مقاله| شناسایی و رتبه‌بندی عوامل موثر بر توسعه شرکتهای دانش بنیان

خبرگزاری تسنیم، محمدعلی جندقی/ کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی- تحقیقات علمی به عنوان یکی از کاربردی ترین راه های رسیدن به حقایق جهان و کشف منابع و راهکارهای جدید برای پاسخگویی به مسائل و مشکلات، نیازها و خواسته های انسان و جامعه محسوب می شود. لذا در راستای دستیابی به اهداف توسعه کشور، نقش دانشگاه ها و مراکز پژوهشی اعم از پارکهای علم و فناوری که پذیرینده شرکت ها و واحد های فناور می باشند در ایجاد نهادهای اجتماعی که در تعامل با اینگونه مراکز هستند، بسیار اثرگذار می باشد. بنابراین توسعه، گسترش و حمایت همه جانبة سیاست گذاران و مسئولان در زمینه ایجاد پارک ها و مراکز رشد علم و فناوری علاوه بر اتخاذ شیوه های نوین مدیریتی باید تمام بسترها را نیز جهت دستیابی به اهداف مزبور فراهم نمایند. بدیهی است، و حذف شکاف های موجود بین دانشگاه ها و سایر بخش ها مانند صنعت، کشاورزی، بهداشت وپزشکی و ... همچنین روند انتقال فناوری و دانش از طریق اینگونه مراکز تسهیل خواهد شد. یعنی پارک های علم و فناوری تسریع کننده روند رشد و توسعه اقتصادی دانش محور نیز هستند. پارک هاى علم و فناورى به عنوان واحدهای تحقیق و توسعه، می توانند خیلی از مشکلات موجود را از بین برده و به بهبود وضعیت و شرایط آن بپردازند. با نگاه اجمالی بر فعالیت برخی از این واحدها، می توان پی برد که به بهترین وجه از این واحدها بهره گیری نشده است. از جمله عوامل مهم می توان به عدم توزیع مناسب منابع و امکانات براساس اولویت ها، عدم اتخاذ تدابیر لازم از سوی سیاست گذاران و برنامه ریزان نوآوری و فناوری، مشکلات ارتباطی، قوانین و مقررات متعدد و ... اشاره کرد که موجب عدم بهره گیری مناسب شده است. یکی از الگوهایی که برای رفع این مشکلات مطرح می شود، استفاده از سازمان ها و نهادهای واسط در چرخه تحقیق تا بازار است که از طریق ایجاد پارک های علم و فناوری محقق می شود. پارک های علم و فناوری، نقش اساسی در ایجاد و توسعه مؤسسات فناوری و مراکز تحقیقات حرفه ای دارند. ضمن آن که چنین واحدهای تحقیق و توسعه در چنین محیطی امکان برقراری ارتباط و همکاری فنی با مجموعه های مکمل خود مانند شرکت های خدمات مهندسی، مؤسسات طراحی و مهندسی و مراکز تحقیقات حرفه ای را آسان کرده و پیوند صحیح و مناسبی برای تأمین منابع و نیازهای گروهی متناسب با فعالیت های تحقیق و توسعه فراهم می شود. لذا در این مقاله ضمن اشاره به چگونگی پیدایش و ویژگی های پارک های علم و فناوری ایران، به وضعیت کلی اینگونه مراکز برحسب موقعیت جغرافیایی و دستگاه های مؤسس و نیز تعداد مراکز آن براساس نوع وابستگی و فعالیت های مختلف آنها با رویکرد سازمان های جهانی و بین المللی مختلف پرداخته شده است.

در دنیای امروز بیشتر کشورهای جهان با تکیه بر نوآوری در پی افزایش بهره وری و بهبود وضعیت اقتصادی خود می باشد و یکی از مهم ترین مراکز جهت انجام فعالیت های نوآورانه ی شرکت های مستقر در مراکز رشد و شرکت های دانش بنیان پارک های علم و فناوری هستند.هدف از این پزوهش شناسایی و رتبه بندی عوامل موثر بر عملکرد شرکت های دنش بنیان پارک علم و فناوری قم می باشد که از طریق آزمون T تک مرحله ای و آزمون فیریدمن استفاده و ارزیابی گردیده است. در واقع این شرکت ها رابط بین ایده و فناوری هستند که می تواند ایده ها را در مسیر رسیدن به فناوری هدایت کنند که دارای ویزگی های منحصر بفردی می باشد که بطور خلاصه به آن اشاره می نماییم 1)در شرکت های دانش بنیان میزان کارکنان متخصص به کل کارکنان، اختلاف زیادی با دیگر شرکت ها دارد 2)شرکت های دانش بنیان  بودجه بسیار  زیادتری نسبت به دیگر شرکتها جهت تحقیق و توسعه دارند3)توسعه شرکت های دانش بنیان صنعتی متکی بر فناوری ست نه سخت افزار و سرمایه 4)بیشتر شرکت های دانش بنیان از نظر اندازه جزء شرکت های متوسط محسوب می شوند.

