کشاورزی خوزستان؛ قربانی وعده‌های ناتمام

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اهواز، کشاورزی یکی از عناصر موثر در استقلال و امنیت غذایی است و کشوری که در تامین امنیت غذایی خود وابسته باشد در سایر ابعاد استقلال نیز محتاج بیگانه است. بخش کشاورزی با داشتن زیر بخش‌های چهارگانه زراعت، دامپروری، شیلات و جنگل‌داری یکی از مهمترین بخش‎‌های اقتصاد کشور ایران است.

کشاورزی نقش برجسته در اقتصاد مقاومتی دارد

 بخش کشاورزی با وجود اهمیت اقتصادی، اجتماعی و امنیتی بالایی که دارد؛ اما به اندازه لازم مورد توجه قرار نمی‌گیرد. کشاورزی در ایران با داشتن ویژگی‌های بسیار مانند چهار فصل بودن، توانایی زیادی برای تبدیل شدن به موتور محرکه اقتصاد در چارچوب اقتصاد مقاومتی و جایگزینی نفت را دارد. بطور مثال همه بخش‌های اقتصاد کشور در سال 91 با تاثیر گرفتن از تحریم ها، رشد منفی را تجربه کردند در حالی که بخش کشاورزی رشد 6.3 را داشته است.

خوزستان، بهشت کشاورزی ایران

استان خوزستان یکی از عرصه‌های مهم در حوزه کشاورزی است. وجود بیش از 12 رود و رودخانه فصلی و دائمی، سدهای مخزنی و زمین‌های مستعد و شرایط محیطی مطلوب امکان کشاورزی را در این استان به حداکثر رسانده است.

 تنوع محصول و چهار فصل بودن خوزستان ویژگی منحصر بفرد این استان است. کشاورزی با زندگی مردم خوزستان عجین شده است و هر بخش متناسب با شرایط در حوزه صید و کشاورزی و دامداری مشغول هستند. از خرما و رطب شادگان تا سبزی حمیدیه تا زردآلو منصوریه و نرگس بهبهان و تا مرکبات دزفول و گردوی اندیمشک تا ماهی آبادان و خرمشهر، خوزستان را برای همه فصول پرثمر کرده است. وجود راه های ارتباطی و مرزهای بین المللی امکان صادرات محصولات کشاورزی را نیز فراهم کرده است.

تولید 15 درصد کل گندم کشور

مدیرکل جهادکشاورزی خوزستان درباره وضعیت کشاورزی اظهار داشت: در سال 1396، 14درصد تولیدات کشور، 18درصد کل تولیدات زراعی کشور و نیز 40درصد نیاز شکر کشور در خوزستان تولید شد. همچنین 15 درصد از کل گندم کشور و 11 درصد دانه روغنی کلزای کشور و 38 درصد از ذرت کشور محصول تلاش کشاورزان خوزستانی است.

کشاورزی، صنعتی که همچنان سنتی است

سیمای کشاورزی خوزستان با وجود جذابیت‌های اقتصادی و تولیدی روبه زشتی نهاده است و سیمای زیبای کشاورزی که قابلیت تامین بخش عمده نیاز غذایی کشور را دارد روبه اضمحلال است.

نبوده سیستم‌های مناسب تولید، توزیع و مصرف در بخش تولیدات کشاورزی، ضمن گسترش فساد، ناکارآمدی را توسعه داده است. صنعت سبز که قابلیت پاسخگوی به نیازهای عمده کشور را دارد همچنان به شکل سنتی اداره می شود. صنعتی سازی کشاورزی راهبردی است که جهادکشاورزی عاجز از آغاز آن است.

نفوذ حداقلی تکنولوژی به کالبد کشاورزی خوزستان

شیوه های آبیاری سنتی با راندمان پایین آب، کاشت و داشت و برداشت محصولات زراعی به ابتدایی‌ترین شیوه‌ها و افزایش ضایعات کشاورزی، نبود صنایع نگهداری و فراوری و صادرات محصولات کشاورزی مشکلات روشن بخش کشاورزی است.

