دبیرکل مجمع جهانی صلح اسلامی در گفتگو با تسنیم: مطالبه‌گری جهانی، راه تحقق آرزوی دیرینه صلح و عدالت در جهان
پژوهشگر مطالعات فرهنگی و امور بین المللی گفت: باید مطالبه‌گری در حوزه عدالت، صلح و احترام به کرامت انسانی و هویت‌های فرهنگی بین ملت‌ها و نخبگان برای حل بحران‌ها و استقرار صلح در جهان به یک خواست جهانی تبدیل شود.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، سازمان ملل متحد روز 21 سپتامبر مصادف با 30 شهریورماه را روز جهانی صلح اعلام کرده است. اینک به مناسبت برگزاری همایش روز جهانی صلح و نشست مجمع عمومی سازمان ملل گفت‌وگویی را با «داوود عامری» پژوهشگر مطالعات فرهنگی و امور بین المللی و دبیرکل مجمع جهانی صلح اسلامی ترتیب دادیم تا دربارۀ مسائل مختلف بین المللی، گروه‌های تروریستی و نقش نخبگان و سازمان‌های مردم نهاد در تحقق آرمان‌های مشترک جهانی به ویژه صلح عادلانه صحبت کنیم.
مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
* شما به عنوان یک پژوهشگر حوزۀ صلح و عدالت، اکنون وضعیت صلح در منطقه و جهان را چگونه ارزیابی می‌کند؟
امروزه جهان سراسر از تعارض، تضاد، زورگویی و حتی اخاذی‌‌های بین المللی است. امروزه تروریسم در انواع مختلف در جهان جولان داده و قربانی می‌گیرد. اما قدرت‌های بزرگ در تلاش‌اند تا نمایشی صوری از شرایط صلح در جهان را به ما نشان دهند. در حال حاضر دنیا مانند همیشه به آرامش، صلح، عدالت و امنیت نیاز دارند البته باید صادقانه و جدی برای صلحی جهانی توام با عدالت کوشش شود. یکی از دلایل مهم این شرایط عدم شناخت دقیق علل و عوامل تهدید صلح و امنیت در جهان است. اینکه انسانها از گذشته‌های دور تا به امروز نتوانسته‌اند فضای مسالمت آمیز را در جامعه جهانی تجربه کنند و هر روز با شکل‌های مختلف تضییع حقوق خود مواجه هستند نشان می‌دهد که صلح در جامعه جهانی وضعیت خوبی ندارد و دستگاه‌های مسئول در عرصه بین الملل نیز کارآمد عمل نمی‌کنند.
* علت ناکارآمدی دستگاه‌های مسئول در عرصه بین الملل را در استقرار صلح، عدالت و امنیت چه می‌دانید؟
به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین علل ناکارآمدی در استقرار صلح و عدالت جهان این است که برخی قدرت‌ها و سازمان‌های مدافع حقوق بشر با رویکرد استثناگرایی و سلیقه‌ای با مبحث صلح، امنیت و حتی گروه‌های تروریستی برخورد و یا إعمال نظر می‌کنند؛ در چنین شرایطی دست یافتن به صلحی توام با عدالت محقق نخواهد شد. همچنین آرمان‌های اولیه و اصلی سازمان ملل متحد که حفظ صلح، عدالت و امنیت در جهان است باید بسیار جدی‌تر مورد توجه قرار گیرد تا از مسیر اصلی خود که قدرتمندان از آن برای حفظ منافع خود استفاده می‌کنند، جلوگیری شود.
از سوی دیگر باید مطالبه‌گری در حوزه عدالت وصلح و احترام به کرامت انسانی و هویت‌های فرهنگی بین ملت‌ها و نخبگان برای حل بحران‌ها و استقرار صلح در جهان به یک خواست جهانی تبدیل شود و نخبگان جهان نباید در مقابل ناهنجاری‌ها و آنارشی موجود در جهان سکوت کرده و از موضع ضعف با این سازمان‌ها برخورد کنند، بلکه این وظیفه نخبگان و ملت‌هاست که با مطالبه‌گری خود برای ایجاد و استقرار امنیت عمومی، رعایت منافع همگانی، عدالت و صلح در جهان گام‌های موثری در جهان بردارند.