2)مرور ادبیات:

برای درک بهتر اطلاعات ابتدا به تعریف  داده های پارک علم و فناوری، واحد های فناور و مراکز رشد می پردازیم.

پارک علم و فناوری سازمانی است که به وسیله متخصصان حرفه‌ای اداره می‌شود و هدف اصلی آن افزایش ثروت جامعه از طریق تشویق و ارتقاء فرهنگ نوآوری و افزایش توان رقابت در میان شرکتها و مؤسساتی است که متکی بر علم و دانش در محیط پارک فعالیت می‌کنند. برای دستیابی به این هدف، یک پارک علمی با ایجاد انگیزش و مدیریت جریان دانش و فناوری در میان دانشگاه‌ها، مراکز پژوهش و توسعه، شرکتهای خصوصی و بازار، ایجاد و رشد شرکتهای متکی بر نوآوری را از طریق مراکز رشد و فرایندهای زایشی تسهیل می‌نماید. پارکهای علمی همچنین خدماتی با ارزش افزودهی بالا و فضاهای کاری و تأسیسات مناسب و کیفی به مؤسسات مستقر در پارک ارائه مینمایند

در تعریفی دیگر در مورد پارک فناوری آمده است: پارک فناوری واحدی است که:

• با مؤسسات آموزشی و پژوهشی در ارتباط است.
• زیرساخت‌ها و خدمات پشتیبانی، خصوصاً مستغلات و فضاهای اداری را برای واحدهای تجاری فراهم می‌نماید.
• وظیفه انتقال فناوری را بر عهده دارد.
• وظیفه توسعه فناوری را بر عهده دارد
• مرکز رشد یا انکوباتور  یکی از ابزار های رشد اقتصادی ست که به منظور حمایت از کار آفرینان تحصیل کرده تاسیس شده است و با ارائه تسهیلات عمومیف زمینه با گرفتن شرکت های جدید فراهم شده است. استفاده از این مراکز امروزه بعنوان یکی از ابزارهای پذیرفته شده برای تبدیل خلاقیت ها و دستاورد های علمی و تحقیقاتی به محصولات قابل ارائه به بازر و توسعه افرینی محسوب میشود. امروزه بیش از 3000 انکوباتور در سراسر جهان وجود دارد که بیشتر آنها در کشور های آمریکا و زاپن مستقر هستند.

در این پژوهش سعی خواهد شد تا با ارائه الگویی، انتظارات مورد بررسی قرار گیرد و میزان شکاف موجود بین حالت موجود و حالت مطلوب مشخص و راهکارهای لازم جهت بهبود مستمر ارائه گردد. لازم بذکر است که در این تحقیق از پارک علم و فناوری و شرکت های دانش بنیان استان قم تحت عنوان پارک قم  نام برده می شود.

3)پیشینه تحقیق:

پیشینه پژوهش در جهان:

آمریکا:  پارک تحقیقاتی مرکزی فلوریدا: این پارک یکی از پیشرفته ترین پار کهای آمریکا محسوب     می شود که تقریباً 416 هکتار مساحت را در بر می گیرد. در این پارک 130 شرکت مستقر هستند و نزدیک به 9750 نفر مشغول به کار هستند. در این پارک علاوه بر خدمات آموزشی و پژوهشی در کنار آن دارای امکانات جانبی مانند بانک، رستوران، هتل و ... در محوطه داخلی پارک وجود دارد.  پارک علم و فناوری دانشگاه آریزونا: در مساحت بیش از 544 هکتار در جنوب شرقی تاکسون آریزونا قرار دارد. همچنین قریب 186 هزار متر مربع فضا برای توسعه فناوری های سطح بالا و آزمایشگاه های تحقیقاتی در نظر گرفته شده است. پارک علم و فناوری از شرکت IBM   در سال 1994 خریداری شده است و از 2 مستاجر با 1200 شاغل به 40 شرکت با بیش از 7000 شاغل افزایش یافته است. پارک سالانه قریب 5/2 بیلیون دلار به اقتصاد منطقه کمک می کند و یکی از بزرگترین مراکز اشتغال منطقه است.

