روزشمارجنگ| نقش عشایر در کمک به نیروهای مسلح

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، شش‌روز پس از آغاز جنگ تحمیلی، با کند شدن روند پیشروی ارتش عراق و ناکامی نیروهای عراقی در رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده در خوزستان، گرایش به برقراری آتش‌بس در حکام بغداد افزایش یافته بود. تلاش هیأت‌های صلح، تشدید می شود و فشار سیاسی بر ایران جهت پذیرش آتش‌بس افزوده می شود. در تهران با اینکه رئیس‌جمهور به گونه‌ای مشروط، نسبت به مذاکره اظهار تمایل کرده بود، امّا سایر مسئولین هرگونه سازش و میانجی‌گری را به شدت رد کرده بودند. از طرف دیگر، آمریکا و متحدین آن، جهت حفظ امنیت کشتیرانی آزاد و بازنگه داشتن تنگه هرمز حضور ناوگان‌های خود را در خلیج‌فارس افزایش داده بودند. دولت «کارتر» به منظور تسریع در روند آزادسازی گروگان‌های آمریکایی در تهران، اعلام کرده بود که «موضوع احتیاجات ایران به لوازم یدکی نظامی» در مذاکره بین دو کشور مطرح خواهد شد. در بین متحدین آمریکا، موضع فرانسه با سایرین تفاوت آشکار داشت. فرانسویان تاکنون سعی کرده بودند که خود را در جنگ بی‌طرف نشان دهند و ابرقدرت‌ها را از دخالت در جنگ برحذر دارند، اما با آشکار شدن شکست استراتژی عراق در جنگ، از حمایت‌های خود از عراق پرده برداشتند.

کشته شده‌های مصری بین تجاوزگران حملات به خرمشهر

در ششمین روز از جنگ، آتش توپخانه و بمباران عراق در محور خرمشهر و آبادان ادامه داشت. از شب قبل تا صبح این روز، آتش شدیدی روی خرمشهر ریخته شده بود و نیروهای عراقی از صبح، درصدد پیشروی به سوی خرمشهر برآمده بودند. تا قبل از ظهر نیروهای خودی بر دشمن غلبه کرده بودند و 3 کامیون سلاح سبک، مهمات و یک کامیون غذا به غنیمت رزمندگان اسلام درآمده بود. همچنین  چند تانک و نفربر دشمن منهدم شده بود. شب قبل، نیروهای مردمی که سلاح در اختیار نداشتند تا صبح آماده بودند که در صورت نفوذ دشمن به داخل شهر، آن‌ها را با کوکتل مولوتف مورد هجوم قرار دهند. کارت‌ها و اسناد به دست آمده از افراد کشته و اسیرشده‌ دشمن، حاکی از مصری بودن تعدادی از آن‌ها می‌داده است.

اهواز در محاصره

از طرف دیگر در اهواز علاوه بر بمباران نقاط مختلف، تلاش نیروهای عراقی برای نزدیک شدن به اهواز ادامه داشته است. در ساعت 10/15، شهربانی جمهوری‌ اسلامی خبر از رسیدن نیروهای دشمن به 30کیلومتری اهواز را داده و حدود ساعت 11/15، اتاق جنگ اهواز، حضور نیروهای عراقی را در کیلومتر 50 جاده اهواز خرمشهر تایید کرده بود. ستاد مشترک ارتش در ساعت 12 اعلام کرده بود: «نیروهای عراق اهواز را محاصره کرده‌اند. نبرد توپخانه و تانک‌ها در اطراف شهر ادامه دارد.»

پیش روی دشمن به طرف سوسنگرد/اشغال تپه‌های الله اکبر

سپاه اهواز در گزارشی نوشته بود: «نیروهای عراقی به طرف سوسنگرد در حال پیشروی‌اند و سعی در تصرف پادگان حمیدیه دارند. در پی تخریب پل بستان توسط نیروهای خودی، عراقی‌ها پل زده‌اند و به 7کیلومتری سوسنگرد رسیده‌اند. آخرین وضعیتی که شب هنگام از این جبهه اعلام می‌شود، حاکی است که نیروهای دشمن تا 2 کیلومتر بالاتر از روستای هوفل رسیده‌اند و توپخانه و پشتیبانی آن‌ها در روستاهای فنیخی مستقر است. حدود 80 تانک دشمن در خط مقدم مستقر هستند. تپه‌های الله‌اکبر به اشغال دشمن درآمده و توپخانه خودی و تیپ 3 زرهی خودی که مشغول مقابله با دشمن بودند، مقداری عقب‌نشینی کرده‌اند و تعدادی از تانک‌های خودی به دست دشمن افتاده است.»

