جای نقد مدح و مرثیه در رسانه ملی خالی است/ حوزه مداحی، آسیب‌شناس ندارد
مولف کتاب حکمت‌های عاشورایی گفت: اغلب کتب و مقالاتی که در حوزه آسیب‌شناسی و نقد مداحی نوشته شده، بر اساس موازین اصول نقد و نقادی نیست.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، دور جدید از سلسله نشست‌های آیین گفت‌وگو با موضوع «نقد آسیب‌شناسی مداحی» با حضور "عباس دلجو" و "محمود تاری" صبح امروز در بنیاد دعبل خزاعی برگزار شد.
عباس دلجو مولف کتاب حکمت‌های عاشورایی، نقد را یکی از دستاوردهای بزرگ تاریخ بشر دانست و گفت: نقد روش‌مندانه از زمان افلاطون و ارسطو آغاز شد و جامع‌ترین تعریف نقد، همان است که در فلسفه نوین به آن پرداخته‌اند؛ یعنی یک رشته علمی و کوششی موثر و سازمان‌یافته برای افزایش شناخت مناسب و سودمند موضوعات و اصلاح اطلاعات و تحلیل اصولی و منطقی.
تفکیک نقد و تعصّب
وی ادامه داد: ما در ابتدا باید بدانیم، نقد حوزه مدح و مرثیه چقدر ضرورت دارد. همه ما عقاید و اطلاعات و تجربیاتی داریم که دوست داریم، موضوع نقد را با آن بسنجیم و این دلیل نمی‌شود که نقد و نظرات ما صحیح و کامل باشد و باید بین نقد و تعصّب تفکیک صورت گیرد تا نقدمان موضوع شخصی و ذهنی تلقی نشود.
دلجو تاکید کرد: برای آنکه نقد کاملاً اصولی و منطقی باشد، باید در ابتدا شخص نقاد، علم و هنر نقد را آموزش دیده باشد، تا بتواند با رعایت اصول و ضوابط علمی، نقادی کند. بنا بر‌این دور از اشکال نیست که هر نقادی با هر سواد و اطلاعات و تجربه‌ای وارد عرصه نقد شود که در آن صورت نه‌تنها سودآوری نخواهد داشت بلکه زیان‌های فراوانی به‌بار خواهد آورد.
این شاعر آیینی، به انواع نقدهای وارده به حوزه مداحی اشاره کرد و گفت: نوع نقدها هم از نکات مهم این عرصه است. نقد علمی، روانشناسی، جامعه‌شناسی، فلسفی، تاریخی، احساسی و خیالی با همدیگر متفاوت است و روش، اصول و ضوابط هر کدام به‌صورت جداگانه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
نقد افکار مطرح است نه نقد افراد
وی با بیان اینکه اگر اطلاعات نقاد آمیخته با سلیقه باشد، نقد به سرانجام نخواهد رسید، افزود: همین نکته باعث شده امروز هر کسی به خود جرات نقد در حوزه مسائل مداحی را بدهد. ما امروز از وجود نخبگان حوزه نقد در حوزه مداحی بی‌بهره هستیم. در موضوع نقد، اصول و منطقی وجود دارد، یعنی کار علمی است و نقد افکار مطرح است نه نقد افراد. نقد افراد، کار ما نیست چراکه شخص با یافته‌ها و عقاید خود زندگی می‌کند.
دلجو ادامه داد: اخلاق نقد مهم است. اخلاق نقد و نقادی به ما می‌آموزد که نقاد غیر اخلاقی می‌تواند با خود حسادت و رقابت ناصحیح و عقده‌های گوناگون و انتقام‌گیری و تخریب و تضعیف را همراه کند و طبیعتاً فضای فرهنگی نقد را آلوده خواهد کرد. پس کسی که نقد می‌کند باید دارای حلم و حبس نفس و انصاف و آگاه به روش‌های اخلاقی نقد باشد.
اغلب کتب و مقالات آسیب‌شناسی مداحی اصولی نیست
مدیر مجموعه روضة‌الذاکرین با بیان اینکه کسی حق اظهار‌نظر و نقد را دارد که واجد شرایط کلی باشد، تصریح کرد: اغلب کتاب‌ها و مقالاتی که در حوزه آسیب‌شناسی و نقد مداحی نوشته شده، واجد شرایط و یا بر اساس موازین اصول نقد و نقادی نیست و خود این سبب شده که عده‌ای مخالف، جرات حمله و هجوم به مکتب و فرهنگ مقدس مدح و مرثیه را پیدا کنند و آسیب‌هایی را به عقاید پاک و عوام و ناآگاهان وارد کنند و همین مورد به تدریج باعث می‌شود تا پایه‌های اعتقادی عموم به جامعه مداح و مداحی سست شود.