ژاپن:  یکی از بزرگترین پارک های علمی جهان در آسیا در کشور ژاپن ایجاد شده است. احداث شهرک علمی تسوکوبا که مجموع های است از چند دانشگاه و مراکز تحقیقاتی از سال 1972 میلادی فعالیت خود را آغاز نمود. این شهرک که هزین های بالغ بر ده میلیارد دلار در برداشته است، با هدف ایجاد محیطی تحقیقاتی و جمع آوری دانشمندان به منظور استفاده بهینه از علم و فناوری و رشد و توسعه اقتصادی در این کشور احداث شده است. شهرک علمی تسوکوبا تنها شهرک تحقیقاتی کشور ژاپن محسوب  می گردد اما پار کهای علمی و مراکز رشد مختلفی از اوایل دهه 1980 در این کشور احداث شده است.  پارک KAZUSA  ژاپن که در سال 1984 در مساحت 278 هکتار شروع به کار کرد، از نوع پار کهای دارای برنامه ریزی برای توسعه است. مؤسسات صنعتی و پژوهشی مستقر در این پارک در حوزه  فناور ی های پیشرفته از جمله زیست فناوری، فناوری اطلاعات و فناوری مواد جدید فعالیت می نمایند. تکمیل و فعال کردن این پارک در مساحت 278 هکتاری از اهداف کوتا ه مدت اولیه پارک بوده است. در مرحله دوم ایجاد پارک، مساحتی در حدود 1000 هکتار، بسته به رشد شرکتهای موجود در پارک با تمام امکانات تا سال 2002 طراحی گردید(سلیمانی، 1391).

چین: پارک ملی Zhongguancun   در سال 1988 در پکن تاسیس شد و مساحت آن 232 کیلومتر است و در حوزه پژوهشهای علمی آموزشی و فناور یهای صنعتی سطح بالا تمرکز کرده است. این پارک دارای 10 پارک و شهر الکترونیک زیرمجموعه است. پار کهای چین بین سا لهای1991 تا 1998 طی برنامه ای به نام مشعل، رشد رشد بسیار سریعی داشته اند. پار کهایی که امروزه در چین فعالیت می کنند نسبت به 77 پارک برنامه مشعل، هم از لحاظ فیزیکی و هم از لحاظ اشتغال بزرگتر و کارآمدتر هستند. پارک علمی شن یانگ در شهر شن یانگ از جمله شهرهای مهم شمال کشور چین می باشد. این پارک علمی در حقیقت منطقه ویژه توسعه به حساب م یآید. این منطقه طی سال 1988 تأسیس و فعالیتهای خود را از سال 1991 آغاز نمود. مساحت این منطقه ویژه بالغ بر 34 کیلومتر مربع است و خود شامل شهر کامپیوتری چین، منطقه صنعتی هونان، منطقه صنعتی  آزمایشگاهی نانتا و ناحیه انبارهای عمومی  می باشد.

سنگاپور: پارک علمی سنگاپور در1980 توسط دولت به منظور توسعه و تحقیق در سنگاپور ساخته شده است، مشترکین (سهامداران) در پارک عبارتند از: سونی، اکسون موبایل شیمیایی، سیلیکون گرافیک، مؤسسه میکروالکترونیک و ... موضوع پارک علمی سنگاپور ایجاد نقطه عطفی برای تحقیق، توسعه، ابتکار در سنگاپور و منطقه است. پارک علاوه بر وجود سرویسهای اجتماعی و تفریحی شناخته شده و انجام واکنشهای معمول و غیرمعمول بین صنایع آکادمیک و گروههای تحقیق در پارک مشوق شرکتها بوده است. مدیریت پارک در سال 1990 خصوصی شده و این پارک در منطقه مرکزی و صنعتی شهر ژورونگ واقع شده است.

پارک علمی شماره 1 سنگاپور: این پارک محدوده 30 هکتاری است که 452,000 مترمربع آن ساخته شده است. دارای 13 ساختمان چند مستأجره، 6 ساختمان با زمینهای اجاره و یک ساختمان فراهم آورنده امکانات می باشد.

پارک شماره 2 سنگاپور: این پارک دارای سطحی حدود 20 هکتار و دارای امکانات ویژه مانند شرکت مدیریت انکوباتور، شرکتهای شروع کننده و ... است.

پارک شماره 3 سنگاپور: این پارک 15 هکتار است که به منظور ایجاد صنایع مربوط به علوم زیستی برای فاز یک آن در نظر گرفته شده است و در 3 فاز توسعه یافته است.

کره جنوبی:  دولت کره جنوبی شهرک علمی و تحقیقاتی دایدوک را در سال 1973 در مساحت 8/27 کیلومتر مربع و با هزینه سرمایه گذاری 30 تریلیون کره به کمک دولت و بخش خصوصی آغاز کرد و اکنون با دستاوردهای تحقیقاتی زیاد از جمله30  هزار ثبت حق اختراع در کره و خارج جزء مؤسسات معروف دنیا شناخته می شود. 232 مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی از جمله 18 مؤسسه حمایتی تحقیقاتی دولتی، 29 مؤسسه تحقیقاتی خصوصی تجاری بزرگ در آن مشغول هستند. همچنین دارای 18 هزار محقق شامل 5 هزار محقق دکتری است.

انگلستان:  پارک علمی کمبریج در انگلستان که در سال 1970 تأسیس شد و قدیمی ترین و معتبرترین پارک علمی انگلیس است و در فاصله 3 کیلومتری مرکز کمبریج قرار دارد. تعداد شرکت های این پارک 100 و مساحت ساختمان های آن 5,610,000 فوت مربع (تقریباً 351,000 مترمربع) است (سلیمانی، 1391).

