روایتی از « یکشنبه خونین» گرگان؛ ۵ آذر برگ زرینی در تاریخ مبارزات انقلابی مردم گلستان+فیلم

به گزارش خبرگزاری تسنیم از گرگان، 30 آبان سال 57 بود که خبر هتک حرمت حرم مطهر رضوی از سوی عمال رژیم پهلوی به مردم گرگان رسید. شهر تبدیل به انبار باروت شد و منتظر جرقه‌ای برای شعله‌ور شدن آتش خشم مردم بود. بیانیه حضرت امام خمینی (ره) در محکومیت شدید جسارت مأموران شاه به حرم امام رضا (ع) و اعلام عزای عمومی به مناسبت هفتمین روز این واقعه تلخ از سوی علما و مراجع، فرصت را برای مردم گرگان فراهم کرد تا حماسه‌ای تاریخی خلق کنند.

5 آذر سال 57 را می‌توان نقطه‌ عطفی در تاریخ مبارزات نه فقط مردم گرگان و دشت بلکه ایرانیان مسلمان دانست. روزی که مردم منطقه خود را از هرجایی به امام‌زاده عبدالله‌ (ع) گرگان رساندند تا جنایت رژیم پهلوی را محکوم کنند. روزی که دژخیمان رژیم راهپیمایی عظیم و پرشور مردم را به خاک و خون کشیدند؛ 14 نفر را شهید و بیش از 200 نفر را مجروح کردند. بیمارستان شهر را به رگبار بستند و حتی به افرادی که برای اهداء خون و کمک به مجروحان به آن بیمارستان رفته بودند هم رحم نکردند.

مردم گرگان، شهرها و روستاهای اطراف در حالی 5 آذر را به روزی ماندگار در تقویم ملی ایران تبدیل کردند که آن زمان رژیم شاه تمام تلاشش را به کار گرفته بود تا قیام‌های مردمی در شهرهای مختلف را به شدت سرکوب کند.

لزوم واکاوی و معرفی این حماسه تا حدی اهمیت دارد که رهبر معظم انقلاب اسلامی در 15 آذرماه سال 95 در دیداری که با شورای سیاست‌گذاری اجلاسیه 4 هزار شهید استان گلستان داشتند؛ بر معرفی و شناساندن قیام 5 آذر سال 57 گرگان به نسل جوان تأکید کردند و گفتند: « شما گفتید پنجم آذر، [آیا] جوان‌های گرگانی می‌دانند پنجم آذر چه اتفاقی افتاده؟ این خیلی مهم است [که] بدانند روز پنجم آذر چه اتفاقی افتاده که در تاریخ ثبت شده؛ یعنی این مهم است. اینکه جوان‌ها تاریخ خودشان را، گذشته خودشان را و در واقع شناسنامه انقلابی خودشان را بدانند، خیلی مهم است. این را باید سعی کنید، حتی‌المقدور انجام بدهید. البته این مهم احتیاج دارد به کار؛ یعنی کار ساده‌ای نیست».

پس از اهانت رژیم شاه به حرم امام رضا (ع) در 29 آبان سال 57، امام خمینی (ره) که آن زمان در نوفل‌لوشاتو در تبعید به سر می‌برد؛ با بیانیه‌ای شدیدالحن جنایت رژیم را محکوم و روز هفتم این واقعه را عزای عمومی اعلام کرد.

آن‌طور که غلامرضا خارکوهی، تاریخ‌نگار گلستانی می‎گوید: پس از بیانیه امام (ره) و تأکید بر تداوم مبارزات با رژیم شاه، برخی از علمای انقلابی شهر گرگان در منزل مرحوم آیت‌الله طاهری جمع شدند و تصمیم به انجام 3 کار مهم گرفتند. اعتصاب عمومی بازاریان، برگزاری راهپیمایی باشکوه و کم‌نظیر در شهر گرگان و همچنین سخنرانی‌های افشاگرانه از جنایت‌های رژیم در دستور کار قرار گرفت.

در شرایطی که روستاهای منطقه دسترسی به تلفن نداشتند و در گرگان هم دسترسی مردم بسیار محدود بود؛ اما پیک‌های انسانی و جوانان انقلابی مردم شهرهای مختلف و روستاها را از این برگزاری این راهپیمایی بزرگ مطلع کرده بودند. همین موجب شد تا روز 5 آذر سال 57، بزرگترین تجمع در شهر گرگان شکل بگیرد. طبق اسناد پلیس مخفی گرگان آن روز جمعیتی بین 30 تا 70 هزار نفر در امامزاده عبدالله (ع) گرگان تجمع کرده بودند. این در حالی است که گرگان آن زمان شهری کوچک با جمعیتی اندک بود و حتی مردم روستاها و شهرهای اطراف دسترسی چندانی به وسایل نقلیه نداشتند اما هرطور که بود خود را به گرگان رساندند.