* به نظر شما از چه ظرفیت‌هایی می‌توان برای ترویج و تقویت گفتمان صلح اسلامی و عدالت‌خواهی در جهان استفاده کرد؟
به نظر بنده در وهله اول می‌توان از ظرفیت‌ها و هنجارهای بین المللی برای تقویت گفتمان صلح اسلامی در جهان استفاده کرد نظیر سازمان ملل، یونسکو و ...، زیرا جهان اسلام با جمعیت گسترده و داشتن اندیشمندان و نخبگان فعال، متعهد و متخصص از ظرفیت بسیار بالایی برای اثرگذاری در فرآیندهای متعدد برخوردار است. امروز تشکلهای مردمی به لحاظ ماهیت و رویکرد مردمی، دارای بخش‌های متعددی در جهان هستند که بخشی از این تشکل‌ها فعالیت‌های بشر دوستانه دارند و برای ترویج صلح، عدالت و گفتمان‌های مختلف در جهان اثرگذار هستند و دولتها نباید نقش این سازمان‌های مردم نهاد را سطحی بدانند زیرا سازمان‌های مردم نهاد توانایی بالایی برای ترویج، تبیین و مطالبه‌گری در جهان دارند.
از سوی دیگر از نقش نخبگان و ظرفیتی که در این گروه وجود دارد، نباید غافل شد. نخبگان با ارائۀ اندیشه‌های اثرگذار خود در جهان می‌توانند در بسترسازی و گسترش و تقویت مبانی و رفتارهای درست در جهان بسیار اثرگذار باشند، زیرا نظرات گروه‌های نخبگی خود جریانی بزرگ از محیط تصمیم‌سازی‌های جهانی است. در کل می‌توان بر این نکته تأکید داشت که امروز جهان در شرایطی قرار گرفته است که اگر ما از خودمان سازماندهی بهتری نشان دهیم و در این زمینه اهتمام دقیق‌تری داشته باشیم، حتماً می‌توانیم در جامعه جهانی نقش‌آفرینی‌های بهتری هم داشته باشیم. نباید تماشاگر باشیم تا دیگران بدون شناخت از محیط فرهنگی کشورهای اسلامی برای ما نُرم سازی کنند باید در این زمینه مشارکت فعال داشته باشیم و در مقابل کج‌روی‌ها ایستادگی کنیم.
* نقش تروریسم و تلاش‌های آنان را در برهم زدن صلح میان کشورهای منطقه چطور ارزیابی می‌کنید؟
ضمن عرض تسلیت به خانواده‌های شهدای ترور، برای حرکت تروریستی در اهواز و محکوم کردن این حرکت ضد انسانی باید بگویم، تروریسم یک پدیده نو و منحصر به عصر حاضر نیست. در طول تاریخ این رذیلت همراه بشریت بوده است. اگرچه در بررسی و شناخت ریشه‌های تروریسم نمی‌توان عواملی مانند: فقر فرهنگی، توسعه نیافتگی، استثمار، بی‌سوادی و خرافات را از نظر دور داشت، اما حمایت کلونی‌های ثروت و قدرت از تروریسم برای اهداف خود نشان می‌دهد که مسائلی فراتر از موارد ذکر شده نیز در این معضل بشری دخیل هستند. تروریسم با مواردی چون: نقض امنیت روانی حقوق بشر و کرامت انسانی از بین بردن صلح در جهان و ناکارآمدی نهادهای بین المللی پیوند خورده است و این عوامل می‌تواند علاوه بر ناامن‌سازی جوامع انسانی، به خاطر وابستگی‌هایی که دارند، در تخریب روابط بین دولتها و ملت‌ها نیز موثر واقع شوند.
