گزارش تسنیم| "پیشگیری از مهاجرت" کلید واژه کاهش حاشیه‌نشینی در زاهدان
سیستان و بلوچستان در حالی دومین استان حاشیه‌نشین کشور به شمار می‌رود که جامعه‌شناسان معتقدند با اقداماتی از جمله ایجاد "کمربند سبز" بسیاری از معضلات حاشیه شهرهای استان قابل حل است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از زاهدان، حاشیه‌نشینی در کلان شهر زاهدان موضوع جدیدی نیست؛ کاستی‌هایی که در برخی از محله‌های زاهدان مشاهده میشود دل هر رهگذری را به درد می‌آورد چرا که زاهدان به عنوان یک کلانشهر در کشور شناخته شده اما مشاهده سقف و دیواره‌های پوشیده از حلب و پارچه ذهنیتی بد از مرکز استان در ذهن بیننده ایجاد میکند.
حاشیه‌نشینی به عنوان معضل و آسیب اجتماعی همواره از دغدغه‌های رهبر معظم انقلاب بوده؛ از این رو بسیاری از مسئولین تلاش کرده‌اند تا از گسترش محدوده حاشیه در شهر جلوگیری کنند اما مهاجرت‌ها و وضعیت اقتصادی مردم سبب شده روز به روز شاهد افزایش جمعیت حاشیه‌نشین در کلانشهری مثل زاهدان باشیم.
حاشیه‌نشینی یک موضوع ریشه‌دار است
حاشیه‌نشینی یک موضوع ریشه‌دار است که از دلایل مهم آن می‌توان به تبعیض، نابسامانی روابط شهری و روستایی و برنامه‌ریزی غیرنظام‌مند اشاره کرد و برای پیشگیری از آن باید علاوه بر توصیه‌های اجتماعی در حاشیه شهرها به توانمندسازی روستاییان هم پرداخت.
بنا بر گزارش‌ها 2700 محله حاشیه‌نشین در کشور وجود دارد که نزدیک به 11 میلیون نفر در این محلات زندگی می‌کنند و همین امر سبب شده تا گسیختگی رابطه شهری، روستایی و عشایری حاشیه‌نشینی را تشکیل دهد.
کمبود خدمات شهری درد مشترک حاشیه نشین‌ها
درد مشترک بسیاری از افراد حاشیه‌نشین در شهر زاهدان کمبود خدمات شهری مناسب و بی‌توجهی برخی از مسئولان به این مناطق است، چرا که آنها اعتقاد دارند اگر به همان اندازه که به مرکز شهر توجه میشود به حاشیه آن هم توجه می‌شد، شکاف خدمات شهری در این مناطق به این شدت نسبت به مرکز ملموس نبود.
زاهدان یکی از بزرگترین شهرهای سیستان و بلوچستان است که به دلیل موقعیت خاص خود، حاشیه‌نشینان زیادی را جذب کرده و می‌توان گفت تعداد زیادی از این حاشیه‌نشین‌ها را مهاجران سایر نقاط استان به ویژه منطقه سیستان تشکیل داده‌اند که به دلیل خشکسالی‌های مکرر در منطقه سیستان حاشیه شهر زاهدان و سایر نقاط استان و کشور مهاجرت را برای زندگی انتخاب کرده‌اند و از آنجایی که سرمایه کافی برای اسکان در مراکز شهرها ندارند به سمت زندگی در سکونتگاه‌های حاشیه شهر می‌روند.
خشکسالی یکی از عوامل حاشیه‌نشینی در زاهدان
یکی از مردم ساکن حاشیه شهر زاهدان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در زاهدان اظهار داشت: پس از تعطیلی بازارچه‌های مرزی و خشکسالی در منطقه سیستان بسیاری از مردم منطقه مجبور به تعطیلی کار و کاسبی خود شده‌اند و به امید زندگی بهتر اقدام به مهاجرت به زاهدان کرده‌اند اما در زاهدان به دلیل اینکه درآمد کافی نداریم برای ادامه زندگی مجبور به زندگی در بدترین نقطه شهر شده‌ایم.
یاسر براهویی ادامه داد: بلوار "رسالت" به نام ورودی شهر زاهدان به شمار می‌رود اما مردم آن به معنای واقعی حاشیه‌نشین هستند چون از کوچکترین امکانات شهری مثل جمع‌آوری زباله‌ها و آسفالت مناسب محروم هستند و این امر سبب شده تا چهره شهر برای آنهایی که برای نخستین بار وارد زاهدان می‌شوند جالب نباشد.
