خراسان جنوبی پنجمین استان درگیر در موضوع گرد و غبار است

روح‌الله مالکی درباره بررسی وضعیت کیفی هوای استان خراسان جنوبی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در بیرجند، اظهار داشت: استان خراسان جنوبی پس از استان‌های سیستان و بلوچستان، کرمان، خوزستان و هرمزگان، پنجمین استان درگیر در موضوع گرد و غبار است.

کارشناس پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی گفت: طبق مطالعاتی که در زمینه شناسایی مناطق تحت تاثیر فرسایش بادی و کانون‌های گرد و غبار انجام شده علیرغم اقدامات و فعالیت‌های مثبت و قابل دفاعی که در این حوزه از خراسان جنوبی انجام شده متاسفانه به علت عدم توجه کافی به مسائل پیشگیرانه و تشدید حاکمیت بیابانزایی، شرایط اقلیمی و خشکسالی‌های مستمر و همچنین  بهره‌برداری بیش از اندازه از منابع، شرایط حاکم بر استان رشد منفی داشته است.

منابع اصلی انتشار گازهای آلاینده هوا

وی بیان کرد: منابع اصلی منتشره گازهای آلاینده هوا از دو منبع وارد محیط می‌شوند در روش اول، منابع طبیعی مانند باتلاق‌ها، مرداب‌ها، آتشفشان‌ها که باعث تولید و انتشار گازهای آلاینده مانند متان و سولفید هیدروژن شده که در حقیقت دخالت انسانی به صورت مستقیم در آن وجود ندارد.

مالکی گفت: منبع دوم همان منابع انسانی است که این منبع مهمترین بخش تولید گازهای آلاینده است و تحت تاثیر فعالیت‌های انسانی بوده و با ایجاد انقلاب صنعتی و عصر استفاده از سوخت‌های فسیلی در بخش صنعت و حمل و نقل بیشترین اثرگذاری منفی بر طبیعت و محیط زیست را داشته است.

کارشناس پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی افزود: مصرف سوخت‌های فسیلی مانند بنزین، گازوئیل، نفت کوره و گاز که بیشترین استفاده را دارد و در صنایع مختلف و وسایط نقلیه استفاده می‌شود.

وضعیت ایستگاه‌های سنجش کیفی هوا در استان

وی اظهار داشت: در اکثر کشورها غلظت  آلاینده های هوا در ایستگاه‌های پایش کیفی هوا اندازه‌گیری و سپس با استانداردهای کیفی هوا مقایسه می‌شوند و چنانچه کیفیت هوا رضایت‌بخش نباشد ممکن است موقعیت‌های آماده باش و هشدار برای عموم اعلام شود.

مالکی بیان کرد: بر همین اساس شاخص کیفیت هوا در کشور ایران نیز مانند بسیاری از کشورهای دیگر  بر اساس شاخص AQI که توسط آژانس حفاظت محیط زیست ایالات متحده تدوین شده در نظر گرفته می‌شود که شامل  رنج پاک، سالم و ناسالم برای گروه‌های حساس، ناسالم، بسیار ناسالم و خطرناک است.

کارشناس پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی تصریح کرد: در استان خراسان جنوبی دو ایستگاه پایش کیفی هوای شهری فعال است که یکی از سال 91 در مرکز استان مستقر بوده و گازهای ازن، منواکسید کربن، ناکسها، دی اکسید گوگرد، هیدروکربورها و ذرات 10 میکرون PM10 را اندازه‌گیری می‌کند.

وی افزود: دومین ایستگاه پایش کیفی هوای شهری در شهرستان نهبندان از سال 93 جانمایی و استقرار یافته که اندازه‌گیری ذرات 2.5 میکرون، ذراتی که به لحاظ مخاطرات بهداشتی از اهمیت خاصی برخوردار است و قابل جذب به خون هستند را بر عهده دارد.

مالکی به توضیحاتی درباره نتایج به دست آمده از داده‌های ایستگاه مستقر در مرکز استان اشاره کرد و گفت: طبق بررسی‌های به عمل آمده از داده‌های منتج از این ایستگاه و بررسی توزیع زمانی آلاینده‌های مختلف در ماه‌ها و فصول مختلف سال از سال 1391 تاکنون بیشترین مقدار غلظت گاز CO منواکسید کربن در دیماه و آبان ماه بوده و کمترین مقدار آن مربوط به تیرماه است.

کارشناس پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی افزود: دی اکسید گوگرد گازی است بیرنگ با بوی سوزش آور که به سرعت با آب واکنش نشان داده و تولید اسید سولفوریک می‌کند و بر اساس نظر دانشمندان سالانه 30 میلیون تن اکسیدهای گوگرد از منابع مختلف وارد اتمسفر می‌شود.