روسیه: اتحادیه مراکز نوآوری و فناوری روسیه از حدود 300 شرکت نوپا و کوچک شکل گرفته و وابسته به دانشگاه MET  است.  این دانشگاه، در رشته های نانوتکنولوژی، IC، الکترونیک، مدیریت و اقتصاد نیرو تربیت می کند. اتحادیه در کنار این دانشگاه در حومه شهر مسکو مستقر است. اولین انکوباتور تجاری در سال 1991 تأسیس شد و هم اکنون حدود 60 شرکت عضو آن هستند. در این انکوباتور، خدمات مختلف از جمله آموزشی، حسابداری، حقوقی، بازاریابی و ... ارائه می شود. زمینه های کاری این مرکز عبارتند از: الکترونیک، اپتیک تجهیزات مخابراتی و موارد مشابه.

پارک فناوری سفیر: در سال های قبل یک مجموعه صنعتی وابسته به صنایع نظامی روسیه بوده است و وظیفه تولید تراشه های دقیق برای صنایع هوا و فضا را بر عهده دارد. اما در سا لهای اخیر، بخش مهمی از فضای آن بازسازی اساسی شده و به پارک فناوری تبدیل شده است. این مجموعه حدود 250 عضو غیردولتی دارد که البته همه آنها در حوز ه های فناورانه فعالیت نمی کنند بلکه برای تأمین بخشی از هزینه های مدیریت پارک، بخشی از فضاهایی که مشرف به خیابان اصلی است را به شرک تهای تجاری اجاره داده اند. خدمات متنوعی در زمین ههای حقوقی، حسابداری، بازاریابی، امور رسان های و تبلیغات، آماده کردن اسناد مناقصات، امور بسته بندی به اعضا ارائه می شود و روی حوزه های تخصصی فناوریهای پیشرفته مانند میکروالکترونیک و نیز تصفیه آب کار شده است.

پارک علمی دانشگاه دولتی مسکو: دانشگاه دولتی مسکو بزرگترین دانشگاه روسیه با قدمت 250 ساله است. این دانشگاه دارای32  دانشکده، 4 موزه، کتابخان های عظیم، 40 هزار دانشجو، 5000 دانشمند، 4000 پروفسور و 21,500 کارمند است. همچنین 170 نفر از اعضای آکادمی علوم در این دانشگاه مشغول به کار هستند. از سال 1992 این پارک تأسیس شده است و وظیفه اصلی ایجاد محیطی مناسب برای به ظهور رساندن اید ه های خلاقانه دانشگاهیان است. آنها یک شرکت سهامی خاص تأسیس  کرده اند که 60 درصد سهام آن متعلق به دانشگاه و بقیه آن متعلق به اتحادیه نوآوری و نیز مرکز حمایت از نوآوری های کوچک است.ساختمان پارک 7500 متر مربع است و 50 شرکت با 2800 کارمند عضو هستند. شرکتها فضایی در حدود 10 تا 500 مترمربع را اجاره می کنند. خدمات پارک عبارت است از: فضای اجار های، ایجاد ارتباط برای شرکتهای عضو، تأمین مالی، مشاوره تجاری- اداری، تعامل بین دانشگاه و شرکتهای دانش بنیان، طرح معرفی شرکتها به یکدیگر، و سایر آموز شها و خدمات دیگر، مانند برنامه های ایجاد ارتباط میان سرمای هگذاران با صاحبان ایده به منظور پرورش ایده و تبدیل آن به محصول(سلیمانی، 1391).

سابقه تاسیس پارک علم و فناوری در ایران

      ایده تاسیس پارک علم و فناوری دانشگاه تهران توسط مدیریت وقت پردیس فنی در سال 1380 مطرح و اقدامات اولیه برای راه اندازی آن از همان زمان آغاز گردید. در اولین گام اجرایی مرکز رشد واحدهای فناوری در سال 1382 با کسب مجوز از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری فعالیت خود را آغاز نمود و پس از آن مرکز کارآفرینی با مصوبه هیات رئیسه دانشگاه به مجموعه پارک ملحق گردید. هم زمان با اولین فراخوان پذیرش و استقرار واحدهای فناوری در مرکز رشد، فعالیت های پارک شکل جدی تری به خود گرفت و سرانجام در تیرماه 1384، دانشگاه تهران موافقت اصولی تاسیس پارک علم و فناوری را از وزارت متبوع دریافت نمود. پس از آن فعالت های پارک وارد مراحل اجرایی شد که                 می توان تدوین و تصویب اساسنامه و ساختار سازمانی پارک و مراکز تابعه، شکل گیری ستاد و آغاز به کار شورای پارک، پذیرش و استقرار واحدهای فناور و تدوین برخی آئین نامه های داخلی را از اقدامات مهم صورت پذیرفته، دانست. مراسم افتتاحیه پارک علم و فناوری در چهاردهم اسفندماه سال 1384با حضور آیت ا... هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام برگزار شد و فعالیت این مجموعه به طور رسمی اعلام گردید.