جنگ و دفاع در جبهه میانی

سپاه غرب اعلام کرد: «پاسگاه‌های موسیان و سعیده در محاصره‌اند و 3 روز است که تدارک نشده‌اند.  همچنین ارتش عراق از مهران به طرف ایلام در حال پیشروی است. سپاه پل‌های ارتباطی این دو شهر را منهدم کرده است.» در گزارش خبرنگار یکی از روزنامه‌های عصر، از محور سرپل‌ذهاب آمده بود که:«ساعت 2 بامداد با کمینی که توسط سپاه پاسداران مستقر در سر‌پل‌ذهاب تعبیه شده بود، یک ستون تدارکاتی و نظامی دشمن به کلی منهدم و چهار خودرو نظامی عراق با کلیه مهمات و اسلحه به غنیمت گرفته شد و 12 درجه‌دار عراقی و یک افسر مصری کشته و 20 نفر دستگیر شدند و تانک‌های عراقی 5 کیلومتر عقب‌نشینی کردند.»

از طرف دیگر، تعدادی از تانک‌های دشمن در ارتفاعات قراویز، مسلط بر سر‌پل‌ذهاب، مستقر و در حال جابه‌جایی و پیشروی به طرف سرپل‌ذهاب بودند. یگان‌های دشمن مستقر در این منطقه (سرپل) از نظر سوخت و مهمات و آب و آذوقه در مضیقه و از لشکر 6 عراق درخواست کمک کرده‌ بودند. با آن که 36 ساعت از ورود دشمن به قصرشیرین گذشته بود، اما مقاومت و جنگ تن به تن در این شهر ادامه داشته است. نیروهای خودی در سرپل‌ذهاب که وضع نسبتاً مناسبی داشتند، تلاش می کرند تا با رساندن نیرو و امکانات به قصرشیرین، از تسلط کامل دشمن بر این شهر جلوگیری کنند.

مرکز فرمائدهی غرب سپاه پاسداران در ساعت 11/20 همچین روزی  گزارش داده بود:«نیروهای عراقی تا گامقال، 15 کیلومتری جاده گیلان غرب و قصرشیرین پیشروی کرده‌اند و اگر تا گیلان‌غرب پیشروی کنند، با استفاده از راه گیلان‌غرب -سرگله می‌توانند راه اسلام‌آباد به ایوان و ایلام را قطع کنند.»

عشایر گیلان غرب به کمک نیروهای مسلح آمدند/ قصرشیرین، مقاومت کرد

قصر شیرین پنج روز مقاومت کرد. ارتش عراق روز 5 مهر نیروهای تازه نفس آورد و با تلاش فراوان خواست سرپل ذهاب را بگیرد که مدافعان نگذاشتند. همان روز عراقی ها به سمت گیلان غرب خیز برداشتند و تا سه راهی قصرشیرین-گیلان غرب هم جلو رفتند. از سه راهی تا گیلان غرب ایرانی ها نیروی انتظامی نداشتند.(1)

عراقی‌ها در این منطقه پیش رفتند تا با گسترش منطقه نبرد توان ایرانی‌ها را تجزیه کنند، اما گسترش منطقه نبرد گروه‌های جدیدی را به مدافعان افزود. 5 مهر، ارتش عراق هم زمان حمله‌هایش را شدیدتر کرد و راه گیلان غرب را هم پیمود و به دروازه‌های شهر رسید.«در گیلان غرب، نیروهای مسلح کم بودند اما عشایر گیلان غرب با برنو و ام یک مقابل تانک‌ها و نیروهای مهاجم ایستادند. آن‌ها در دشت پراکنده بودند و از عراقی‌ها تلفات می‌گرفتند. شب ها با شبیخون هایشان دشت منتهی به گیلان غرب را برای نظامی‌های عراق ناامن می کردند. عراقی‌ها که روز اول به سرعت می رفتند سمت گیلان غرب، آخر هفته اول جنگ در 5 کیلومتری شهر خط دفاعی تشکیل دادند.»(2)خطی دفاعی که هیچ وقت نتوانستند از آن بگذرند و هرگز ارتش عراق به قصرشیرین و گیلان غرب دست نیافت.

آوارگی مردم نفت شهر و سومار

مسئله مهم دیگری که در این مناطق وجود داشت، محاصره نیروهای سپاه و احتمالا ارتش بود که در فاصله میان گیلان غرب و نفت شهر و نیز حدفاصل ایوان و سومار به مقاوت خود ادامه داده بود. عده‌ای از مردم نیز به دنبال سقوط نفت شهر و سومار، از این شهرها خارج شده بوده و در این فاصله ها سرگردان بودند.