وی بیان کرد: در خراسان جنوبی بر اساس مقایسه داده های منتج از این ایستگاه در سال‌های گذشته  بیشترین مقدار آلایندگی و غلظت دی اکسید گوگرد مربوط به ماه‌های فصل زمستان است و در ماه‌های دی، بهمن و اسفند بیشترین مقدار شاخص آلودگی دی اکسید گوگرد را داریم و در شش ماهه اول سال کمترین مقدار غلظت دی اکسید گوگرد رقم خورده است.

مالکی خاطرنشان کرد: بیشترین مقدار غلظت دی اکسید گوگرد در دیماه بوده که این مقدار از لحاظ بهداشتی هیچ گونه مشکلی برای انسان ایجاد نمی‌کند.

میزان شاخص آلایندگی ازن از سایر فاکتورهای آلاینده در شهر بیرجند بیشتر بوده است

کارشناس پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی گفت: میزان شاخص آلایندگی ازن از سایر فاکتورهای آلاینده در شهر بیرجند بیشتر بوده و بیشترین مقدار آن مربوط به ماه‌های آخر تابستان و اول پاییز است (مهرماه  و شهریور ماه) که با توجه به وجود تعداد روزهای گرم (وجود نور خورشید ، شدت گرما) سکون هوا در این روزهای سال، غلظت ازن بیشتر می‌شود اما با توجه به شاخص آلایندگی  AQI از لحاظ بهداشتی فعلا مشکلی وجود ندارد اما اقدامات کنترلی و پیشگیرانه برای کاهش مقدار غلظت این گاز که وابسته به گرما و وجود سایر آلاینده‌ها  است اجتناب ناپذیر است.

وی بیان کرد:PM10 ذرات معلق  معمولا از قطر یک مولکول بزرگتر و از 500 میکرون کمتر است به طوری که با این ابعاد بین چند ثانیه تا چند ماه می‌تواند در هوا معلق بماند.

مالکی اظهار داشت: ذرات 10 میکرون به ذرات قابل استنشاقی گفته می‌شود که از 10 میکرون کوچکتر و از 2.5 میکرون بزرگتر است و در استان خراسان جنوبی با مقایسه مقدار ذرات 10 میکرون در طی چند سال گذشته در اکثر روزهای سالم مقدار غلظت ذرات بر اساس شاخص AQI معمولا بین (0-50) رنج پاک (50- 100 ) رنج سالم و گاهاً بر اثر به وجود آمدن طوفان گرد و غبار به رنج ناسالم برای گروه‌های حساس  ( 101-150) و ندرتاً خطرنا ک هم می‌رسد.

شهر بیرجند طی یک سال گذشته 25 روز ناسالم داشته است

کارشناس پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی تصریح کرد: معمولا در طول یک سال به طور متوسط 23- 25 روز ناسالم در شهر بیرجند داشته‌ایم.

 وی گفت: براساس داده‌های منتج از ایستگاه پایش کیفی هوا مرکز استان تمامی شاخص آلودگی هوا بر اساس اکسیدهای نیتروژن کمتر از 50 است و این بدین معنی است که این مقدار غلظت آلایندگی اکسیدهای نیتروژن کمتر از مقداری است که بتواند بر سلامت و بهداشت مردم  تاثیر بگذارد.

مالکی افزود: بیشترین مقدار اکسیدهای نیتروژن در هوای استان در فروردین و اردیبهشت دیده شده که می‌تواند به دنبال مسافرت‌های نوروزی و افزایش وسایل نقلیه موتوری در استان متاثر باشد.

تهدیدات و عوامل  آلاینده هوا در استان

کارشناس پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی به تهدیدات و عوامل آلاینده هوا در خراسان جنوبی اشاره کرد و گفت: ایجاد آلودگی شدید توسط برخی صنایع خصوصا کارخانه‌های آسفالت که گاها موقتی کار کرده و استانداردها را به بهانه‌های مختلف رعایت نمی‌کنند، عدم آشنایی صاحبان صنایع با فرهنگ زیست محیطی و نیاز به برگزاری کارگاه‌های توجیهی برای صاحبان صنعت در استان، فرسودگی ناوگان حمل و نقل عمومی درون شهری، عدم استفاده از سوخت مناسب خصوصاً گازوئیل با درصد بالای سولفور، خشکسالی‌های مستمر در استان و گسترش بیابان زایی و طبعا انتشار ریزگردها، وجود کانون‌های بحران و در معرض خطر ریزگردها مانند شهر سه قلعه، کانون‌های فرسایش بادی شهرستان بشرویه، نهبندان و از بین رفتن جنگل‌ها و مراتع اطراف به واسطه چرای بی رویه و عدم آگاهی مردم از تبعات آینده آن از جمله مهمترین عواملی هستند که در بروز آلودگی‌ها در استان نقش مهم و تاثیرگزاری دارند.