 جالب است بدانیم خوزستان با جمعیت 4 میلیون نفری هنوز بعد از سالها حتی یک مورد کشتارگاه صنعتی ندارد که معیاری جالب برای ارزیابی مدیریت راکد در این بخش است. بخش کشاورزی خوزستان که به اذعان مسعود اسدی مسئول خانه کشاورز خوزستان در هیچ دوره‌ای به اندازه سال‌های اخیر مورد بی توجهی قرار نگرفته است و کشاورزان برای امرار معاش به مهاجرت از روستاها و تبدیل درختان به زغال روی آوردند.

عرضه و نگهداری ناسالم محصولات کشاورزی

کشاورزی ارگانیک و تولید محصول سالم از راهبردهای کلان در صنعت کشاورزی است که جهادکشاورزی خوزستان به دلیل ایستایی مدیریتی، از ترویج و توسعه آن به شکل مناسب غفلت کرده و با نقطه مطلوب فاصله زیادی دارد.

فقهی عضو شورای سلامت خوزستان‌ درباره سلامت محصولات کشاورزی خوزستان معتقد است: محصول گندم یکی از محصولات پر مصرف مردم ایران بوده و نیاز است که روش نگهداری این محصول در راستای حفظ سلامتی شهروندان اصلاح شود. سیلوها ظرفیت نگهداری 3/2 گندم‌های برداشت شده از سطح مزارع را دارد و مابقی در انبارهای بدون شرایط مطلوب نگهداری می‌شوند.

جولان دلال‌ها در اقتصاد کشاورزی خوزستان

عرضه نامناسب محصولات کشاورزی و نبود حمایت از صنایع نگهداری و فراوری و صادرات، کشاورزی خوزستان را در احاطه دلال‌ها قرار داده است. امیر عیسی زاده سرپرست فرمانداری ویژه دزفول با گلایه از جولان دلال‌ها در بخش کشاورزی اظهار داشت: به علت وجود دلال ها کشاورزان متضرر می شوند چرا که دلال ها کشاورزان را مجبور می کنند محصول‌شان را به قیمت مورد نظر آنان عرضه کنند در غیر این‌صورت محصول روی دست کشاورز می ماند. دلالی و واسطه گری ظلم مضاعفی به کشاورزان وارد می‌کند.

 پیرسالاری چالش جدی مدیریت کشاورزی خوزستان

پیرسالاری و حضور مدیران سالخورده در عرصه مدیریت کشور داستان پرغصه ای است که تمامی ندارد و مدیریت سالخورده تحرک و نفس مردم را بریده است. دولت یازدهم و دوازدهم با داشتن میانگین سنی بالای 60 سال در مدیریت ارشد کشور یکی از پیرترین دولت ها است.

مهندسان جوان کشاورزی پشت در جهادکشاورزی

پیرسالاری این صفت ناخوشایند که ضد چرخش نخبگان، ضد جوان‌گرایی و تحرک است، مانع عظیم در مقابل نوگرایی و خلاقیت در خوزستان است. پدر جد این پدیده را بطور ویژه در سازمان عریض و طویل جهاد‌کشاورزی می توانیم به وضوح ببینیم. حضور بیش از دو دهه برخی افراد در عرصه مدیریت کشاورزی چشمه ابتکار و خلاقیت را خشکانده است. رکود سازمانی و چالاک نبودن آن وضعیت کشاورزی خوزستان را وضعیت هشدار قرار داده است.

کشاورزی خوزستان با قابلیت های مثبت بی شمار، اکنون به دلایل متعدد که از نبود مدیریت جوان منبعث می شود به فلاکت دچار شده است. تجمع و تحصن های پی در پی کشاورزان، نواسانات قیمت و شکل نیافتن شهرک های کشاورزی و فرسایش عمده خاک و کاهش ذخار آبی دردهای عظیمی است که در سینه ستبر خوزستان مالامال انباشته شده است.