اداره مرکزی اطلاعات سپاه اعلام کرده بود: «در شمال دشت ذهاب، نزدیک ازگله، در منطقه خانه شور، نیروهای دشمن در حال پیشروی هستند و نیروهای خودی از این منطقه عقب‌نشینی کرده‌اند.»

همچنین ستاد مشترک ارتش در گزارشی گفته بود:« بالاتر از محورهای مذکور، در محور کوه سلمان باخ، تعدادی از نیروهای خودی اسیر و 30 دستگاه تانک، 25 قبضه توپ و 20 دستگاه خودروی خودی به غنیمت نیروهای دشمن درآمده است.»

حملات نیروی هوایی متجاوز عراق در ششمین روز

در روز ششم جنگ تحمیلی حملات هوایی دشمن به شهرها ادامه داشت. هواپیماهای دشمن برخی از مناطق شهر آبادان از جمله خطوط لوله نفت و میگ های عراقی و نقاطی از شهر اهواز همچون اداره پست را بمباران کردند. چهار میگ عراقی به پایگاه نوژه همدان حمله کردند که توسط نیروهای ایرانی دفع شد. سه میگ عراقی روستاهای کرمانشاه را بمباران کردند، همچنین هواپیماهای متجاوز به پایگاه هوانیروز حمله کردند که با روبرو شدن با آتشبارها فرار کرده بودند. جنگنده های دشمن اطراف فرودگاه سنندج را بمباران کرده بوده بودند. همچنین میگ عراقی به مریوان تجاوز کرده که در مواجه با آتش بارهای ایران مجبور به فرار شده بودند. هواپیماهای دشمن 32 راکت به شهرهای آذربایجان شرقی اصابت کرده بوند. در بمباران های چند روز گذشت به اسلام آباد، 121 نفر شهید شده بودند.

هواپیماهای ناشناس و مشکوک در آسمان ایران

در بین حملات هوپیماها و جنگنده‌های رژیم بعث عراق، اقدامات مشکوک هوایی نیز مشاهده شده بود. به گزارش خبرگزاری پارس:« ساعت 30/1 بعد از نیمه شب، شش هواپیمای شوروی به آسمان ایران تجاوز کردند و در فضای شهرستان سرخس به پرواز درآمدند که براثر واکنش دفاع ضدهوایی منطقه، 3 هواپیما ناچار به فرود در تربت‌جام شدند. همچنین در ساعت 19/20 یک هواپیمای ناشناس در آسمان سبزوار دیده شد.»

نیروی هوایی ارتش ایران، عراق را بمباران کردند

نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در روز ششم جنگ در تقابل تجاوز دشمن، با انجام ماموریت هایی بخش هایی از عراق را بمباران کرده بود:« پل جاده بین اربیل موصل و دکل مخابراتی آن منطقه به کلی ویران و جاده موصل به زاخو در گردنه نزدیکی زاخو منهدم شد. جاده و راه‌آهن و پل منطقه غرب عین‌زال در مسیر راه موصل بمباران و ارتباط زمینی و راه‌آهن در این منطقه قطع شد. تاسیسات عین‌زال و کلیه تلمبه‌خانه‌ها و منابع نفتی این منطقه برای چندمین بار بمباران شد و خسارات سنگین به دشمن وارد آمد. در حملات هوایی دو جنگنده ارتش جمهوری‌ اسلامی در بعدازظهر 5 شهریور ، تمام مخازن کرکوک عراق بمباران شد که میزان تخریب و خسارات بسیار زیاد بوده است. مأموریت دیگر این هواپیماها، انهدام یگان‌های زرهی عراق بوده که طی آن بیش از 40 تانک دشمن را در خاک عراق منهدم کرده بودند.

حمایت برخی شیوخ خلیج فارس از عراق

در اطلاعیه دیگری از ارتش از حمایت برخی شیخ نشین های جنوبی خلیج فارس نام برده شده بود:«حکومت بعثی عراق در راه سرسپردگی با امپریالیسم گام برمی‌دارد. برابر برخی شواهد این سرسپردگی در بعضی از شیخ‌نشین‌های جنوبی خلیج‌فارس نیز مشاهده گردیده است و در پناه دادن و تجهیز نمودن نیروهای عراق عملاً با آنان همکاری می‌نمایند. بدین‌وسیله قویاً اعلام می‌شود درصورت استمرار این امر دولت جمهوری‌ اسلامی ایران حق مشروع خود می‌داند که به هر طریق که صلاح بداند، با آن گروه از شیخ‌نشین‌ها برخورد نماید. »