ضرورت پژوهش نقد در حوزه مدح و مرثیه
وی ادامه داد: در حوزه مداحی باید مسائل به‌صورت کارشناسانه مورد نقد قرار گیرد و نمی‌توان مداحی را فقط با یک موضوع و یک رشته مورد بحث قرار داد. مرحوم ملا علی آقای دربندی مقتل می‌نویسد و شهید مطهری آن را مورد نقد قرار می‌دهد و بسیاری گمان می‌کنند که ملا علی، تحریف دین کرده؛ در حالیکه شهید مطهری نقد فلسفی و تاریخی به این کتاب داشت امّا چون جامعه هنوز هنر نقد را دریافت نکرده است، انگشت اتهام را به سوی مولف نشانه می‌گیرد. اغلب کتب و مقالات در مقوله آسیب شناسی مداحی آمیخته به حسادت نقاد است و این کار، نقد را زیر سوال برده است.
سیستم‌صلاحیت‌دار برای آسیب‌شناسی مداحی وجود ندارد
مدیر مجموعه روضة‌الذاکرین نهادهای متولی این حوزه را مقصر اصلی در این میان اعلام کرد و گفت: گمانم این است بنیادها و نهادهای مسئول، مقصر اصلی این ماجرا هستند که به موضوع نقد به‌صورت کارشناسانه نمی‌پردازند. سیستم سازمان‌یافته صلاحیت‌دار وجود ندارد تا حوزه آسیب‌شناسی مداحی را به بوته نقد بگذارد.
دلجو با بیان اینکه ما در حوزه نقد به یک آموزشگاه شخصیت و یک پژوهشگاه محتوا و اندیشه مدح و مرثیه نیاز داریم، تصریح کرد: امروز فرهنگ‌سازی بهتر از جریمه‌کردن است. اینکه امروز برخی خطاها و اشتباهات در حوزه مداحی وجود دارد، درست است امّا باید پرسید، چه کسی باید آن را تشریح کند؟ خطاکارشناسی کار چه کسی است؟. یقیناً این یک سیستم آموزش یافته می‌خواهد.
لزوم ورود رسانه ملی در حوزه نقد مدح و مرثیه
محمود تاری مداح پیشکسوت کشورمان نیز در ادامه این نشست به بیان مطالبی پرداخت و در این باره گفت: پیش از اینکه به آسیب شناسی مداحی بپردازیم باید تعریف جامعی از مدح و منقبت داشته باشیم و به نقاط قوت آن اشاره کنیم. تعریفی که پیامبر(ص) از خاندان خود می‌کند، گواهی بر مدح و ستایش اهل‌بیت(ع) است که جایگاه مداح را مشخص می‌کند.
وی به انواع آسیب‌های موجود در حوزه مداحی اشاره کرد و گفت: گاهی آسیب‌ها دینی است، یعنی فردی آگاهانه و یا جاهلانه وارد مباحثی می‌شود که دین مردم را نشانه می‌گیرد امّا گاهی این آسیب در حوزه ادبی است که می‌توان از نگاه دیگری به آن پرداخت.
وی با تاکید بر اینکه خبرگان حوزه مدح می‌توانند به مساله مداحی و مرثیه انتقاد کنند، افزود: کسانی امروز وارد جرگه مداحی شده‌اند که دوره کافی ندیده و میکروفن دین را به راحتی به دستشان گرفته‌اند. گاهی نیز این افراد به حد زیادی از شهرت رسیده‌اند و می‌توانند با سخنان ناآگانه خود، جمعیت بیشتری را گمراه کنند.
این مداح پیشکسوت نقش رسانه‌ها در بررسی جایگاه مدح و مرثیه را موثر خواند و گفت: واقعاً جای نقد و بررسی حوزه‌های مداحی در رسانه ملی خالی است. صدا و سیما و رسانه‌های دیگر می‌توانند فضایی را فراهم کنند تا برنامه‌های نقد در حوزه شعر و مداحی ایجاد شود.
انتهای پیام/