نبود سیاست کشت متوازن در خوزستان

سیاست کشت به معنی ارزیابی دقیق برای میزان و نوع کشت محصول است که در خوزستان به شکل صحیح اجرا نمی شود و این سبب افت قیمت و ضرر کشاورزی می شود.

مجید نبی پور استاد دانشگاه شهید چمران اهواز در گفت و گو با تسنیم در این باره افزود: کشاورز و تولید کننده چون با غذای مردم سروکار دارند باید چیزی تولید کنند که خریدار در فصل تولید، منتظر آن است. بالاخره باید یک هماهنگ کننده، یک مرکز، یک مدیریت باشد که بگوید کدام منطقه چه گیاهی و در چه سطحی کشت شود این همان سیاست کشت است.

نبی پور درباره اجرای شدن این راهکار بیان داشت: سیاست کشت در مرحله اجرا نیازمند این است که ما بدانیم به چه محصولاتی و به چه مقدار نیاز داریم و در چه مناطقی چه گیاهی می توانیم کشت کنیم. بعد باید شبکه‌های نظارتی کاشت، داشت و برداشت و توزیع(تعاونی های کشاورزی یا بخش خصوصی) طراحی شود که در این صورت هر محصول به میزان نیاز تولید شده و در بازار به صورت علمی قیمت گزاری می شود و در اختیار مصرف کننده به میزان مورد نیاز قرار خواهد گرفت.

سیاست عدم کشت تابستانه، سیاستی ضد تولید کشاورزی

یکی از سیاست های نادرست در بخش کشاورزی عدم اجازه به کشت تابستانه است. سیاست نادرستی که به اذعان محمد قاسمی‌نژاد معاون بهبود تولیدات گیاهی خوزستان اشتغال بیش از 15 هزار نفر را تحت شعاع مستقیم قرار می‌‎دهد. متاسفانه جهادکشاورزی به جای ارائه الگوی کشت متناسب با خشکسالی و ترویج محصولات مقاوم و همچنین افزایش راندمان آبیاری، آب از کشاورزان دریغ می‌کند.

رئیس سازمان جهادکشاورزی‌خوزستان دراین باره گفت: 90 درصد از آب مورد نیاز محصولات کشاورزی خوزستان از طریق آب‌های سطحی مانند رودخانه‌ها و مابقی محصولات از طریق آب چاه‌، قنات و چشمه‌ها تامین می‌شود.  در حالی که امروز این شیوه آبیاری به اذعان کارشناسان قاتل آب شیرین است.

محدویت آب آری، تبعیض هرگز

محمد سواری رئیس انجمن برنج استان خوزستان درباره سیاست غلط عدم کشت تابستانه و اعتراضات کشاورزان اظهار داشت: ما با محدودیت موافقیم و می‌گوییم هم کشت ما محدود شود هم کشت محصولات دیگر. اما از آنجا که کشت نیشکر وابسته به بخش دولتی است برای آن محدودیتی گذاشته نمی‌شود اما برای کشت‌های مردمی که به جایی وابستگی ندارند و خودگردان هستند، ممنوعیت اعمال می‌شود. این مساله موجب رنج و آزار کشاورزان می‌شود.

توسعه کشت نیشکر، ریزگردها و انتقال آب؛ 3 ابرچالش کشاورزی خوزستان

توسعه بدون پشتوانه علمی کشت نیشکر و انتقال آب و ریزگردها 3 ابرچالش خوزستان در بخش کشاورزی است. انتقال آب از سرچشمه های کارون و تشدید خشکسالی کشاورزی را به حالت احتضار درآورده است. از طرفی این انتقال آب پدیده ریزگردها را نیز سبب شده است.

 احمدرضا لاهیجان‌زاده مدیرکل محیط زیست استان خوزستان بیان داشت: ریزگردها محصولات کشاورزی را آلوده می‌کنند و بر میزان برداشت محصول آن اثر می‌گذارند. تخمین دقیق و مشخصی از میزان خسارت بر محصولات کشاورزی وجود ندارد. جهاد کشاورزی استان خوزستان گزارش مدون و کاملی در این زمینه ارائه نکرده است.