بازتاب خبری ششمین روز جنگ در رسانه های جهان

ششمین روز از جنگ تحمیلی مثل چند روز گذشته در رسانه‌های جهان بازتاب گسترده ای داشت.خبرگزاری رویترز: «گزارشات امروز حاکی است که نیروهای مجهز به تانک و توپخانه عراق برای تصرف خرمشهر، حمله شدیدی آغاز کردند که با مقاومت سخت نیروهای ایرانی مواجه شدند. به گفته یک پرستار در این حمله، منازل بسیاری ویران شده، و صدای گلوله در سراسر شهر به گوش می‌رسد. تعداد زیادی کشته و مجروح شدند که 90% آن‌ها غیرنظامی بوده‌اند. اکثر مردم خرمشهر را ترک کرده‌اند.»

خبرگزاری آسوشیتدپرس: «عراق ادعا کرد نیروهایش اهواز را تصرف کرده‌اند. در ششمین روز جنگ ( 59/7/5 )، ایران به حملات هوایی در سرتاسر مرز مبادرت کرده است. ایران ادعای عراق را در مورد سقوط اهواز دروغ بزرگ خواند. هواپیماهای جنگی ایران تأسیسات نظامی حاشیه شهر بغداد را روزشنبه (59/7/5) چندین بار بمباران کردند.»

آسوشیتدپرس در گزارش دیگری آورده: «عراق ادعا کرد که سقوط آبادان نزدیک است، ولی خبرنگارانی که به محل حادثه رسیده‌اند، گفته‌اند صدای توپخانه ارتش ایران که مواضع عراقی‌ها را می‌کوبند، کر کننده است و تاسیسات نفتی دو طرف به آتش کشیده شده است.»

رادیو لندن: «کارایی نیروی هوایی ایران بدون شک به مراتب بیشتر از حد‌انتظار برخی ناظران بوده است. نیروی هوایی عراق موفق نشده به آسانی از حملات نیروی هوایی ایران به هدف‌های عمده اقتصادی، مانند مجموعه عظیم پتروشیمی بصره و تأسیسات نفتی شمال عراق جلوگیری نماید. »

رادیو آمریکا: «نیروهای عراقی برای به کنترل کامل درآوردن خرمشهر می‌جنگیند و نیروهای ایرانی نیز به شدت مقاومت می‌کنند. شورای امنیت کمیسیونی متشکل از سه کشور را مامور میانجی‌گری کرده است. بنی‌صدر اعلام کرد که ایران حاضر به پذیرش میانجی نیست، در عوض بغداد آمادگی خود را برای آشتی اعلام کرده است.»

پیام امام خمینی (ره) به علمای اسلام

ششمین روز از جنگ تحمیلی بود که امام خمینی(ره) به علمای اسلام و مشایخ اهل سنت و نمایندگان مجلس پیامی دادند: «حضرات آقایان در هر نقطه که هستید، مردم را برای جنگ و درگیری با آمریکا و اذناب خونخوارش چون عراق آماده کنید که جنگ، جنگ است و عزت و شرف میهن و دین ما در گروه همین مبارزات است. امروز، روزی است که تمام مردم باید از شهرهای خود دفاع کنند و به شهرهای جنگ‌زده کمک نمایند. »

پیام امام خمینی(ره) به ارتش و ملت ایران و عراق

همچنین امام خمینی(ره) در پیامی به ملت و ارتش جمهوری اسلامی و عراق فرمودند:«من به ارتش بشارت می‌دهم که شما اگر بکشید آنها را، شما به بهشت می‌روید و اگر آن‌ها هم شما را بکشند، شما به بهشت می‌روید. قوای انتظامی و نظامی و سپاه پاسداران ما مجهز به قوه‌الهی هستند. سلاحشان الله‌اکبراست و هیچ سلاحی در عالم مقابل همچو سلاحی نیست. شنیدم که امروز یک شایعه مرگ فلانی شده است و عراق دلخوش کرده خودش را به این که فلانی مرد. من بمیرم که، شما باید دعا کنید خدا بمیرد! خدا هست، من کی هستم؟ ملت ما خدا دارد.صدام حسین به خدا چه کار دارد؟ میشل عفلق به خدا چه کار دارد؟ حزب بعث، حزبی است که به خدا کاری ندارد.

