آغاز پرونده «ادبیات ایرانی در بازار جهانی»|چرا خاطرات دفاع مقدس در عرضه جهانی ناکام بوده است؟

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، داستان حضور ادبیات ایران در بازارهای جهانی، داستان عجیبی است. دست‌هایمان در این بازار هم پر است و هم خالی. از یک طرف می‌گوییم که ادبیات ایرانی فلان و بهمان است و در مدح آن ساعت‌ها سخنرانی می‌کنیم، و از سوی دیگر دست‌هایمان با وجود این ادبیات غنی در بازار جهانی تهی است. هرچند در سال‌های گذشته تلاش‌های جسته و گریخته‌ای برای معرفی و عرضه کتاب‌های ایرانی در بازارهای جهانی صورت گرفته، اما متأسفانه باید این واقعیت تلخ را پذیرفت که ما هنوز در بازارهای جهانی چیزی در چنته نداریم، چرا؟ دلایلش متعدد است.

خدمتی که فیتز جرالد به ادبیات ایران کرد

ادبیات ایرانی هرچند میراث‌دار غنی آثار بزرگانی است که خشتی بر کاخ بلند ادبیات جهان افزوده‌اند، اما در مواجهه با مخاطبان غیر فارسی‌زبان الکن است، در این میان شاید بخت بیشتر با ادبیات کلاسیک یار بوده تا معاصر؛ به‌مدد برخی از مترجمان و مستشرقین، آثار بزرگانی چون خیام، مولوی، حافظ و... به زبان‌های دیگر ترجمه شده و شاید بی‌راه نباشد اگر ادعا کنیم خدمتی که فیتزجرالد به ادبیات ایران کرد، هیچ‌یک از دستگاه‌های عریض و طویل فرهنگی ما نکرده‌اند.

صداهای خاموش

این وضعیت غم‌بار در حالی رخ می‌دهد که رقبای دیگر ادبیات ایران حتی در کشورهای همسایه شرایط بهتری دارند. ادبیات ایران در خود ایران هم جدی گرفته نمی‌شود. در حالی که سرانه مطالعه ایرانی‌ها هر روز آب می‌رود، کتاب‌های بسیاری، حتی آنهایی که در نوع خود بهترین‌ها هستند، در انبارها خاک می‌خورند. با وجود همه این‌ها، ادبیات ایران در دوره معاصر ویژگی‌هایی دارد که می‌تواند برای جهان حرف‌های تازه‌ای داشته باشد، حرف‌های ناشنیده‌ای که تصویری جدید از ایران به جهانیان معرفی می‌کند، صداهای جدیدی که پس از تولد خاموش مانده‌اند، ترجمه نشده‌اند یا اگر ترجمه شده‌اند مجالی برای بروز و ظهور در بازار جهانی را نیافته‌اند.

ظرفیتی به‌نام خاطرات دفاع مقدس

ادبیات دفاع مقدس از جمله گونه‌های ادبی جدید در ادبیات معاصر است که به‌زعم بسیاری از کارشناسان به‌دلیل وجود نگاه‌های جدید به پدیده‌ای به‌نام «جنگ» می‌‌تواند مخاطبان بسیاری را به‌سمت خود جلب کند. ادبیات دفاع مقدس در سال‌های گذشته در ایران گل کرد و توانست میزان فروش کتاب‌ را در برخی از سال‌ها جابه‌جا کند. تولد کتاب‌های جدید در ژانر خاطرات دفاع مقدس توانست دریچه‌های جدیدی را به‌روی مخاطبان خود باز کند. رهبر معظم انقلاب بارها با اشاره به این ویژگی‌ها، بر ترجمه این آثار به دیگر زبان‌ها تأکید کردند.

خاطرات دفاع مقدس با وجود همه توفیقاتی که در بازار کتاب داخلی داشت، در بازارهای جهانی حرف چندانی برای گفتن ندارد. هرچند در سال‌های گذشته تلاش‌هایی در جهت معرفی و ترجمه این آثار صورت گرفته، اما نتیجه چندان مثبت نیست. تجربه‌های موفقی در سال‌های گذشته رخ داده، برخی از کتاب‌ها با رعایت سازوکار عرضه جهانی، ترجمه و عرضه شده‌اند و توانسته‌اند مخاطبان خود را در گوشه‌ گوشه دنیا پیدا کنند، اما این تجربه‌ها در مقایسه با تعداد قابل توجه کتاب‌های منتشرشده در این حوزه ناچیز است.

با توجه به این شرایط پرسش‌های متعددی مطرح می‌شود، از جمله اینکه؛ آیا خاطرات دفاع مقدس در مقایسه با انبوه کتاب‌های منتشرشده جهان در حوزه جنگ، چه حرف جدیدی برای مخاطب جهانی دارند؟ آیا می‌توانیم به این آثار به‌عنوان یکی از گونه‌های پرمخاطب جهانی فکر کنیم؟ اگر پاسخ مثبت است، چرا در سال‌های اخیر به‌رغم تلاش‌های متعدد و جسته و گریخته، نتیجه چندان مطلوب اهل نظر نبوده است؟ آیا وجود خلأهای قانونی در حوزه خاطره‌نویسی دفاع مقدس بر روند ترجمه این آثار تأثیر منفی گذاشته است؟ نگاه ابزاری برخی از مؤسسات برای استفاده از ترجمه خاطرات به‌عنوان یک بیلان کاری دهان‌پرکن چه تبعاتی برای این گونه ادبی داشته است؟ چقدر به ترجمه خاطرات دفاع مقدس با یک نگاه حرفه‌ای وارد شده‌ایم؟ کدام مناطق جهان بیشترین استقبال را از خاطرات دفاع مقدس داشته‌اند؟ نظر مخاطبان عرب‌زبان درباره این خاطرات چیست؟ و...، این‌ها و ده‌ها پرسش مشابه، سؤالاتی است که در ذهن بسیاری از دغدغه‌مندان این حوزه مطرح است.

خبرگزاری تسنیم در نظر دارد در اولین فاز از پرونده «ادبیات ایرانی در بازار جهانی» به چرایی ناکامی خاطرات دفاع مقدس در عرضه جهانی بپردازد. برای این منظور با کارشناسان و نویسندگان مختلف گفت‌وگو شده که در روزهای آتی منتشر خواهد شد.

انتهای پیام/*