توسعه کشت نیشکر بدون پشتوانه علمی

عدم انطباق اکولوژیک کشت نیشکر با شرایط محیطی خوزستان سبب کاهش کارایی آب در خوزستان به پایین ترین سطح ممکن شده است.  آیت‌الله حیدری امام جمعه موقت اهواز دراین باره بیان داشت: بعد از جنگ، هفت واحد نیشکر در استان به راه افتاد که این هفت واحد برکاتی نیز برای استان داشته است؛ اما با توجه به نظریه‌ای که کارشناسان در خصوص ضررهای نیشکر و همچنین تاکیدی که برنامه ششم توسعه در بحث نیشکر دارد، پیشنهاد داریم مسئولان و کشاورزان به جای کاشت نیشکر، چغندر بکارند؛ چرا که ضرر آن کمتر و منافعش بیشتر است.

طرح 550 هزار هکتاری اهدایی مقام معظم رهبری، راهبردی رهگشا

مقام معظم رهبری در سال 1375 در سفر استانی که به خوزستان داشتند با توجه به ظرفیت های کشاورزی، طرح توسعه کشاورزی را بیش از 550 هزار هکتار از اراضی خوزستان را مطرح کردند که در آن زمان با پشتوانه های علمی مصوب شد. این طرح با وجود پشتوانه های علمی قوی، از سوی مسئولان در طول سال‌های متمادی مورد غفلت قرار گرفت . این طرح مجدد با عنایت مقام معظم رهبری و اختصاص بودجه لازم از سوی صندوق توسعه ملی در دولت یازدهم آغاز شد.

از سال 93 تا تیر ماه 96 حدود 300 هزار هکتار از 550 هزار هکتاری اهدایی مقام معظم رهبری توسط جهاد‌ نصر تحویل کشاورزان خوزستانی شد و مابقی به دلیل عدم اختصاص آب همچنان در هاله ای از ابهام است. عدم اهتمام ویژه جهادکشاورزی در پیگیری مسئله آب و عدم ارائه الگوی کشت بهینه به این طرح سبب شده طرحی با این برکتی معطل بماند. طرحی که به بیان تمامی کارشناسان می تواند تحول عظیم در کشاورزی کشور باشد و می تواند با تولید27 میلیون تن محصول کشاورزی، نیاز غذایی 27 میلیون نفر را تامین کند.

فاز دوم طرح کشاورزی اهدای مقام معظم رهبری در هاله ای از ابهام

مسعود اسدی رئیس خانه کشاورز خوزستان بیان داشت: فاز دوم طرح 550 زهرا هکتاری در مرحله تامین و صدور حق آبه است و اگر حق آبه صادر شود با لطف مقام معظم رهبری ادامه کار انجام خواهد شد اما متاسفانه با توجه به اینکه دستورات موکد معاون اول رئیس جمهور است جلوی ادامه کار گرفته شده است.

لابی وزارت نیرو مانع بزرگ توسعه طرح 550 هزار هکتاری

وی ادامه داد: وزارت نیرو به صورت جزیره‌ای توسط یک لابی خاص در حال اداره است و این لابی خاص اجازه همچین کاری را نمی‌دهند. این موضوعات در حالی است که فاز اول و دوم نباید داشته باشیم چرا که این یک طرح بود و تبدیل آن به دو فاز مسئله‌ای جالب است.

به گزارش خبرگزاری تسنیم؛ کشاورزی خوزستان نیاز به امید و هوای تازه دارد. در این شرایط بحرانی و تشدید تحریم‌ها، مدیریت جهادی و تازه نفس می‌تواند با به حرکت درآوردن ریل تولید کشاورزی در خوزستان، نیاز کشور به آنسوی مرزها را کاهش و خوزستان را به جایگاه واقعی خود در اقتصاد کشور برساند.

گزارش از اکبر بهاری

انتهای پیام/ن