یادداشت| نامگذاری فرودگاه بین‌المللی شرمیتوا مسکو به نام الکساندر پوشکین و پدیده روح روسی
دلیل این جایگاه رفیع پوشکین خدمت بی‌‌مانند او به زبان روسی و زنده نگاه داشتن آن در شرایطی است که زبان فرانسه، زبان طبقه روشنفکر بود و زبان روسی تنها از آنِ دهقانان در نظر گرفته می‌شد.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم ، جبرئیل نجفی، دانشجوی دکتری انستیتو دولتی پوشکین و دبیر علمی انجمن اسلامی دانشجویان مسکو طی یادداشتی اختصاصی برای تسنیم به بررسی علل تغییر نام فرودگاه بین‌المللی شرمیتوا، بزرگترین فرودگاه مسکو به نام الکساندر پوشکین، از منظر فرهنگ و هویت روسی پرداخته است. جبرئیل نجفی چندی پیش در همایش بین‌المللی اوراسیا به عنوان نخستین سفیر ایرانی زبان روسی برگزیده شد. یادداشت وی را در ادامه می‌خوانید.
شهروندان روسیه در جریان یک نظرسنجی آنلاین به تغییر نام فرودگاه اصلی مسکو از «شرمیتوا» به «الکساندر پوشکین»، بنیان گذار ادبیات نوین روسی رای داده‌اند. این رای‌گیری با عنوان «نام‌های بزرگ روسیه» طی چندین هفته در ماه نوامبر جریان داشت. طی این رای‌گیری اسامی فعالین بزرگ اجتماعی، سیاسی و فرهنگی روسیه جایگزین نام های فعلی فرودگاه‌های پایتخت و مناطق مختلف روسیه می‌شود. طبق این نظر سنجی برای تغییر نام فرودگاه‌های هر منطقه و شهر از اسامی مشاهیر و فرهیختگان همان منطقه استفاده می‌شود. تغییر عناوین و اسامی فرودگاه‌های روسیه بیشتر به خواست شهروندان روسیه صورت گرفته است. این نظر سنجی 30 نوامبر 2018 به اتمام رسید و در آن بیش از 5 میلیون نفر از شهروندان روسیه شرکت کردند. هر کدام از شرکت کنندگان از طریق سایت موسوم به نام‌های بزرگ روسیه، شبکه‌های اجتماعی و یا پرسشنامه‌های در نظر گرفته شده در این طرح شرکت کردند. تمامی 47 فرودگاه روسیه برای تغییر نام به رای مردم گذاشته شده بودند. طبق آخرین نتایج نظرسنجی‌ها برای 42 فرودگاه از 47 فرودگاه مد نظر اسامی و عناوین جدید انتخاب شده است.
طبق اخبار رسمی خبرگزاری تاس، دومین دور از نظر سنجی ها برای انتخاب عناوین جدید فرودگاه‌های مناطق مختلف روسیه 10 الی 20 دسامبر 2018 برگزار خواهد شد. استفاده از اسامی جدید برای فرودگاه‌های روسیه بعد از حکم رسمی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه به مرحله اجرا در خواهد آمد.
فرودگاه بین‌المللی شرمیتوا به عنوان یکی از بزرگترین و معروف‌ترین فرودگاه‌های روسیه در ابتدا به عنوان یک پایگاه نظامی ساخته شد که بعدها با تغییر کاربری به به یک فرودگاه بین‌المللی مسافربری تبدیل شد. این فرودگاه بین‌المللی چهار ترمینال مسافربری و یک ترمینال مخصوص پروازهای اختصاصی و تجاری دارد. این ترمینال‌ها براساس موقعیت جغرافیایی که دارند به دو گروه ترمینال‌های شمالی و جنوبی تقسیم شده‌اند. فرودگاه بین‌المللی شرمیتوا در خیمکی و در 29 کیلومتری شمال غربی مرکز مسکوواقع شده است. در سال 2015 فرودگاه شرمیتوا عنوان شلوغ‌ترین فرودگاه روسیهرا با جابجایی حدود 32 میلیون مسافر و 266 هزار پرواز به خود اختصاص داد.