فعالیت‌های تروریستی تاکنون هزینه‌های مادی، معنوی و انسانی زیادی را بر جهانیان تحمیل کرده است. با وجود این که تروریسم پدیده‌ای منفور برای همگان است، متأسفانه مورد استفاده ابزاری برخی کشورها و گروه‌ها قرار می‌گیرد تا علیه حقوق اجتماعی و ذاتی ملت‌های دیگر بکار گرفته شود. تاریخ چندین ساله مقابله با تروریسم در دنیا نشان می‌دهد، استفاده از پدیده تروریسم به عنوان دستاویزی به منظور تامین منافع و حضور غیر قانونی برخی کشورها در مناطق مختلف جهان و اقداماتی علیه آرامش و امنیت ملت‌های دیگر است. تا جایی که در نظر برخی، تروریسم به بهانه‌ای تبدیل شده برای چپاول منابع بعضی ملت‌ها و اعمال فشار بر دولتها است.
* کارکرد تروریسم را در جهان کنونی چه می‌دانید؟
اولین کارکرد تروریسم، بر هم زدن آرامش و امنیت جوامع انسانی است که از نتایج آن می‌توان به کشته شدن و مهاجرت اجباری انسانها و تحمیل خواست حامیان تروریسم در مناطق مختلف اشاره کرد، اما تروریسم امروز بسیار پیچیده‌تر از گذشته شده است و در حوزه‌های اقتصادی، فرهنگی، امنیتی و …باعث ایجاد اختلال می‌شود و از سوی دیگر در مواردی به ابزاری برای پیشبرد اهداف استعماری و استکباری نیز تبدیل شده است.
* آیا مجمع جهانی صلح اسلامی با وجود تلاش بسیار و برنامه‌های متنوع، توانسته میان افکار عمومی و اندیشه نخبگان جایگاه خود را پیدا کند. راهکار شما برای بهبود این امر و رسیدن به وضع مطلوب چیست؟
مجمع از سال 86 و با مشارکت نخبگانی از ایران و سایر کشورهای جهان به ویژه نخبگان مسلمان، در شرایطی که نظام استکباری و سلطه طلب سعی داشت با اقدامات خود چهره ای نامطلوب از اسلام و ایران به جهانیان معرفی کند، پا به عرصه وجود گذاشت. مجمع مهم‌ترین هدف فعالیت خود را تلاش برای گفتمان‌سازی و برقراری صلح عادلانه در جهان و با تکیه بر تلاش علمی و فکری نخبگان و فرهیختگان جهانی و سازمان‌های مختلف، قرار داد.
مجمع جهانی صلح اسلامی که در این مدت فعالیت‌های مختلف فکری و عملی از قبیل تولید ادبیات علمی در قالب کتاب‌های مختلف، برگزاری نشست‌های علمی و همایش‌های نخبگی، اعلام نظر با صدور بیانیه و ارسال نامه به سازمان‌های مختلف از جمله دبیرکل سازمان ملل در مناسبت‌های مختلف و تماس مستمر با مجامع نخبگی، علمی و سازمان‌های مردم نهاد انجام داده است، کارشناسان اعتقاد دارنددر دوره معاصر ساختارهای جامعه بین المللی، جدی‌ترین دوران سیاست زدگی را تجربه می‌کنند و از همین رو، در ایجاد شالوده‌های یک صلح جهانی عادلانه و ماندگار عاجز مانده است. همچنین تصمیمات معطوف به منافع خاص و مقطعی آنان، بر عمق بحران‌های منطقه‌ای و جهانیافزوده است.