1380 : تاسیس مرکز کارآفرینی دانشگاه تهران در چارچوب طرح کاراد سازمان سنجش

1380 : آغاز به کار مرکز کارآفرینی دانشگاه تهران

1382 : اخذ مجوز موافقت اصولی مرکز رشد واحدهای فناوری دانشگاه تهران از وزرات علوم، تحقیقات و فناوری

1382 : آغاز به کار مرکز رشد واحدهای فناوری دانشگاه تهران

1384 : اخذ مجوز موافقت اصولی پارک علم و فناوری دانشگاه تهران

 1384 : آغاز به کار پارک علم و فناوری دانشگاه تهران با 3 مرکز(مرکز رشد واحدهای فناوری، مرکز کارآفرینی، مرکز مطالعات و توسعه ایده و آینده پژوهی)

1384 : افتتاحیه پارک علم و فناوری دانشگاه تهران در چهاردهم اسفند ماه به دست رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، آیت ا... هاشمی رفسنجانی.

1387 : توسعه فعالیت های پارک علم و فناوری و پیشنهاد ایجاد 3 مرکز جدید(مرکز مالکیت فکری و تجاری سازی، مرکز انتقال فناوری و مرکز مشاوره تخصصی صنعت و جامعه) پلی کلینیک صنعت و کارآفرینی(صفاری نیا، 1382) .

4)روش تحقیق:

کلیه تحقیقات از سه بعد مورد بررسی قرار می گیرند:

1.   هدف: از نظر هدف، تحقیقات به انواع کاربردی، بنیادی و توسعه ای تقسیم بندی می گردد. تحقیقات کاربردی، پژوهشهایی هستند که در پی یافتن راهکارهایی برای مسائل مبتلا به جامعه‌آماری می باشند. تحقیقات توسعه ای در پی افزودن دانش محقق و تحقیقات بنیادی در پی بسط و گسترش تئوریهای موجود در یک رشته علمی می باشند.
2. میزان کنترل متغیرها: چنانچه محققی بتواند تمامی متغیرهای اثرگذار بر تحقیق را کنترل نماید، به آن تحقیق آزمایشگاهی می گویند؛ ولی اگر چنین امکانی وجود نداشته باشد، (چنانکه در اغلب تحقیقات علوم انسانی نیز چنین است) آن تحقیق از نوع توصیفی به شمار می رود.

(3)             روش گردآوری داده ها : صاحبنظران، روشهای متعددی را برای گرد آوری داده های مورد نیاز تحقیق بیان نموده اند : روش میدانی شامل پرسشنامه، مصاحبه،  مشاهده مستقیم ، روش کتابخانه ای یا توصیفی ، مراجعه به اسناد ، سوابق ، آمار و مدارک مربوطه و ...

در رابطه با محاسبه حجم نمونه برای جامعه نامحدود،  فرمول ذیل و با سنجش میزان موفقیت و میزان عدم موفقیت در نظر گرفته می شود:

رضایت شرکت ها  از کیفیت خدمات = p

عدم رضایت شرکت ها  از کیفیت خدمات =q

               در این فرمول p و q را برابر درنظر می گیریم (p = q = 0.5). بدین ترتیب حجم نمونه محاسبه شده حداکثر(ماکزیمم) خواهد بود و بر این اساس حجم نمونه با استفاده از رابطه ذیل محاسبه می گردد:

همانگونه که از فرمول نمونه گیری، تعداد نمونه حدود 20 واحد فناور محاسبه گردید، 

در این پژوهش، تعداد 20 عدد از شرکت های دانش بنیان و شرکت های پارکی و مراکز رشد، بعنوان نمونه مورد مطالعه انتخاب شد

در این پژوهش، از روش مراجعه مستقیم به واحدهای مورد مطالعه(شرکت‌های دانش بنیان و مراکز رشد ) و توزیع پرسشنامه ، بمنظور گردآوری اطلاعات استفاده می‌نماییم.

با توجه به اینکه برای سنجش موضوع مورد مطالعه، پرسشنامه ای استاندارد در دست نداشتیم؛ اقدام به تهیه پرسشنامه نموده و با اجرای پیش آزمون پایائی و روایی آن را مورد بررسی قرار دادیم و سپس از این پرسشنامه[1]، بعنوان ابزار استاندارد شده گردآوری اطلاعات در این تحقیق استفاده نمودیم.

آماره Z  در سطح اطمینان 95% درصد برابر 81% می باشد.