در آن روزهای منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی، ساواک به شدت فعال بود و تلفن‌ها را کنترل می‌کرد و خبرچین‌های آنان نیز در همه جا حضور داشتند. تشکیلات « نیروی پایداری» هم که زیر نظر ژاندارمری بودند، گزارش اخبار فعالیت‌های انقلابیون را را به پلیس مخفی می‌داد. « انجمن‌های دهات» در روستاها نیز برای رژیم خبرچینی می‌کردند. در چنین شرایطی که چماق‌داران شاه بیش از هر زمان دیگری فضای خفقانی ایجاد کرده بودند، مردم منطقه خطرها را به جان خریدند و وارد میدان مبارزه شدند.

ساعت حدود 7:30 تا 8:30 دقیقه صبح روز یکشنبه 5 آذر سال 57، جمعیت زیادی خود را به امام‌زاده عبدالله (ع) گرگان رساند. حوالی همان ساعت‌ها بود که جمعیت از امام‌زاده خارج و به سمت میدان مجاور که بعدها میدان شهدا نام گرفت، حرکت کرد. نیروهای پلیس خیابان‌های مقابل و مجاور را بسته بودند. هنوز دقایقی از حضور مردم در خیابان نگذشته بود که پلیس با گاز اشک‌آور به مردم حمله و شروع به تیراندازی مستقیم کرد.

طبق گفته‌های خارکوهی در آن روز مردم زیادی زیر دست و پا ماندند. تنها راه فرار مردم از دست نیروهای رژیم پهلوی درب 2 متری امام‌زاده عبدالله گرگان و خیابان پهلوی‌دژ سابق ( میدان شهید قندهاری) فعلی بود.

خارکوهی می‌گوید: آن روز پلیس فقط برای کشتار مردم به صحنه آمده بود. آنان اگر قصد متفرق کردن مردم را داشتند می‌توانستند به جای تیراندازی به سر و قلب مردم، تیر هوایی شلیک و مردم را متفرق کنند. اما تمام خیابان‌ها را بستند و شروع به تیراندازی به سمت مردم کردند.

در گیرودار تیراندازی مأموران پلیس به سمت مردم بی‌دفاع، عده‌ای از جوانان پارکینگ شهربانی را که مجاورت میدان امام‌زاده قرار داشت را تخریب کردند. عده‌ای هم آتش‌نشانی را به آتش کشیدند و سوار بر خودروها به داخل خیابان‌ها آمدند. برخی از جوانان انقلابی هم برای اینکه تمرکز مأموران پلیس را از خیابان شهدا و محدوده امام‌زاده عبدالله (ع) کم کنند، به کوی افسران حمله کردند اما هیچ تعرضی به خانواده‌ نیروهای شهربانی نکردند.

در جریان درگیری مأموران شاه با مردم انقلابی گرگان و شهرها و روستاهای در روز 5 آذر سال 57 ، بیش از 200 نفر مجروح و 14 نفر هم به شهادت رسیدند. در بین شهدای این روز بزرگ زنان، نوجوانان، بازاریان و غیره هم حضور داشتند.

درگیری‌های پلیس و تعقیب گریز آنان و جوانان انقلابی شهر تا پاسی از شب هم ادامه داشت؛ آنان به هرکسی را که در خیابان یا جلوی مغازه‌ها و خانه‌ها می‌دیدند، تیراندازی می‌کردند.

حمله وحشیانه نیروهای شهربانی به بیمارستانی که مجروحان در آن مداوا می‌شوند، سند دیگری از جنایت‌های رژیم پهلوی بود.

آن روز نیروهای پلیس در دو مرحله یکبار حوالی ظهر و یکبار هم غروب به بیمارستان حمله کردند و مردم را به رگبار بستند. نیروهای شاه حتی به آمبولانس‌هایی که قرار بود به مجروحان امدادرسانی کنند نیز شلیک می‌کردند و تنها داروخانه شبانه‌روزی شهر را هم گلوله‌باران کردند.

حماسه 5 آذر سال 57 شهر گرگان، به طور قطع نقش مهم و اثرگذاری در ادامه نهضت و قیام‌های مردمی علیه رژیم پهلوی و پیروزی انقلاب اسلامی داشت. روزی که با تلاش و پیگیری‌های بسیار در روز دوم شهریورماه سال 95 در شورای عالی انقلاب فرهنگی به نام روز ملی گرگان به ثبت رسید تا تاریخ حماسه‌سازی مردم غیور این سرزمین را برای همیشه به خاطر داشته باشد.

انتهای پیام/ ع