فرودگاه دوم مسکو نیز قرار است به نام میخائیل لامانوسف، پژوهشگر و ادیب قرن 18 نامگذاری شود. لامانوسف شاعری از طبقه فقیر جامعه بود و شخصیتی برجسته و شناخته شده در عرصه علم و ادبیات روسیه به حساب می‌آید. لامانوسف قانون پایستگی جرم را به صورت تجربی ثابت کرده بود. او همچنین نخستین کسی بود که وجود جو ناهید را مطرح کرد. به پاس فعالیت‌های علمی و تحقیقاتی‌اش وی را پایه‌گذار علوم جدید در روسیه معرفی کردند. از آثار این نویسنده برجسته روس می توان به کتاب راهنمای کوچک فصاحت، تاریخ قدیم روسیه و گرامر زبان روسی اشاره کرد. آثار و اندیشه‌هایش سبب تحولی عظیم در زبان ادبی روسی شد و آن را به سمت تصنّع و طمطراق سوق داد. هم چنین در اشعار و آثار او انعکاسی از دانش‌های کلاسیک نیز دیده می شود.
سومین فرودگاه مسکو نیز به احتمال زیاد به نام سرگئی کارالیوف، پدر برنامه فضایی روسیه (در دوران شوروی) تغییر کند، هرچند ظاهرا شمارش آرا هنوز به اتمام نرسیده است. کارالیوف مغز متفکر اتحاد جماهیر شوروی در آغاز عصر فضا محسوب می‌شود. در سال 1945، کارالیوف اولین مدال افتخارش را به‌دلیل همکاری در راستای توسعه موتورهای راکتی برای هواپیماهای نظامی دریافت کرد. کارالیوف به عنوان سرپرست برنامه‌های فضایی شوروی و چهره‌ای شاخص در توسعه برنامه موشک‌های قاره‌‌پیما، به موفقیت‌های چشمگیری در پروژه‌های اسپوتنیک و واستوک دست یافت.
مسئله‌ای که در این میان بسیار حائز اهمیت است، نامگذاری فرودگاه بین‌المللی شرمیتوا به نام الکساندر سرگیویچ پوشکین، بی‌نظیرترین پدیده روح روسی می‌باشد. از الکساندر پوشکین به عنوان بنیان‌گذار ادبیات مدرن روسیه و یکی از بزرگترین شاعران و فرهیختگان روس‌‌زبان تمام تاریخ یاد می‌شود. پوشکین با خلق آثار ادبی زیبا و منحصر بفرد در زمان حیات خویش و بعد از آن بر روی شعرا و نویسندگان معاصر خود تاثیر بسزایی گذاشت. همچنین پوشکین نویسنده نخستین داستان منثور روسی است که هنوز هم می‌توان از خواندن آن لذت برد. نکات بسیار زیادی در آثار ادبی پوشکین به چشم می‌آید که آنهار را از آثار نویسندگان دیگر روس متمایز می‌کند؛ به عنوان مثال تکرار در آثار پوشکین جایگاه خاصی ندارد و هر اثرش مفهوم تازه‌ای را در خواننده القا می‌کند. به واژه‌ها و کلمات جان می‌بخشد و شاهکاری سرشار از ایجاز و بلاغت ارائه می‌دهد. عظمت او نه مرهون اصالت افکارش و نه برای عظمت شخصیتی است که در شعرهایش مشاهده می‌شود، بلکه بیشتر به دلیل شیوه‌های نوین بیان و تسلط بی‌نظیرش بر نظم و قافیه است.
پوشکین با بهره‌گیری از قدرت بیان بالای خود زبان شعری جدیدی در ادبیات روسیه خلق کرد. او زبان روسی را از عبارات و کلمات اغراق‌آمیز و دروغین رهایی بخشید و آثارش را به زبان زنده مردم زمان خود نزدیک کرد. به گونه‌ای که برخی از منتقدان معتقدند: «زبان روسی به پوشکین به مراتب بیشتر مدیون است تا زبان انگلیسی به شکسپیر». به همین علت است که الکساندر پوشکین در ادبیات روسیه شاعری ملی تلقی می‌گردد و در ادبیات جهان نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. شعر «خاطرات تسارسکایه سلو» پوشکین تحسین و شگفت درژاوین، شاعر سرشناس روس را برانگیخت. موفقیت‌های علمی و ادبی پوشکین سبب شد تا به هنگام فارغ التحصیلی از مدرسه لقب «امید ادبیات وطن» را به همراه داشته باشد.
