتز»، کارشناس حقوق و نویسنده کتابی درباره استیضاح به این روزنامه گفت: «تدوین‌کنندگان قانون اساسی از اینکه رئیسجمهور با روش‌های فاسد به دنبال به دست گرفتن قدرت باشد، ابراز نگرانی کرده‌اند. در واقع، به همین علت بوده که آنها اختیار استیضاح را به نمایندگان کنگره داده‌اند.»
کاس سانشتاین، استاد حقوق در دانشگاه هاروارد هم گفت: «از مباحثات مشخص است در صورتی که رئیسجمهور برای به دست گرفتن قدرت به اعضای الکتورال کالج رشوه بدهد، این مصداق جرم قابل استیضاح است.»
یک استاد دیگر دانشگاه حقوق به این روزنامه گفت: «البته پرداخت رشوه با اینکه رأی‌دهندگان با پرداخت حق‌السکوت از اطلاعات محروم شوند فرق دارد. اما هر دوی این فرایندها فرایندهای دموکراتیک را مختل می‌کنند.»
نیویورک‌تایمز نوشته موارد قبلی استیضاح هم حاوی اطلاعاتی بیانگر درباره مورد ترامپ هستند. در سال 1974 که کمیته امور قضایی مجلس نمایندگان آمریکا استیضاح «ریچارد نیکسون» را کلید زد او را متهم کرد با دخالت در روند تحقیقات اف‌بی‌آی در خصوص پرونده واترگیت، در اجرای عدالت مانع‌تراشی کرده است. نیکسون که استیضاح و برکناری‌اش را محرز می‌دید، از سمتش استعفا کرد.
در سال 1998 هم مجلس نمایندگان آمریکا بیل کلینتون را به دلیل مانع‌تراشی در اجرای عدالت استیضاح کرد. کلینتون هم متهم بود در روند تحقیقات در خصوص پرونده روابط نامشروعش با «مونیکا لوینسکی»، از کارکنان کاخ سفید مانع‌تراشی کرده است. برکناری کلینتون در مجلس سنا دو سوم آرا را به دست نیاورد و او در این سمت باقی ماند.
«ریچارد هیسن»، کارشناس حقوق انتخابات که استاد دانشگاه کالیفرنیا است گفته آنچه کوهن روز سه‌شنبه در دادگاه به آنها اعتراف کرد، جرم جدی محسوب می‌شوند. او گفت: «کار ترامپ جرم محسوب می‌شود. این جرم به اندازه کافی جدی هست که دادستان‌ها برای آن زندان در نظر بگیرند.»
علی‌رغم همه اینها، استیضاح ترامپ به این سادگی‌ها هم نیست و جدا از ماهیت جرمی که او مرتکب شده به واقعیت‌های سیاسی میدانی هم ارتباط دارد. دست‌کم تا مشخص شدن نتیجه انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره احتمال ندارد که او با استیضاح مواجه شود.
مسائل کنگره و انشقاق‌های حزبی
همان‌طور که گفتیم، دست‌کم در حال حاضر، اراده برای استیضاح ترامپ علاوه بر ماهیت رفتارهایی که او انجام داده به اراده سیاسی موجود در کنگره، به ویژه در مجلس نمایندگان که بایستی آغازکننده این فرایند باشد بستگی دارد.
یکی از روش‌هایی که می‌توان شِمایی از اینکه انشقاق‌های حزبی در کنگره تا چه حد به نفع یا ضرر ترامپ است بررسی عملکرد دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات در رأی‌دهی به طرح‌های قانونی است که او از آنها حمایت کرده است.
برای بررسی این موضوع، سایت projects.fivethirtyeight.com ابزار مناسبی به نظر می‌رسد. این سایت یک پایگاه تخصصی برای رصد میزان همسویی هر کدام از قانونگذاران مجلس سنا و مجلس نمایندگان آمریکا با نظرات ترامپ است.
نگاهی به جدیدترین به‌روزرسانی‌های این سایت نشان می‌دهد در مجلس سنا، اکثر نمایندگان جمهوری‌خواه در رأی‌دهی‌هایشان در بیش از 90 درصد موارد با ترامپ همسو بوده‌اند. میانگین همسویی نمایندگان دموکرات با ترامپ تنها 21 درصد است.
بخشی از جدول سایت FiveThirtyTight که میزان همسویی بسیار بالای قانونگذاران جمهوری‌خواه (R) در مجلس نمایندگان را با ترامپ نشان می‌دهد
در مجلس نمایندگان این قطبیت حزبی از این هم نمایان‌تر است. در اینجا، همان‌طور که در عکس بالا مشاهده می‌شود میزان هماهنگی نمایندگان جمهوری‌خواه با ترامپ بسیار بالا و بالای 90 درصد است، در حالی که اگر میانگین این شاخص را برای کل دموکرات‌ها حساب کنیم میزان همسویی با ترامپ به زحمت به 15 درصد می‌رسد.
با توجه به اینکه در حال حاضر در هر دو مجلس کنگره نمایندگان جمهوری‌خواه اکثریت را در اختیار دارند (در سنا 44 به 54 و در مجلس نمایندگان 187 به 246)، مگر در صورت افشاگری‌های بسیار بزرگ علیه ترامپ که بتواند جمهوری‌خواه‌ها را هم علیه او بشوراند، بعید به نظر می‌رسد که استیضاح ترامپ در آینده نزدیک در دستور کار قرار داشته باشد.