 ای ارتش عراق، ای قوای مسلح عراق برگردید به اسلام تا وقت نگذشته. الان‌که وقت باقی است توبه کنید. و ملحق بشوید به کشور اسلامی و لشکر اسلامی. دنبال یک کافر، یک ملحد که هم مسلکش الحادی است و هم خودش ملحد است، دنبال این نروید.دنبال رسول‌الله باشید نه دنبال صدام.اگر می‌توانید بکشید این‌ها را و اگر دستتان هم نمی‌رسد به این‌ها، رها کنید، اعراض کنید ازشان، بیائید در ایران، کشور ایران خانه شماست

اگر این خبیث دستش برسد، تمام آثار اسلام را در عراق از بین خواهد برد، تمام مساجدتان را از بین خواهد برد.ملت عراق به پاخیزید و از اسلام و حیثیت خودتان دفاع کنید.شما باید در مقابل جمعیتی که برضداسلام است، قیام کرده است بر ضداسلام، باید دفاع از اسلام کنید. دفاع از اسلام یک چیز واجبی است... این حزب بعث اسلام را منافی می‌دانند با مقاصدی که دارند.ملت عراق باید قیام کنند. باید انقلاب کنند، انقلاب کنید تا این را از بین ببرید. »

حضور ضدانقلاب در مهاباد

در این بین ضدانقلاب‌ها همراه دشمن بعثی شده بودند. استاندار آذربایجان غربی اعلام کرده بود:«افراد مسلح غیرقانونی در شهر مهاباد سنگر‌بندی کرده‌اند و نیروهای مسلح جمهوری‌ اسلامی نیز در ارتفاعات و مواضع حساس اطراف مهاباد مستقر شده‌اند. »

تلاش‌های صلح در سطح بین الملل

در نخستین جلسه شورای امنیت که ساعت 3 بامداد  5/7/59 به وقت تهران، تشکیل شده بود، نمایندگان مکزیک و نروژ درخواست کرده بودند که شورای امنیت با تصویب قطعنامه‌ای رسماً از ایران و عراق بخواهد با برقراری آتش‌بس فوری، از راه‌های مسالمت‌آمیز با یکدیگر گفتگو کنند. نماینده دائمی عراق در سازمان‌ملل تقاضا کرده بود که بررسی هر قطعنامه‌ای تا رسیدن وزیر خارجه عراق به نیویورک را به تعویق اندازند. نمایندگان کشورهای اسلامی که جهت پیدا کردن راه حلی برای جنگ ایران و عراق در سازمان‌ملل تشکیل جلسه داده، تصمیم گرفته بودند هیأت‌های حسن‌نیت به دو کشور اعزام کنند.

فرانسه: فروش سلاح در چارچوب همکاری بین فرانسه و عراق است

در ششمین روز از جنگ برخی از مسئولان کشورهای مختلف پیام هایی داده بودند: نخست وزیر فرانسه گفته بود: « فروش سلاح‌ها در چارچوب همکاری موجود میان فرانسه و عراق صورت می‌گیرد و عراق برای به دست آوردن سرزمین‌هایش، طبق معاهده سال 1975 که ایران آن را تصرف کرده است، می‌جنگد.»

نخست‌وزیر اسرائیل اعلام کرده بود: «دولت اسرائیل آماده است تا در ارتباط با جنگ عراق و ایران اجازه ساختمان پایگاه‌هایی را در خاک فلسطین اشغال شده به دولت آمریکا بدهد. » در این بین، عراق تهدید کرده بود که اگر ایران سعی کند راه بین‌المللی کشتیرانی تنگه هرمز را ببندد، در خلیج‌فارس علیه ایران دست به جنگ شدیدی خواهد زد. کارتر در این باره گفته بود: « وجود تنگه هرمز در خلیج‌فارس که قسمت اعظم نفت منطقه از این گذرگاه آبی به غرب ارسال می‌شود، ضروری است و در زمان جنگ باید عبور کشتی‌ها از آن صورت گیرد.» روزنامه فرانسوی «دوروز» در تحلیلی در این باره نوشت: «پیشنهاد کارتر در مورد تشکیل کنفرانس شش کشور برای حفظ امنیت تنگه‌ هرمز با اعلامیه مشترک آمریکا و شوروی مبنی‌بر بی‌طرفی کامل مباینت دارد و این فکر را قوت می‌بخشد که شوروی و آمریکا به رقابت برخاسته‌اند تا هریک به نفع خویش اقدام نمایند. »

پی نوشت:

1.سید ارتش در هشت سال دفاع مقدس، عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایارن، تهران، 1379، ج5،ص91 تا 95

2.گلعلی بابایی، حسین بهزاد، از الوند تا قراویز، کارنامه تاریخی استان همدان در انقلاب اسلامی و حماسه دفاع مقدس، پژوهشکده علوم و معارف دفاع مقدس، تهران، 1388، ص 623 تا 629

انتهای پیام/