نبود ترجمه و شرح روسی نهج‌البلاغه، یک فقدان بزرگ بود/ ترجمه روسی تفسیر المیزان به ۲۰جلد می‌رسد
مترجم و مفسّر روسی نهج‌البلاغه گفت: عدم‌وجود ترجمه روسی نهج‌البلاغه، یک فقدان بسیار بزرگ برای مسلمانان و شرق‌شناسان روسیه محسوب می‌شد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، عبدالکریم تاراس چرنینکو از محققان مسلمان و مترجم آثار شیعی به زبان روسی و متولد سن‌پترزبورگ روسیه است. وی نخستین مترجم و مفسّر نهج‌البلاغه به زبان روسی است که شرح آن را نیز به‌زبان روسی به پایان برده است. او علاوه بر نهج‌البلاغه، آثار دیگری همچون صحیفه سجادیه و مختصر میزان الحکمة شامل 7 هزار حدیث معتبر شیعی را به زبان روسی ترجمه کرده است.
وی به‌دلیل تسط به زبان‌های مختلف، کتاب‌هایی از عربی و انگلیسی را نیز به زبان روسی ترجمه کرده که می‌توان به ترجمه کتاب «اقتصادنا»ی شهید صدر اشاره کرد. او در اوایل فروپاشی کمونیسم در روسیه به اسلام گرایید و مذهب اهل‌بیت(ع) را برگزید. تاراس دارای چند مدرک دانشگاهی در رشته‌های مهندسی اقتصاد و هوا و فضا، دکترای فلسفه، ادبیات عرب و زبانشناسی است. او در کنفرانس‌هایی که در کشورهای مختلف برگزار شده شرکت داشته و مقاله‌های متعددی با محوریت اسلام‌شناسی ارائه کرده است. یکی از تخصص‌های وی، امور بانک‌داری اسلامی است و حضور او در این مناطق مختلف سبب شده که به زبان‌های انگلیسی، عربی، اردو و فارسی تسلط یابد.
وی با حضور در خبرگزاری تسنیم ، درباره فعالیت‌های خود در عرصه ترجمه کتب دینی به زبان روسی توضیحاتی ارائه کرد که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
* چه انگیزه‌ای سبب ورود شما به عرصه ترجمه کتابهای دینی به زبان روسی شد؟
تا زمان فروپاشی رژیم کمونیستی بسیاری از منابع اساسی و اصلی مذاهب مختلف در دسترس مردم کشور روسیه نبود و اصلاً برخی منابع به زبان روسی ترجمه نشده بود. من کتاب‌هایی از ابن‌سینا را مطالعه می‌کردم و تحت تأثیر آثار او قرار گرفتم و متوجه شدم در کشورمان حتی در رشته‌های شرق‌شناسی موضوعی با عنوان شیعه‌شناسی وجود ندارد، حتی با وجود ارتباط با دانشگاه مسکو، سن‌پترزبورگ و آکادمی علوم خیلی سخت بود که به منابع شیعیان و کتابهای مرتبط به مذهب تشیع دسترسی پیدا کنیم، چراکه اکثر آنها به زبان روسی ترجمه نشده بود. بعد از چند سال و آشنایی با دین اسلام و مشرف شدن به دین اسلام، برای ادامه تحصیل به کشور کویت رفتم و تقریباً یک و نیم سالی در آنجا اقامت داشتم و توانستم با منابع مختلف شیعی بیشتر آشنا بشوم و در نهایت دریافتم که مسلمانان و شیعیان روسیه به وجود و مطالعه چنین کتاب‌هایی نیاز دارند. خیلی از کتابهای دینی و شیعی نه‌تنها به زبان روسی در کشور روسیه موجود نبود، بلکه به زبان عربی و فارسی هم وجود نداشت و مجبور بودم خیلی از کتاب‌ها را از سایر کشورهای دیگر به اینجا بیاورم.