انستیتو دولتی زبان روسی پوشکین در شهر مسکو نیز یکی از مراکز آموزش عالی معتبر روسیه است که از سال 1966 تاسیس شده است. از اهداف اصلی آموزش عالی در این انستیتو می‌توان به تربیت مترجمین، ادبیات‌شناسان و روس‌شناسان اشاره کرد که طبق آمار رسمی جز سه دانشگاه و موسسه برتر علمی روسیه در زمینه روس‌شناسی می‌باشد. انستیتو دولتی زبان روسی پوشکین تنها مرکز علمی روسیه است که در ایران نمایندگی رسمی دارد. این انستیتو یکی از 6 مرکز عضو کنسرسیوم برگزاری آزمون‌های تعیین سطح زبانی روسیه است، که مجوز برگزاری این آزمون‌ها را دارا می‌باشد. انستیتو دولتی پوشکین دارای 5 دانشکده، 10 گروه آموزشی و مرکز تربیت معلم زبان روسی، مرکز گسترش زبان روسی و آموزش به زبان روسی و مرکز استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته در آموزش زبان روسی است.
این مرکز همچنین نمایندگی‌های رسمی در سراسر جهان دارد. همانطور که اشاره شد در پی امضای تفاهم‌نامه میان دانشگاه الزهرا (س) و انستیتو دولتی زبان روسی پوشکین، دفتر نمایندگی این انستیتو به صورت رسمی در ایران نیز راه‌اندازی شده است. با راه‌اندازی دفتر نمایندگی انستیتو پوشکین در ایران، برگزاری آزمون‌های تستی استاندارد زبان روسی به عنوان زبان خارجی و نیز آزمون‌های سنجش کودکان دوزبانه و دوره‌های ارتقاء مهارت استادان زبان روسی با استفاده از خدمات پورتال آموزش به روسی که شمار کاربران آن بیش از چهار میلیون نفر از 178 کشور جهان است، در ایران نیز میسر گردید.
از دیگر آثار پوشکین که نقش بسزایی در شکل‌گیری ذهنیت مردم از فرهنگ و ادب روسی داشت می‌توان به رمان «یوگنی آنگین» وی اشاره کرد. رمان شعر گونه یوگنی آنگین، شاهکار ادبی پوشکین در ادبیات و فیلم و هنر تاثیر زیادی گذاشته، مردم عادی نیز به موضوعات آن توجه ویژه‌ای داشته‌اند. پوشکین به مدت هشت سال روی آن کار کرد. این رمان علاوه بر نمایان ساختن شخصیت خود پوشکین، به عنوان دایره المعارف زندگی روسی محسوب می‌شود که سایر نویسندگان و شاعران برجسته روس از آن بهره فراوان برده‌اند. شاهکارهای ادبی پوشکین راه را برای نویسندگانی چون گوگول، تورگنیف، تالستوی و چخوف هموار کرد.
شخصیت پوشکین و زندگی اجتماعی وی بارها و بارها موضوع تفاسیر گوناگون شده است و نیز رمان‌هایی بر اساس زندگی وی به رشته تحریر در آمده است. در جامعه روسیه، پوشکین را چنین خطاب می‌‌کنند: «پوشکین، همه چیز ماست». این عبارت که به مثلی همیشگی و انکارناپذیر در زبان مردم روسیه بدل شده است، برای اولین بار در سال 1859 توسط آپالون گریگوریف مطرح گردید. دلیل این جایگاه رفیع، خدمت بی مانند پوشکین به زبان روسی و زنده نگاه داشتن آن در شرایطی است که زبان فرانسه، زبان طبقه روشنفکر بود و زبان روسی تنها از آن دهقانان در نظر گرفته می‌شد.
مردمان روس در سنین محتلف آثار پوشکین را مورد مطالعه قرار می‌دهند. ملت روس او را شاعر و هنرمندِ ملی و نماد زبان روسی و جزو مفاخر فرهنگی خود می‌دانند. برای بیان احساسات مختلف، در تربیت فرزندان و زندگی روزمره از عبارات آثار وی در جامعه روسیه به عنوان نقل قول استفاده می‌شود. عباراتی که با گذر زمان تازگی و فصاحت خود را از دست نداده‌اند.