اما دموکرات‌ها بسیار امیدوارند که با پیروزی‌های بزرگ در انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره که قرار است 6 نوامبر برگزار می‌شود این آرایش سیاسی را به هم بزنند. این انتخابات قرار است سرنوشت تمام 435 کرسی مجلس نمایندگان و 35 کرسی از 100 کرسی سنا را مشخص کند.
در مجلس سنا برای اینکه سناتورها بتوانند بعد از کلید خوردن فرایند استیضاح ترامپ او را از کار برکنار کنند بایستی 67 رأی داشته باشند (با فرض عدم حمایت هیچ نماینده جمهوری‌خواه) و این به معنای آن است. شانس برای رقم زدن چنین پیروزی بزرگی برای دموکرات‌ها در این انتخابات تقریباً صفر است، اما این احتمال وجود دارد که آنها بتوانند اکثریت را از آن خودشان بکنند.
سایت FiveThirtyTight احتمال پیش‌بینی دموکرات‌ها در انتخابات میان‌دوره‌ای مجلس نمایندگان آمریکا 74.2 درصد پیش‌بینی کرده است.
در مجلس نمایندگان، چنانکه در عکس بالا، همراستا با سایر تحلیل‌ها دیده می‌شود دموکرات‌ها شانس بالایی برای در اختیار گرفتن کنترل مجلس نمایندگان برخوردار هستند، اگرچه هنوز زمان زیادی تا انتخابات مانده و ممکن است این روند تغییر هم بکند.
در صورتی که افشاگری‌ها علیه ترامپ از همین حد فراتر نروند و دموکرات‌ها بتوانند در انتخابات نوامبر کنترل دو مجلس را بر عهده بگیرند، پیش‌بینی‌ها این است که اگر استیضاح علیه ترامپ کلید هم بخورد به عزل او از قدرت در مجلس سنا منجر نخواهد شد.
اینکه استیضاحی علیه ترامپ کلید خواهد خورد یا خیر پیوندهای محکمی هم با نتایج تحقیقات «رابرت مولر» درباره تبانی ادعایی ترامپ با روسیه در انتخابات 2016 دارد. در صورتی که گزارش مولر، ترامپ را تبرئه کند حرف زدن از استیضاح احتمالاً فراتر از تهدید نخواهد رفت. در صورتی که نتیجه این تحقیق ترامپ را تبرئه نکند، دموکرات‌ها به طور جدی استیضاح را بررسی خواهند کرد. اینکه جمهوری‌خواهان تا چه اندازه با آنها همراه شوند قطعاً به محتوای گزارش مولر بستگی زیادی خواهد داشت.
همان‌طور که در بالا اشاره شد، رابطه رئیسجمهور با رهبران کنگره هم از جمله مسائل دخیل در احتمال استیضاح او به شمار می‌رود. به عنوان مثال، یکی از دلایل استیضاح «اندرو جانسون»، رئیسجمهور اسبق آمریکا در سال 1867 در افتادن او با سران کنگره بود. نمایندگان کنگره یکی از دلایل استیضاح او را «توهین به کنگره» اعلام کردند. یکی از بندهای کلید زدن استیضاح علیه نیکسون در مجلس نمایندگان هم توهین به کنگره بود.
ترامپ تا به حال با «پال رایان»، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا و «میچ مک‌کانل»، رهبر جمهوری‌خواهان در مجلس سنا رابطه خوبی داشته؛ اما نکته بارز در رفتار او غیرقابل پیش‌بینی بودن است و هیچ بعید نیست که او در واکنش به اظهارنظری از سوی رهبران کنگره که به نظر او به اندازه کافی تمجیدآمیز به نظر نمی‌رسد خودش را با آنها درگیر کند.
میزان محبوبیت ترامپ
رابطه‌ای که نمایندگان کنگره با ترامپ دارند تا اندازه زیادی متأثر از این موضوع خواهد بود که حمایت یا مخالفت آنها با رئیسجمهور چه تأثیری بر شانس خود آنها برای پیروزی در انتخابات‌های بعدی خواهد داشت.
به عنوان مثال، زمانی که نیسکون به دلیل بیم از استیضاح از سمتش استعفا کرد، نظرسنجی‌ها نشان می‌دادند که او علی‌رغم افشاگری‌های صورت گرفته علیهش از محبوبیت بالایی برخوردار است. به همین دلیل، جمهوری‌خواهان در انتخابات بعد از استعفای او، 48 کرسی مجلس نمایندگان را از دست دادند.
اما برای ترامپ، دست‌کم میزان محبوبیتش مانعی برای استیضاح به شمار نمی‌رود. او یکی از ضعیف‌ترین عملکردها را در مقایسه با روسای جمهور پیشین خود در نظرسنجی‌ها به خودش اختصاص داده. میزان محبوبیت ترامپ در تمام نظرسنجی‌های جدیدی که ماه جاری میلادی منتشر شده‌اند زیر 50 درصد است.
در نظرسنجی ان‌بی‌سی-وال‌استریت‌ژونال، رضایت از عملکرد او 40 درصد، در نظرسنجی اکونومیست 46 درصد و در نظرسنجی فاکس‌نیوز به عنوان یکی از سرسخت‌ترین رسانه‌های حامی ترامپ، برابر با 41 درصد بوده است.
انتهای پیام/