سواحل مکران در مدار توسعه| سرنوشت تشکیل "سازمان توسعه سواحل مکران" چه شد؟

به گزارش خبرگزاری تسنیم از چابهار؛ سواحل مکران سواحلی در حاشیه آب‌های اقیانوسی ایران از میناب هرمزگان در غرب تا نقطه صفر مرزی بندر گواتر سیستان و بلوچستان در شرق که می‌رود تا با عزم و نگاهی ویژه و جامع در آینده به مرکز صادرات، واردات و ترانزیت با توسعه بندر "شهید بهشتی" چابهار و تولید با استقرار صنایع تبدیل شود و میزبان بخش مهمی از جمعیت ایران باشد.

در اسناد بالادستی و طرح‌هایی جامع؛ سواحل مکران قرار است با استقرار صنایع پتروشیمی و فولاد و استفاده از آب دریا برای آن‌ها به تولید 30 میلیون تن مواد و محصولات پتروشیمی بالادست و پایین‌دست و 10 میلیون تن فولاد برسد؛ همچنین استقرار صنایع ماشین‌سازی، گردشگری و کشاورزی نیز با احداث مراکز بالادست و پایین‌دست صنعت خودرو، مراکز اقامتی و تفریحی و گلخانه‌های صنعتی و استفاده از شیرین‌سازی آب دریا برای تولید در آن‌ها در دستور کار قرار گرفته است. در طرح جامع وزارت نفت نیز قرار است با احداث پایانه‌های نفتی، بخش مهمی از صادرات نفت ایران از خارک در خلیج فارس به بندر جاسک در سواحل مکران در آب‌های عمان منتقل شود.

هم‌زمان با استقرار صنایع مادر و کنار آن‌ها صنایع پایین‌دستی در سواحل مکران، مکران قرار است میزبان بخش مهمی از جمعیت ایران در شهرهای جدیدی مانند شهر جدید تیس در سیستان و بلوچستان بشود و معضل کم‌آبی شهرهای ایران را نیز با ایجاد تأسیسات بزرگ و مدرن شیرین‌سازی آب‌های دریا برطرف کند.

اما این سواحل چرا این‌قدر اهمیت دارد؟ در یک دهه اخیر اتفاقاتی که در خلیج‌ فارس به‌عنوان نقطه‌ای محدود و آسیب‌پذیر در جنگ و صلح اتفاق افتاده و همچنین تحولاتی که در حوزه قیمت تمام‌‌شده و هزینه‌های حمل‌‌ونقل رخ داده، موجب شده آرایش اقتصادی منطقه به‌سمت سواحل و بنادر اقیانوسی عمان در حال حرکت باشد. بنادر صحار عمان و گوادر پاکستان به‌ترتیب با جذب 25 و 62 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی خود را آماده می‌کنند تا سال 2050 میلادی به یک مگاپورت تبدیل شوند و جایگزین بنادر امارات و مهم‌ترین آن جبل‌علی شوند؛ بندر تازه‌تأسیس دوقم عمان بنا به اعلام مدیرانش در تکاپوی جذب سرمایه‌گذار برای تبدیل شدن به یک هاب توزیعی است. همچنین عربستان نیز در طرح جامعی در حال انتقال بخش مهمی از صادرات نفت خود از خلیج فارس به دریای سرخ است.

هم‌زمان با این نقل و انتقالات از خلیج فارس به عمان، ایران نیز خود را برای این انتقالات آماده می‌کند و همان‌طور که پیشتر گفته شد، طرح‌های مهم اقتصادی و تولیدی در سواحل مکران در حال ساخت هستند. توسعه سواحل مکران مورد تأکید ویژه رهبر معظم انقلاب است و ستادی نیز به‌ریاست معاون اول رئیس جمهور برای ایجاد هماهنگی و هم‌افزایی دستگاه‌های مختلف در طرح جامع و استراتژیک توسعه سواحل مکران در وزارت دفاع تشکیل شده است.

1218 طرح بزرگ و کوچک عمرانی در سواحل مکران اجرا می‌شود

در دو همایش جداگانه که توسط این ستاد برای جذب سرمایه‌گذار برای توسعه این سواحل در سال‌های 95 و 96 برگزار شد، اعلام شده در مجموع 1218 طرح بزرگ و کوچک عمرانی در خط ساحل مکران در هرمزگان و سیستان و بلوچستان اجرا خواهد شد؛ همچنین به‌گفته دانیال محبی استاندار سیستان و بلوچستان در سال‌های 95 و 96، 200 میلیارد تومان از محل تسهیلات کمک‌های فنی و اعتباری برای طرح‌های صنعتی در شهرستان‌های چابهار و کنارک هزینه شده است.

علاوه‌ بر ستاد توسعه سواحل مکران، نمایندگان مجلس شورای اسلامی برای تسریع و متوازن کردن توسعه و نظارت فراگیر بر نهادهای اجراکننده طرح‌ها، در سال 95 تشکیل سازمان توسعه سواحل مکران را تصویب کردند؛ بنا به مصوبه مجلس این سازمان که در محدوده شهرستان‌های میناب، سیریک و جاسک هرمزگان و چابهار و کنارک سیستان و بلوچستان ایجاد می‌شود تمام وظایف و اختیارات دستگاه‌های اجرایی، نهادها و مؤسسات عمومی به‌غیراز دفاعی ــ امنیتی، قضایی و امور خارجه و همچنین تمام دارایی‌های دولت و دستگاه‌های اجرایی اعم از منقول و غیرمنقول و تمام طرح‌ها و پروژ‌ه‌ها (در حال بهره‌برداری یا اجرا) در منطقه سواحل مکران را به‌عهده می‌گیرد.