مدل تحلیل عمومی:

کت دو وری[2](1986)، در بررسی خود نتیجه گرفته است که در اکثر مطالعات تنها صفات افراد کارآفرین موفق مورد برسی قرار گرفته است و سایر توانایی ها و شایستگی های آنان بررسی نشده است. به تازگی برخی از پژوهشگران اعتبار صفات شخصیتی را به عنوان پیش بینی کننده کارآفرینی زیر سوال برده اند و رفتار فرد کارآفرین را در ارتباط با موفقیت حرفه جدید صورت بندی کرده اند.

   در مطالعه دیگر که توسط وب[3] و همکاران (1982) انجام شد، نشان داد دانشجویانی که در دوره‌های کارآفرینی شرکت کرده‌اند بیشتر از دانشجویان دیگر احتمال شروع کسب و کار جدید را دارند.

پایایی و روایی پرسشنامه:

در این تحقیق با استفاده از نظرخبرگان و مدیران شرکت های دانش بنیان فعال در پارک علم و فناوری استان قم روایی پریشنامه تایید  گردید و جهت محاسبه پایای پرسش نامه با انتشار  30 نسخه از پرسش نامه بین مدیران شرکت ها و واحد های فناور مستقر در پارک و محاسبه آلفای کرونباخ در نرم افزار SPSS   نتیجه مطلوب  ضریب آلفای .709%حاصل گردیده است.

تحلیل و مقایسه نتایج:

برای انجام تحلیل سلسله‌مراتبی نخست معیارهای اصلی براساس هدف به صورت زوجی مقایسه شد. برای این منظور از نظر گروهی از خبرگان استفاده شد و با استفاده از تکنیک میانگین هندسی و نرمال سازی مقادیر بدست آمده، بردار ویژه محاسبه گردیده است. بنابراین با استفاده از تکنیک میانگین هندسی و نرمال سازی مقادیر بدست آمده، بردار ویژه محاسبه گردیده. اعداد بدست آمده ضریب اهمیت هر یک از معیارهای اصلی را نشان می‌دهد. محاسبات انجام شده در جدول 4-8 ارائه شده است.

 جدول 4-8- تعیین اولویت معیارهای اصلی                                                                                                                                                                                        

براساس بردار ویژه بدست آمده:

1. عوامل زیرساختی با وزن نرمال شده 0.226 از بیشترین اولویت برخوردار است.
2. عوامل حمایتی با وزن 0.224 در اولویت دوم قرار دارد.
3. عوامل مرتبط با دولت با وزن نرمال 0.150در اولویت سوم قرار دارد.
4. معیار عوامل فرهنگی و اجتماعی با وزن نرمال 0.137 در اولویت چهارم قرار دارد.
5. معیار عوامل انسانی با وزن نرمال 0.136 در اولویت پنجم قرار دارد.
6. معیار عوامل توسعه و ایجاد مراکز مرتبط با فناوری با وزن نرمال 0.129 در اولویت ششم قرار دارد.

خلاصه و جمع بندی:

امروزه، دانش و نوآوری اساسی ترین عوامل پیشرفت و پایداری در عرصه های صنعتی و اقتصادی هستند. کشور هایی از نظر اقتصادی پایدار هستند که اساس اقتصاد آنها بر محور دانش باشد. در این بین شرکت های دانش بنیان، بعنوان یکی از منابع مهم اشتغال، درآمد و توسعه اقتصادی کشورها محسوب می شوند، که با توسعه این شرکت ها، می توانیم تا سال 1404 ،رشد اقتصادی 8 درصدی در کشور داشته باشیم. با این وجود درصد بالایی از شرکت های دانش بنیان در سال های اولیه تاسیس با شکست مواجه می شوند. بنابراین عوامل متعددی بر موفقیت و پایداری آنها در شرایط اقتصادی تاثیر گذارند، هدف از انجام پژوهش حاضر، شناسایی و رتبه‌بندی عوامل موثر بر پارک علم و فناوری و شرکت­های دانش بنیان قم بوده است، که روش تحقیق توصیفی – اکتشافی است چراکه به دنبال شناسایی عوامل مؤثر بر پارک علم و فناوری و شرکتهای دانش بنیان قم بوده است و از نظر هدف کاربردی است. جامعه آماری این تحقیق شامل خبرگان و کارشناسان به تعداد 15 نفر بوده است. با مطالعه مبانی نظری پژوهش6 معیار و 26 زیر معیار شناسایی شده است که با کمک تکنیک دلفی و نظرات خبرگان در طی سه مرحله غربالگیری نهایتاً در تعداد 6 عامل اصلی و 19 زیرمعیار تأثیرگذار، خبرگان به اجماع نظر رسیدند و برای رتبه‌بندی این عوامل از الگوریتم AHP استفاده شده است. پس از رتبه‌بندی عواملی اصلی مشخص شد که: عوامل زیرساختی در رتبه اول، عوامل حمایتی در رتبه دوم، عوامل مرتبط با دولت در رتبه سوم، معیار عوامل فرهنگی و اجتماعی در رتبه چهارم، معیار عوامل انسانی در رتبه پنجم، معیار عوامل توسعه و ایجاد مراکز مرتبط با فناوری در رتبه ششم قرار گرفتند.