همکاری همه دستگاه‌های ذیربط در کاهش آلودگی هوا

وی استفاده از هوای پاک را حق مسلم همه مردم دانست و اظهار داشت: اداره کل حفاظت محیط زیست به تنهایی نمی‌تواند در بهبود کیفیت هوای استان اقدام کند و قطعاً تمام دستگا‌ های ذیربط و عموم مردم می‌توانند در این زمینه با حفاظت محیط زیست مشارکت و همکاری داشته باشند.

مالکی گفت: افزایش تعداد ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوا خصوصاً ایستگاه سنجش گرد و غبار در سطح استان، تجهیز هر یک از شهرستان‌های استان به یک آنالایزور ذرات، تخصیص سوخت پاک برای استان خراسان جنوبی حداقل برای شهر بیرجند خصوصاً برای اتوبوس‌های ناوگان عمومی حمل و نقل شهری و استفاده از گازوئیل مناسب با درصد گوگرد پایین، همکاری محیط زیست و منابع طبیعی در راستای طرح‌های مطالعاتی شناسایی کانون‌های مولد گرد و غبارو راهکارهای کنترلی و مقابله‌ای، استفاده و اجرای مصوبات کارگروه  ماده 6 آیین نامه اجرایی مقابله با پدیده گرد و غبار توسط تمام اعضاء و دستگاه‌ها، استفاده از ظرفیت صدا و سیما، جراید و آموزش و فرهنگسازی، استفاده از توان تشکل‌های زیست محیطی می‌تواند در بهبود شرایط کمک کند.

کارشناس پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی بیان کرد: همکاری دانشگاه‌ها و اداره کل حفاظت محیط زیست استان و ایجاد تفاهم نامه بین دانشگاه و محیط زیست در طرح‌های مطالعاتی و همچنین استفاده از متخصصین، بنیاد نخبگان می‌تواند در پیشبرد اهداف مقابله‌ای با هجوم گرد و غبار حائز اهمیت باشد.

کارگروه‌های برگزار شده در زمینه مقابله با پدیده گرد و غبار در استان

وی افزود: تاکنون در راستای اجرای ماده 6 آیین نامه مقاله با پدیده گرد و غبار و با درخواست مدیرکل  حفاظت محیط زیست استان که به عنوان دبیر کارگروه بوده دو جلسه در محل استانداری با ریاست معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری تشکیل شده و در جلسه دوم از حضور ریاست ستاد مقابله با پدیده گرد و غبار کشور هم استفاده شده است و این جلسات مصوباتی داشته که باعث ایجاد تکالیفی برای دستگاه‌های مختلف شده که موظف به اجرا آن می‌باشند.

مالکی اظهار داشت: برگزاری این گونه کارگروه‌ها که باعث هماهنگی بین دستگاهی می‌شود، نقش مهمی در مقابله و آمادگی در برابر هجوم طوفان‌های گرد و غبار داشته و در صورت غفلت و عدم اهمیت دادن به این موضوع، گرد و غبار می‌تواند به معضلی برای استان تبدیل شود.

کارشناس پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی تصریح کرد: بهترین راهکار برای جلوگیری از این معضل اعمال کامل و شفاف تمام مصوبات کارگروه‌ها بوده و اجرای بدون چون و چرا و اعمال قانون برای همه است.

وی با اشاره به این موضوع که در حال حاضر 28 کانون فرسایش بادی در سطح استان وجود دارد گفت: در صورت عدم اهمیت به این موضوع سطح این کانونها به سرعت افزایش پیدا خواهد کرد.

مصرف سوخت‌های فسیلی در استان

مالکی گفت: در استان خراسان جنوبی در بین سوخت‌های فسیلی گازوئیل سهم بسیار زیادی در آلایندگی هوا داشته و به علت داشتن سولفور زیاد باعث تولید گاز دی اکسید گوگرد می‌شود که یکی از گازهای آلاینده هوا است و به طور متوسط سالانه 309 میلیون مترمکعب گازوئیل در سطح استان در بخش‌های حمل و نقل، کشاورزی، اصناف، ادارات و مسکونی استفاده می‌شود.

کارشناس پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی بیان کرد: بنزین یکی دیگر از اشکال سوخت‌های فسیلی بوده که 99 درصد آن در بخش حمل و نقل در سطح استان استفاده شده و از احتراق آن گاز مونواکسیدکربن و هیدروکربورها که وابسته به کیفیت احتراق بوده توالید می‌شود.

