جدال در ترکیه برای سوگندنامه ترک بودن
سوگندنامه ملی دانش آموزی متنی است که «ترک بودن» را یک ارزش متعالی توصیف کرده و از الفاظ آن بوی نژادپرستی به مشام می‌رسد.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم٬ دیوان عدالت اداری ترکیه چند روز پیش به درخواست چند حزب٬ حکم نهایی خود را در مورد سوگندنامه ملی دانش‌آموزی اعلام کرده و از دولت خواسته متن سوگندنامه دانش‌آموزی٬ به روال قبل٬ هر روز صبح در کلیه مدارس ترکیه و در مراسم صبحگاهی قرائت شود. این متن از سال 2013 و در جریان مذاکرات صلح بین دولت و پ.ک.ک٬ این سوگندنامه از نظام آموزشی ترکیه برداشته شده بود.
ماجرای سوگندنامه چیست و نویسنده آن کیست؟
در سال 1932 میلادی دکتر رشید غالب از چهره‌های افراطی ملی‌گرای ترک به عنوان وزیر آموزش ملی ترکیه انتخاب شد. او یکی از ملی‌گرایان به نام بود که در اعدام شیخ سعید پیران در جریان قیام کردهای دیاربکر نقش مهمی داشت و پس از آن که در سال 1925 میلادی٬ شیخ سعید و چند تن از همراهان او اعدام شدند٬ اندیشه‌های ملی گرایانه ترکی در ترکیه بیش از پیش رشد کرد و رشید غالب از نظریه‌پردازان و حامیان این رویداد بود.
در آن دوران مصطفی کمال آتاتورک هنوز زنده بود و به عنوان رهبر و رئیس جمهور ترکیه مورد حمایت مردم بود.
رشید غالب در دوران وزارت خود٬ متنی را آماده و اعلام کرد که باید این متن در مراسم صبحگاه مدارس٬ هر روز خوانده شود. ترجمه دقیق نسخه سال 1933 میلادی متن چنین است:
ترکم٬ راست کردارم٬ فعالم.
قانون من این است٬ از کوچک‌ترها مراقبت کنم
به بزرگ‌ترها احترام بگذارم
و میهن و تبارم را از خودم بیشتر دوست داشته باشم.
هدف من٬ تعالی و پیشرفت است.
هستی من٬ ارمغانی باشد برای هستی ترک.
در فضای ملی‌گرایانه آن دوران٬ این متن مورد استقبال قرار گرفت و آتاتورک نیز با قرائت هر روزه آن در مدارس ترکیه مخالفتی نکرد.
از درگیری با آتاتورک تا ترک نامیدن حضرت ابراهیم (ع) و توصیف چشمان آبی
رشید غالب دارای اندیشه‌های ملی‌گرایانه افراطی بود و دین اسلام را دین ملی ترک‌ها می‌دانست و به ترک بودن حضرت ابراهیم (ع) و چندین پیامبر دیگر باور عمیق قلبی داشت و بعدها اذان را هم به ترکی ترجمه کرده و مدت‌ها در مساجد ترکیه٬ اذان به زبان ترکی خوانده شد.
او از لحاظ رفتار فردی و ویژگی‌های شخصیتی٬ آدمی بود که حتی در برابر آتاتورک هم می‌ایستاد. روزی بر سر سفره نهار و در حالی که چندین نفر دیگر هم بر سر سفره حضور داشتند٬ بین او و آتاتورک بحث در می‌گیرد. آتاتورک برافروخته شده و از رشید غالب می‌خواهد سفره را ترک کند، اما رشید غالب فریاد می‌زند: این سفره ملت است و نمی‌توانید مرا بیرون کنید!
آتاتورک نیز قهر می‌کند و از سالن محل صرف نهار خارج می‌شود. مدتی بعد او رشید غالب را می‌بخشد، اما یکبار دیگر و در حال صرف نهار در حضور رجال سیاسی کشور٬ دستور می‌دهد دو سرباز٬ رشید غالب را با صندلی‌اش بلند کرده و او را از سالن بیرون ببرند.
با این حال رشید غالب از تک و تا نیفتاد.
او در کنار عصمت اینونو نخست وزیر وقت و یار غار آتاتورک٬ از تئوریسین‌های تعریف نژاد خالص ترکی بود و در آن دوران صدها دانشجو و محقق در استان‌های مختلف ترکیه برای شناسایی ژن خالص و ناب ترک‌ها دست به تحقیقات میدانی زده و با اندازه‌گیری دور جمجمه سر و دیگر اعضای صورت و عکسبرداری از هزاران نفر٬ فرمولی را برای تعریف ترک واقعی پیدا کردند.
رشید غالب نوشته است: ترک‌های خالص و حقیقی چشمانشان آبی و بادامی است٬ قدبلند و کمرباریک هستند و پوست سفید و شفافی دارند.
نخستین تغییر متن سوگندنامه
در سال 1972 میلادی متن سوگندنامه تغییرات اندک، اما مهمی پیدا کرد و کلمه ملت به جای تبار آورده شد و دو تغییر مهم دیگر نیز روی داد.
متن مزبور چنین شد:
ترکم٬ راست کردارم٬ فعالم.
قانون من این است٬ از کوچک‌ترها مراقبت کنم
به بزرگ‌ترها احترام بگذارم
و میهن و ملتم را از خودم بیشتر دوست داشته باشم.