معتقدم که نا امنی به خصوص نا امنی روانی در جهان شدت غیرقابل تصوری یافته است و اثرات و پیامدهای امنیتی، فرهنگی، محیطی و انسانی آن جدی است. گروه‌های تروریستی در منطقه که با دخالت و حمایت برخی کشورهای منطقه و قدرت‌های فرامنطقه‌ای مشغول به فعالیت هستند و حوادث تروریستی در کشورهای مختلف توسط این گروه‌ها همگی نشان از گسترش خشونت و ناامنی در جهان دارد. از سوی دیگر، خیل عظیم مهاجران و پناهجویان که به ناچار خانه و کاشانه خود را ترک و آوارگی را انتخاب و به سوی سرنوشتی نامعلوم می‌روند؛ در جهان شدت گرفته است. همه این موارد نشان از عملکرد ضعیف جامعه بین المللی و نهادهای مدافع حقوق بشر در تحقق صلح و عدالت جهانی است. در چنین شرایطی، فعالیت‌های گروه‌های مردم نهاد مثل مجمع جهانی صلح اسلامی به خصوص با برنامه‌ریزی برای ایجاد شبکه جهانی نخبگان می‌تواند به بهبود این وضعیت در جهان کمک کند، البته مجمع در این راه گام‌های مهمی در عرصه داخلی و بین المللی برداشته، اما کافی نیست در ایران و جهان اسلام نیاز به یک اراده قوی و اهتمام جدی است باید تلاش کرد ابتدا اندیشه و فرهنگ تروریسم را از بین برد و بعد نیازمند آن هستیم که در میدان صادقانه به مبارزه با آن بپردازیم، در این مسیر باید از هر کمکی در جهان بهره برد، اما به مشارکت آنهایی که پشت پرده با تروریسم کار می‌کنند و اشتراک منافع دارند نمی‌شود امید بست. امروز همین آمریکا و بعضی کشورها حتی تروریسم را جعل تعریف می‌کنند و از آن خوب و بد می‌سازند، آنها بدانند خود زمانی قربانی همین پدیده نا میمون خواهند شد.
* شما بزرگ‌ترین مخاطرات صلح در شرایط کنونی را چه می دانید؟
تحولات اخیر نظام بین‌المللی و انقلاب در عرصه‌های گوناگون فناوری اطلاعات و ارتباطات که فروریزی مرزهای ارتباطی و کاهش حاکمیت‌های قومی و ملی از ثمرات آن است منجر به دگرگونی محیط فکری، فرهنگی و امنیتی کشورها شده، به گونه‌ای که شاهد محیطی متفاوت و ادراک جدید هستیم و مسائلی نظیر رفاه و کامیابی ملت و حفظ محیط زیست و به طور کلی ابعاد مختلف زندگی اتباع یک جامعه را، دگرگون کرده است.
از این رو، امروزه تهدیدات جهانی اشاره به این موضوع دارد که بحث از تهدیدات و امنیت ملی واحدها، دیگر محدود به چارچوب دولت ـ ملت‌ها نیست، بلکه در حیطۀ تعاملات فرامرزی و گروه‌های مختلف نیز ممکن است. البته نه صرفاً در مفهوم مضیق سخت‌افزار قدرت، بلکه در مفاهیم اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و زیست محیطی نیز مطرح است. بنابراین، مفهوم تهدید عمومیت یافته است و فقط به یک مسأله‌ی داخلی اطلاق نمی‌شود، بلکه به موضوعی بین‌المللی تبدیل شده است. از مهم‌ترین تهدیدات نوین جهانی می‌توان تحریم، نادیده گرفتن معاهدات بین المللی و نقض کرامت انسانی، فضای سایبری، تهدیدات فرهنگی، و تهدیدات زیست محیطی و ... را نام برد که بسیاری از کارشناسان و صاحب نظران در این عرصه به آسیب‌ها و چالش‌های این تهدیدات نگاهی منطقی و در چارچوب ایجاد اندیشه نوین و اثرگذار فعال هستند، اما باید این فضای مطالعاتی و شناختی تقویت شود.
انتهای پیام/