وی با بیان اینکه منزلش روی کوه و در نزدیکی مسیل است، خاطرنشان کرد: همجواری با جانوران موذی که به دلیل انباشت زباله در این منطقه زیاد شده و همچنین وجود سگ‌های ولگرد سلامت ما و فرزندانمان را تهدید میکند.
یکی از ساکنان محله "شیرآباد" هم در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در زاهدان اظهار داشت: با وجود اینکه روزی شیرآباد هسته اولیه شهر به شمار می‌آمد اما حالا به یکی از مناطق حاشیه‌ای تبدیل شده است.
گرگیج ادامه داد: برخی کوچه‌های خاکی، جمع نشدن به موقع زباله‌ها و وجود زباله‌گردها در حاشیه خیابان‌های شیرآباد به شدت آزارمان می‌دهد اما انگار بهداشت و شهرداری نسبت به این منطقه مسئولیتی به دوش ندارند.
"پیشگیری از مهاجرت" کلید واژه جلوگیری از رشد حاشیه‌شینی
مدیر پیشگیری‌های وضعی معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری سیستان و بلوچستان در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم اظهار داشت: چند عامل موثر از جمله عوامل طبیعی و اقلیمی در گسترش حاشیه‌نشینی در شهر زاهدان وجود دارد.
غلامرضا باغ شیرین ادامه داد: خشکسالی، کمبود فرصت‌های اشتغال، فقدان فرصت‌های رفاهی،ضعف در ساز و کارهای پایگاه‌های ارتقای آموزشی، هزینه‌های بهداشت و درمان و از این قیبل موضوعات منجر به گسترش مهاجرت افراد از شهرهای کوچک و روستاها به شهرهای بزرگ شده، همچنین یک بعد از مسئله حاشیه‌نشینی مرتبط با ضعف در صیانت از اراضی ملی حاکمیتی و حقوق بیت‌المال پلاک‌های شهری از سوی نهادهای متولی است.
وی با بیان اینکه گاهی شاهدیم برخی از رفع تصرفات صورت گرفته اما پس از آن اقدامات بازدارنده‌ای که در زمان خودش باید انجام می‌شده انجام نشده ما را دچار مشکل میکند چون پیشگیری یک فرآیند کم هزینه تر و کم تبعات‌تر از مبارزه است.
این کارشناس حوزه آسیب‌های اجتماعی خاطرنشان کرد: برخی از حاشیه‌نشینی‌ها مربوط به سبک زندگی مردم است چون در استانی مانند در سیستان و بلوچستان هنوز ساختارهای زندگی طایفه‌ای و قومی وجود دارد زمانی که یک خانواده از روستا به شهر مهاجرت می‌کنند و در حاشیه شهر سکنی می‌گزینند بقیه افراد نیز به تبعیت از آنها مهاجرت به شهر را انتخاب می‌کنند و در نتیجه به دلیل برخی از مسائل اقتصادی در بافت‌های ناکارآمد شهری مجبور به زندگی می‌شوند.
این جامعه شناس و تحلیل‌گر مسائل اجتماعی یکی دیگر از عوامل ازدیاد حاشیه‌نشینی در شهری مانند زاهدان را حضور اتباع بیگانه در این مناطق دانست و گفت: زمانی که به درخواست‌های افراد مشکوک تابعه برای صدور شناسنامه نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم که اکثر آنها ساکن مناطق حاشیه شهر زاهدان هستند.
رئیس اداره پیشگیری‌های امنیتی انتظامی دادگستری استان با اشاره به فقدان عدالت توزیعی در مناطق حاشیه شهر به نسبت مناطق برخوردار در سیستان و بلوچستان، عنوان کرد: ارائه خدمات در حاشیه زاهدان تحت تاثیر دو موضوع اتباع بیگانه و مشکوک التابعین و فاقدین شناسنامه قرار می‌گیرد.
سیستان و بلوچستان دومین استان حاشیه‌نشین کشور
وی با بیان اینکه در حال حاضر سیستان و بلوچستان پس از مشهد در صدر آمار حاشیه‌نشینی کشور قرار دارد، عنوان کرد: 44 درصد از جمعیت زاهدان معادل 260 هزار نفر ساکن حاشیه و یا به عبارتی بافت‌های ناکارآمد شهری هستند که فقدان فرصت‌های اشتغال و مهاجرت‌های بی‌رویه به واسطه خشکسالی‌های پی در پی حاشیه‌نشینی را در این شهر شکل داده است.