هستی من٬ ارمغانی باشد برای هستی ترک.
ای کسی که این روز را برای ما فراهم آوردی! آتاتورک بزرگ!
در راهی که تو گشوده‌ای
در کشوری که تو تاسیس کردهای
برای رسیدن به هدفی که تو نشان داده‌ای
سوگند باد که بدون وقفه گام خواهم برداشت٬
خوشا به حال آن که می‌گوید من ترک هستم.
همچنان که دیده می‌شود در این نسخه جدید٬ وفاداری به آتاتورک برجسته شده و علاوه بر آن که واژه ملت جای واژه تبار را گرفته٬ جمله مشهور آتاتورک یعنی «خوشا به حال کسی که می‌گوید من ترک هستم» آورده شده است.
علاوه بر این جمله٬ یکی دیگر از جملات آتاتورک بسیار پرکاربرد شده و در همه جا از آن استفاده می‌شد. این جمله چنین است: «ترکیه٬ به ترک‌ها تعلق دارد». گفتنی است این جمله هنوز هم به عنوان بخشی از لوگوی روزنامه حریت٬ به کار برده می‌شود.
در سال 1997 میلادی نیز یکبار دیگر تغییری در این متن داده شد که البته تغییر ناچیزی است؛ در حد حذف عبارات «ای کسی که این روز را برای ما فراهم آوردی» و «در کشوری که تو تاسیس کردهای».
مواضع تند نجم‌الدین اربکان علیه سوگندنامه
در تاریخ معاصر ترکیه٬ غیر از برخی چهره‌های سیاسی کُرد ترکیه٬ کسی حاضر نشد به قرائت اجباری سوگندنامه ملی اعتراض کند و برای نخستین بار٬ نجم‌الدین اربکان نخست وزیر اسلامگرای ترکیه در این مورد در سال 1996 میلادی گفت: «به درازای صدها سال٬ فرزندان این کشور٬ با گفتن بسم‌الله به مدرسه رفتند. شما بسم‌الله را برداشته و به جای آن٬ بچه‌ها را وادار کردید بگویند من ترکم٬ راست کردارم و فعالم. وقتی که تو دست به چنین اقدامی می‌زنی٬ طبیعتاً آن بچه مسلمان هم موضع گرفته و می‌گوید: حالا که اینطور شد٬ من کُردم از تو بسیار راست کردارتر و اصل‌تر و فعال‌ترم. به این ترتیب شما کاری کردید که انسان‌های این کشور با هم بیگانه شوند. »
البته کسی از گفته‌های اربکان حمایت نکرد و با حکم یک ساله زندان روبرو شد و بر اساس نظریات بسیاری از تحلیل‌گران٬ همین موضع‌گیری سبب آن شد که طومار حیات سیاسی اربکان در هم پیچیده شود.
سال 2013 میلادی و حذف سوگندنامه از نظام آموزشی
در سال 2013 میلادی عبدالله اوجالان رهبر زندانی پ.ک.ک پس از دیدار با هاکان فیدان رئیس سرویس اطلاعاتی میت ترکیه٬ قدم در طولانی ترین دوران مذاکره با دولت گذاشت. این دوران سیاسی٬ تحولات مهمی در وضعیت کردها و فعالیت سیاسی آنان به وجود آورد.
اوجالان با ارسال یک پیام نورووزی به نیروهای پ.ک.ک دستور داد که از مرزهای ترکیه خارج شده و به فعالیت مسلحانه پایان دهند. در آن دوران در ترکیه یک فضای سیاسی متفاوت ایجاد شد و اندک اندک٬ کارشناسان و تحلیل‌گران موضوع قرائت اجباری سوگندنامه را زیر سوال برده و اعلام کردند سوگندنامه ملی دانش‌اموزی متنی است که «ترک بودن» را یک ارزش متعالی توصیف کرده و از الفاظ آن بوی نژادپرستی به مشام می‌رسد.
آنان اعلام کردند که در ترکیه علاوه بر دانش آموزان ترک٬ میلیون‌ها دانش آموز کُرد و ده‌ها هزار دانش اموز عرب و چرکز هم زندگی می‌کنند و نباید آنان را وادار کرد که هر روز اجباراً خود را ترک بنامند.
چنین شد که زمینه‌های سیاسی٬ اجتماعی و حقوقی مناسبی برای حذف این سوگندنامه از نظام آموزشی ترکیه فراهم شد، اما در سه سال اخیر و پس از تشدید مجدد جنگ بین پ.ک.ک و ترکیه٬ ملی گرایان ترکیه اردوغان را متهم به سازش با تجزیه‌طلب‌ها کرده و خواهان آن شده‌اند که این متن به نظام آموزشی بازگردانده شود.
حقوقدانان حزب عدالت و توسعه و افرادی همچون بکر بوزداغ و عبدالحمید گل وزیر دادگستری برهانی آوردند که دیوان عدالت اداری حق ندارد وارد چنین بحث‌هایی شود که دارای ماهیت سیاسی هستند و جنبه حقوقی ندارند، اما احزاب ملی گرا به دنبال آن هستند تا پیش از انتخابات شهرداری‌ها حرف خود را بر کرسی بنشانند.
انتهای پیام/