5-2-یافته‌های پژوهش 

5-2-1-یافته‌های پژوهش در ارتباط با سؤال اول

1. عوامل موثر بر عملکرد پارک علم و فناوری و شرکت های دانش بنیان قم کدام­ها هستند؟

 با توجه به داده‌های بدست آمده از تحقیق عوامل کلیدی مؤثر بر توسعه کارکنان دانشی صنایع زرین خودرو تحت تأثیر 6 عامل اصلی و 26 زیرمعیار شناسایی شد که در قالب پرسشنامه در اختیار خبرگان قرار گرفت و با استفاده از تکنیک دلفی این عوامل در سه مرحله غربالگیری شدند و 7 شاخصی که از اهمیت کمتری برخوردار بوده حذف گردید و در مورد 6 عامل اصلی و 19 زیرمعیار خبرگان به توافق رسیدندکه معبارتند از:

عوامل انسانی(بهره مندی مدیران از مشاوران متخصص در زمینه های مرتبط با فناوری، تیم مدیریت تمام وقت) این نتایج با نتایج محققانی همچون (شفیعی و نعمتی، 1389) همراستا می­باشد.

عوامل حمایتی(حمایت از ثبت اختراع در داخل و خارج کشور، حمایت از ثبت مالکیت فکری، حمایت از متخصصان، نوآوران و پژوهشگران در قالب طرح، ایده، حمایت از مؤسسات فناور در نمایشگاه داخلی و خارجی به منظور فروش محصول، واگذاری زمین به منظور احداث فضاهای تحقیقاتی به مؤسسات، اعطای تسهیلات به تمام مؤسسات در دوره های مختلف رشد از طریق صندوق پژوهش و فناوری). این نتایج با نتایج محققانی همچون (طالبی و همکاران، 1390) همراستا می­باشد.

عوامل زیرساخت(وجود امکانات و الزامات اطلاع رسانی و دسترسی سریع به آن ها، دسترسی سریع به مراکز مرتبط با فعالیت های آموزشی، دسترسی به مراکز و تأسیسات شهری، سطح زیربنای واگذارشده به مؤسسات به منظور فعالیت تحقیقاتی) این نتایج با نتایج محققانی همچون (گرگیج، 1392) همراستا می­باشد.

عوامل توسعه و ایجاد مراکز مرتبط با فناوری(ایجاد دفتر مالکیت فکری، ایجاد مراکز نوآوری و خلاقیت، ایجاد مراکز اقماری در شهرستان ها، ایجاد فن بازار منطقه ای) این نتایج با نتایج محققانی همچون (مهدوی و همکاران، 1390) همراستا می­باشد.

عوامل مرتبط با دولت(ایجاد صندوق های سرمایه گذاری، ارتقای کارآفرینی و ایجاد بستر مناسب برای آن توسط دولت) این نتایج با نتایج محققانی همچون (باباخانی، 1393) همراستا می­باشد.

عوامل فرهنگی و اجتماعی(روحیة سرمایه گذاری ریسک پذیر وجود، روحیة کارآفرین و نوآوری در جامعه) این نتایج با نتایج محققانی همچون (ریاحی و همکاران، 1392) همراستا می­باشد.

5-2-2- یافته‌های پژوهش در ارتباط باسؤال دوم

1. رتبه بندی عوامل موثر بر عملکرد پارک علم و فناوری و شرکت های دانش بنیان قم چگونه است؟

با توجه به نظرات و پاسخ هایی خبرگان که طی سه مرحله به پرسشنامه های طراحی شده دادند و با استفاده از روش دلفی عوامل شناسایی شده به ترتیب میزان تأثیری که بر توسعه کارکنان دانشی دارند رتبه‌بندی شدند. طبق این رتبه‌بندی به ترتیب اولین اولویت تا اخرین اولویت به شرح ذیل می‌باشد:

عوامل زیرساختی در رتبه اول، عوامل حمایتی در رتبه دوم، عوامل مرتبط با دولت در رتبه سوم، معیار عوامل فرهنگی و اجتماعی در رتبه چهارم، معیار عوامل انسانی در رتبه پنجم، معیار عوامل توسعه و ایجاد مراکز مرتبط با فناوری در رتبه ششم قرار گرفتند

نتیجه گیری و پیشنهادها:

اسناد بالادستی کشور از جمله سیاست های ابلاغی اصل 44 قانون اساسی، برنامة چهارم و پنجم توسعه و همچنین سند چشم انداز بیست سالة کشور، حوزة اقتصاد دانش بنیان را جزء حوزه های مهم و تأثیرگذار در کشور دانسته اند و توسعة این بخش را در اولویت برنامه های توسعه ای کشور قرار داده اند. تحقق این اهداف، ایجاد و تأسیس شرکت های دانش بنیانی است که به طور عمده با حضور کارآفرینانی که ایده­های محوری دارند هدایت می شود. عوامل زیادی در شکل گیری و توسعة چنین شرکت هایی دخیل­اند. هدف این پژوهش شناسایی عوامل مؤثر در راستای توسعة این شرکت ها بوده است. براساس نتایج، عوامل نیروی انسانی، عوامل حمایتی از مؤسسات دانش بنیان در راستای تولید فناوری، عوامل زیرساخت ها (ارتباطی، اطلاعاتی، فیزیکی) عوامل توسعه و ایجاد مراکز مرتبط با فناوری، عوامل مرتبط با دولت و عوامل فرهنگی و اجتماعی، مؤلفه های اثرگذار در راستای توسعة شرکت های دانش بنیان در جامعة مورد مطالعه بوده اند.

همچنین اولویت­بندی این عوامل نشان داد عوامل زیرساخت ها (ارتباطی، اطلاعاتی، فیزیکی) بیشترین تأثیر و توسعه و ایجاد مراکز مرتبط با فناوری، کمترین تأثیر را در توسعة شرکت های دانش بنیان دارند که نشان می­دهد از نظر مدیران پارک های علم و فناوری و شرکت­های دانش بنیان قم مهم ترین عامل و اثرگذارترین عامل در توسعة شرکت های دانش بنیان عوامل زیرساخت ها (ارتباطی، اطلاعاتی، فیزیکی) است. توسعة فناوری از طریق تقویت و بهبود زیرساخت­ها در شرکت های دانش­بنیان موجب سودآوری در تولید محصول جدید و تغییر فرایندهای تولید، رقابت در حفظ و افزایش سهم شرکت از بازار محصولt کاهش هزینه­های تولید، کیفیت برتر محصول، قابلیت انعطاف در مقابل بازار و پیشرفت فناوری می­شود که با توجه به رشد روزافزون فناوری در جهان و نقش انکارناپذیر فناوری در توانایی شرکت ها در تولیدهای کم هزینه تر و باکیفیت­تر و توان رقابت شرکت های کوچک و متوسط دانش بنیان با شرکت­های رقیب  توسعه و ایجاد مراکز مرتبط با فناوری برای این شرکت­ها ضروری به نظر می­رسد.

پیشنهادها:

ایجاد وتقویت مراکز فناوری توانمند در تراز بین­ المللی و با امکانات ویژه در شاخه های مختلف علوم و فنون بنیادی و حمایت از ایجاد و توسعة شبکه های تحقیقاتی و فناوری به منظور افزایش تعاملات و تسهیل انتقال و انتشار دانش.

تشویق به سرمایه­گذاری در ارتباطات از راه دور، فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی و شبکه های علمی، به عنوان مهم ترین زیرساخت ها و کمک به ایجاد و توسعة این گونه شرکت ها؛

برگزاری جشنواره و بازارچه­های کارآفرینی و نوآوری در تمام سطوح تحصیلی در آموزش و پرورش و دانشگاه ها در سطح استانی و ملی به منظور بهره برداری و حمایت از ایده های خلاق و نوآور توسط کارآفرینان حرفه ای و سرمایه گذاران ایرانی؛

ایجاد صندوق­های سرمایه گذاری همچون صندوق نوآوری و شکوفایی، ارتقای مقولة کارآفرینی در جامعه و ایجاد مراکز رشد دولتی و فضا برای ایجاد و توسعة شرکت های دانش بنیان؛

حمایت از بخش خصوصی و تشویق مدیران برای مشارکت در مراکز  رشد و به کارگیری سیاست های تشویقی برای همکاری شرکت های دانش بنیان و فارغ التحصیلان دانشگاهی.

پیشنهادهایی برای محققان در آینده:

در این پژوهش نیز پیشنهادات و توصیه های ذیل برای تحقیقات آتی مطرح است: 

استفاده از سایر عوامل موثر بر جذب شرکت ها و واحد های فناور در پارک های علم و فناوری

استفاده از سایر متغیر های تاثیر گذار بر روی افزایش محصولات تولیدی شرکت های پارکی و مراکز رشد

  بهتر است در تحقیقی با رویکرد مقایسه‌ای به بررسی تأثیر عوامل اثرگذار پرداخته شود.

محدودیت­های خاص تحقیق :

هر تحقیقی با توجه به ماهیت خاص خود دارای مشکلاتی می‌باشد که تحقیق حاضر نیز از این اصل مستثنی نمی‌باشد. مشکلات تحقیق حاضر را می توان به صورت زیر عنوان نمود:

تحقیق محدود به دوره زمانی جمع آوری اطلاعات است و با تغییر شرایط در زمان نتایج تغییر می یابند.

       عدم تعمیم نتایج حاصل از این تحقیق به سایر ارگان‌ها و مؤسسات