وی افزود: نفت کوره در سطح استان در بخش‌های صنعت مانند کارخانجات آسفالت که مجهز به امتیاز گاز نبوده و کوره‌های گچ استفاده می‌شود و بخشی هم در صنوف مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد و احتراق آن باعث تولید دی اکسید گوگرد و مونواکسید کربن می‌شود که هر دو گاز از گازهای آلاینده هوا محسوب می‌شوند.

مالکی تصریح کرد: نفت سفید هم در بخش‌ها و روستاها که دسترسی به گازطبیعی نداشته مورد استفاده قرار می‌گیرد و به طور متوسط 94 درصد آن در بخش مسکونی و مابقی آن در سایر بخشها استفاده می‌شود و احتراق نفت سفید تولید گازهای مونواکسید کربن و دی اکسید گوگرد می‌کند.

سوخت یورو 4 در جایگاه‌های سوخت استان

کارشناس پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی عنوان کرد: با توجه به اینکه یکی از منابع آلاینده مهم (انسانی) هوا بخش حمل و نقل است توزیع سوخت با کیفیت یورو 4 برای چند جایگاه مصوب شده و گازوئیل با کیفیت یورو 4 در برخی جایگاه‌ها از جمله جایگاه کارکنان دولت انجام می‌شود که یکی از راهکارهای کاهش آلودگی هوا در بخش حمل و نقل است.

تأثیر معاینه فنی خودروها در کاهش آلودگی هوا

وی یکی از راهکارهای کاهش آلودگی هوا در بخش حمل و نقل را کنترل گازهای خروجی از اگزوز وسایط نقلیه عنوان کرد و گفت: این کار در مراکز معاینه فنی مختلف سطح استان انجام می‌شود و علاوه بر رعایت نکات ایمنی و چکاب کامل میزان گازهای خروجی از اگزوز خودرو با استاندارد زیست محیطی آن مقایسه می‌شود و در صورت عدم رعایت استانداردهای زیست محیطی گواهی معاینه فنی صادر نمی ‌شود.

مالکی خاطرنشان کرد: خراسان جنوبی استان کم صنعتی محسوب می‌شود و از وظایف محیط زیست استان بازدید کارشناسی از محل صنایع فعال در سطح استان بوده و آن دسته واحدهایی که موجبات آلودگی هوا را به عمل آورند توسط آزمایشگاه محیط زیست استان و به وسیله وسایل سنجشگر گازهای آلاینده و ذرات گرد و غبار مورد آنالیز قرار می‌گیرند.

وی گفت: صنایع موظف هستند در صورت داشتن خروجی به محیط اعم از ذرات گرد و غبار، گازهای آلاینده چه به صورت کانونی (دودکش ) و چه به صورت پراکنده و یا داشتن پساب در راستای انجام خود اظهاری در پایش که یکی از تکالیف صنایع بوده صاحب صنعت باید با یکی از آزمایشگاه های معتمد سازمان حفاظت محیط زیست قرارداد بسته و هر فصل (سه ماهه) نتیجه آنالیز آلاینده‌های خود را در قالب گزارش خود اظهاری به اداره کل محیط زیست تحویل دهد.

نقش اصحاب رسانه و تشکل‌های زیست محیطی

کارشناس پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی افزود: در صورت عدم رعایت ضوابط زیست محیطی پس از صدور اخطاریه نام واحد در لیست صنایع آلاینده رفته و مشمول پرداخت عوارض آلایندگی می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: مطبوعات، خبرنگاران، تلویزیون و رادیو در فرهنگ سازی مردم می‌تواند نقش بسیار مهمی داشته باشد همچنین NGOها می‌توانند در این زمینه فعالیت‌های خوبی انجام دهند.

انتظارات از جوامع محلی در کاهش گرد و غبار

مالکی گفت: یکی از معضلاتی که کمتر به آن اشاره شده تعداد زیاد نفر شتر در سطح استان بوده که بیشتر از حد توان اکولوژیک (توان طبیعی) مناطق بوده و هر نفر شتر به اندازه 7 واحد دامی (گوسفند ) می‌تواند با چرا  در از بین بردن خارها و گیاهان مرتعی که نقش بسزایی در جلوگیری از فرسایش خاک داشته باشند تاثیرگذار باشد بنابراین با استفاده از وسایل نقلیه عمومی، آتش نزدن لاستیک در حاشیه جاده‌ها، آتش نزدن زباله‌ها، صرفه جویی در مصرف سوخت، رعایت حد مجاز چرای دام، عدم بوته کنی و تخریب  به هر بهانه می‌تواند نقش مهم و بسزایی در کاهش آلودگی هوا و گرد و غبار داشته باشد.

انتهای پیام/ ع