اساس‌نامه سازمان سواحل مکران در هیئت وزیران گیر کرده

تدوین اساس‌نامه سازمان توسعه سواحل مکران از شهریورماه 96 در دولت آغاز شده و تاکنون به نتیجه نرسیده است؛ غلام‌رضا مالکی رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی سیستان و بلوچستان اواخر فروردین ماه 97 در شورای اداری سیستان و بلوچستان گفته بود: اساسنامه توسعه سواحل مکران شش ماه است که در هیئت وزیران گیر کرده است. مگر می‌توان بدون تصویب این اساسنامه در آنجا پروژه تعریف کرد؟ بر این کار باید اساسنامه و مطالعاتش خارج شود و وظایف دستگاه‌های اجرایی مشخص شود؛ که این اساس‌نامه از شهریورماه 96 تاکنون در دولت گیرکرده و هنوز تدوین‌ نشده است.

نماینده مردم چابهار در مجلس شورای اسلامی نیز اخیراً گفته: تأسیس سازمان توسعه سواحل مکران و اجرای همه طرح‌ها در طول سواحل مکران به‌صورت متعادل و متوازن که شامل شهرستان‌های میناب و جاسک در هرمزگان و چابهار و کنارک در سیستان و بلوچستان است ضروریست چرا که هم‌اکنون به‌دلیل نبود مزیت‌های رقابتی و اقتصادی، سرمایه‌گذاران بخش خصوصی کمتر راغب به سرمایه‌گذاری در این مناطق هستند.

عبدالفغور ایران‌نژاد با بیان اینکه سازمان توسعه سواحل مکران باید هرچه سریعتر تشکیل شود و دولت باید سریع‌تر اساس‌نامه آن را به مجلس برای تصویب نهایی ارائه دهد، می‌افزاید: عمده طرح‌های مهم با سرمایه‌گذاری بالا هم‌اکنون به‌‌صورت متمرکز در چابهار و منطقه آزاد آن به‌دلیل مزیت‌های رقابتی و اقتصادی سرمایه‌گذاری متمرکز شده که لازم است این سرمایه‌گذاری‌ها با تأسیس سازمان توسعه سواحل مکران به‌صورت متوازن در طول همه سواحل پراکنده شود.

مخالفت سه‌ سازمان با تشکیل سازمان توسعه مکران

اما ظاهراً به‌تأخیر افتادن تدوین اساس‌نامه و تشکیل سازمان توسعه سواحل مکران با اظهار نگرانی‌ها و مخالفت‌هایی از تأسیس این سازمان بی‌ربط نیست؛ پروین فرشچی معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید: مدتی پیش در کارگروه توسعه مکران پیشنهاد شد که طرح توسعه مکران تحت مدیریت یک سازمان خاص و مستقل به‌نام سازمان توسعه مکران اداره شود و حتی اساسنامه‌ای هم برای این موضوع ارائه شد اما مورد مخالفت بسیاری از اعضا و نهادها از جمله سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان بنادر و دریانوری و حتی سازمان برنامه و بودجه قرار گرفت.

وی در مورد دلایل مخالفت دستگاه‌ها با تأسیس سازمان توسعه مکران می‌افزاید: اساسنامه تأسیس سازمان توسعه مکران تا حد بسیاری روح منطقه آزاد داشت در حالی که مکران بین دو استان هرمزگان و سیستان و بلوچستان واقع است و مدیریت این دو استان به‌طور کلی با هم تفاوت دارد و طبیعی است که یکپارچه شدن آن‌ها مسائل گمرک، امور بانکی و سایر موضوعات را تحت تأثیر قرار می‌دهد و به‌طور قطع اجرایی کردن این اساسنامه با مشکلات بسیاری همراه خواهد شد.

استاندار سیستان و بلوچستان نیز تأسیس سازمان توسعه سواحل مکران در کوتاه‌مدت را مردود می‌داند و می‌گوید: تأسیس این سازمان همانند توسعه سواحل مکران یک کار ضرب‌الاجلی نیست که سریع انجام بدهیم و فردا جواب بدهد.

دانیال محبی در گفت‌وگو با تسنیم می‌افزاید: توسعه سواحل مکران و تشکیل سازمان توسعه سواحل مکران یک کار درازمدت و پله‌پله است و نیاز به مطالعه و هماهنگی دارد تا با بررسی کامل سراغ آن رفت.

وی با اشاره به استقرار بخشی از جمعیت ایران کنار سواحل مکران تصریح می‌کند: باید حریم دریا بررسی شود تا مشخص شود چه‌اندازه امکان اسکان جمعیت وجود دارد؛ در هر حال تشکیل سازمان توسعه سواحل یک کار زمان‌بر است و نیاز به هماهنگی و مطالعه بیشتری دارد.

با این اظهار نظرها مشخص است تشکیل سازمان توسعه سواحل مکران که مورد تأکید مجلس است حالا حالاها به نتیجه نمی‌رسد؛ فارغ از اظهار نگرانی‌ها در زمینه تأسیس این سازمان، توسعه سواحل مکران که مورد تأکید ویژه رهبر معظم انقلاب نیز هست باید با نگاه جدی‌تری دنبال شود؛ چرا که همین حالا کشورهای حاشیه خلیج فارس با نگاه ویژه و عزمی جامع در حال نقل و انتقالات از خلیج فارس هستند و به‌گواه کارشناسان، ایران از این نقل و انتقالات عقب است.

گزارش از سید‌امیرحسین عظیمی

انتهای پیام/ن*