باغ شیرین با اشاره به اینکه برخی از عوامل تسهیل‌گر از جمله میزان پیشرفت پروژه‌ها یا اجرای طرح‌های هادی در بنیاد مسکن که از میانگین کشوری خیلی پایین‌تر است در این سال‌ها به حاشیه‌نشینی در شهر زاهدان دامن زده، گفت: برخی از عوامل دیگر مانند آبرسانی به روش سقایی به 2000 روستای استان سبب شده تا مهاجرت‌های بی‌رویه به حاشیه شهرها بیشتر شود.
وی افزود: الگوی سکونت در سیستان و بلوچستان الگوی آپارتمان‌نشینی نیست به همین دلیل بسیاری از افراد در زندگی آپارتمانی دچار مشکل خواهند شد که همگرا بودن یکی از مشکلات این افراد است، افرادی که بافت‌های قومیتی و جمعیتی ناهمگونی دارند اگر به یک جا تجمیع شوند معضلات و مشکلات پایین دستی در حوزه جرائم اعم از نزاع و ضرب و جرح قطع به یقین افزایش پیدا میکند.
رئیس اداره پیشگیری های امنیتی انتظامی دادگستری سیستان و بلوچستان اظهار داشت: اقداماتی که در حوزه پیشگیری از حاشیه‌نشینی انجام شده عمدتاً به دو شکل ایجابی و سلبی در حوزه معاونت پیشگیری از وقوع جرم و پیشگیری از گسترش بافت‌های ناکارآمد شهری بوده از این رو می‌توان گفت کلید واژه عدم رشد حاشیه‌نشینی پیشگیری از مهاجرت است؛ این امر بدین معنا است که اگر ما هرچه مهاجرت را به تعویق بیندازیم یا کنترل کنیم عملاً جمعیت حاشیه نشین در شهرها مدیریت میشود.
وی گفت: برای پیشگیری از مهاجرت سه راهبرد اصلی از جمله توسعه حرفه‌آموزی منتج به اشتغال پایدار در بافت‌های روستایی، استفاده از ظرفیت‌های صنایع دستی گردشگری با هدف جذب گردشگر و مدیریت منابع آب و خاک یعنی افزایش حداکثری استفاده از منابع آب در حوزه کشاورزی باید دنبال شود.
شکاف معنادار بین مناطق شهری
به گفته رئیس اداره پیشگیری‌های امنیتی انتظامی دادگستری سیستان و بلوچستان، همانطور که شکاف معناداری بین شهر و روستا در توزیع عدالت وجود دارد در بین مناطق شهری هم این عدالت برقرار نیست و ضرورت دارد یک بازآفرینی در این راستا صورت گیرد تا مناطق کمتر برخوردار نیز مانند مناطق دیگر توانمند شوند.
کارشناس حوزه آسیب های اجتماعی سیستان و بلوچستان ایجاد دفاتر تسهیل‌گری در حاشیه شهرها، ایجاد مدارس آموزشی نوین، توسعه زمین و اراضی ورزشی و استفاده از ظرفیت معتمدین بومی و محلی در حوزه بازآفرینی شهری را از جمله عوامل توانمندسازی حاشیه شهر برشمرد و گفت: در کنار این اقدامات از راه‌اندازی کمربند سبز نیز می‌توان به عنوان یک اقدام سازمانی نام برد که در حقیقت بحث حریم قانونی و محدوده حریم شهری را تعریف میکند.
ایجاد کمربند سبز راه حلی برای برون رفت از معضل حاشیه‌نشینی در زاهدان
باغ شیرین با بیان اینکه اگر کمربند سبز به عنوان حریم شهر مشخص نشود، حاشیه نشینی به شکل مستقیم و با رویکرد افقی تداوم پیدا میکند عنوان کرد: در واقع اگر کمربند سبز راه‌اندازی شود این حریم مشخص میشود از نظر قانونی یک محدوده در شهر حریم قانونی به شمار می‌رود و پس از آن تا 10 کیلومتر در اختیار شهرداری و بعد از آن خارج از شهر به دو شکل یا مربوط به جهاد کشاورزی یا اراضی منابع طبیعی است.
جامعه شناس و تحلیل‌گر مسائل اجتماعی استان افزود: مالکیت اراضی منابع طبیعی و اراضی جهاد کشاورزی مشخص است اما تا زمانی که این حریم مشخص شود بحث تداخلات اراضی پیش می‌آید که در مورد آن در بند 3 ماده پنجم توسعه اشاره شده است.
به گفته دبیر کارگروه پیش‌بینی و پیشگیری از گسترش بافت‌های ناکارآمد شهری، کمبود منابع و اعتبارات شهرداری به عنوان متولی اصلی کمربند سبز مهمترین معضل این قضیه است که اگر این حریم کمربند سبز مشخص شود بسیاری از مشکلات برطرف میشود.
گزارش از شبنم پودینه
انتهای پیام/