عدم‌وجود ترجمه روسی نهج‌البلاغه، یک فقدان بزرگ بود
* یکی از کارهای ویژه شما، ترجمه کتاب نهج‌البلاغه به زبان روسی بوده است، لطفاً در این باره توضیح دهید.
بله، من در سال 2003 میلادی اقدام به ترجمه کامل کتاب نهج‌البلاغه کردم که تا پیش از بنده کسی چنین کاری نکرده بود و در واقع بنده نخستین مترجم و مفسر نهج‌البلاغه به زبانی محسوب می‌شوم. البته برخی بودند که چند خطبه از نهج‌البلاغه حضرت علی(ع) را ترجمه کردند، اما اینکه به‌طور کامل تمام خطبه‌ها، حکمت‌ها، نامه‌ها و کلمات قصار به زبان روسی ترجمه شود، توسط بنده برای اولین بار اتفاق افتاد و اولین ترجمه نهج‌البلاغه پس از یک سال و سه ماه به زبان روسی در اختیار مردم قرار گرفت. اینکه در کشور روسیه ترجمه روسی از نهج‌البلاغه وجود نداشت یک فقدان بسیار بزرگ برای مسلمانان و شرق‌شناسان روسیه بود، نهج‌البلاغه به‌اعتقاد برخی در جایگاه دوم پس از قرآن کریم قرار دارد.
انتشار ترجمه و شرح نهج‌البلاغه به‌زبان روسی
چند سال قبل از اینکه کار ترجمه نهج‌البلاغه را آغاز کنم یعنی در سال 97 میلادی در کشور امارات توانستم با متن این کتاب و همچنین شرح و توضیحات شیخ محمد عبده از برادران اهل‌سنت درباره نهج‌البلاغه آشنا شوم و چند سال بعد کار ترجمه را آغاز کردم. کار انتشار این کتاب را آکادمی علوم و برخی ستادهای ایرانی به‌عهده گرفتند، این کتاب چهار بار تجدید چاپ شد و امسال نسخه جدید آن با ویرایشی اندک به‌همراهی شرحی جدید بر آن منتشر و روانه بازار کتاب خواهد شد. زبان نهج‌البلاغه زبان ساده‌ای نیست که هر مخاطبی بتواند آن را فهم کند. من می‌خواستم از زبان روسی فنی برای ترجمه استفاده کنم که این فقط برای تحصیل‌کرده‌های روسی قابل فهم بود، به همین دلیل، احساس کردم نیاز به یک شرح و توضیح کنار ترجمه آن داریم.
* در شرحی که نوشتید، از کدام یک از شرح‌های نوشته‌شده در گذشته توسط اندیشمندان استفاده کردید؟
استفاده و مراجعه به سایر شرح‌های نوشته‌شده در گذشته برای بنده که می‌خواستم شرحی بر نهج‌البلاغه بنویسم، امری ضروری بود. میان شرح‌های مختلف به‌طور ویژه از شرح 20جلدی ابن‌ابی‌الحدید و شیخ محمد عبده از برادران اهل‌سنت و شرح آیت‌الله دین‌پرور استفاده کردم. این کتاب برای تمام مسلمانان جهان است و اختصاصی به شیعیان ندارد، چراکه امروز بسیاری از اندیشمندان در سراسر دنیا از این کتاب تأثیر پذیرفته‌اند. هدف من از این کار ارائه یک شرح و توضیح عقل‌گرا و فلسفی از بیانات امام علی(ع) در نهج‌البلاغه بوده است، چون از جهت زبان‌شناختی به‌خصوص زبان قدیم اطلاعات مهمی در این دو شرح بیان شده که نمی‌توان آنها را نادیده گرفت.
*
* امیرالمؤمنین(ع) را چگونه شخصیتی دیدید؟
حضرت امیرالمؤمنین(ع) شخصیتی برجسته هستند که از سوی خداوند متعال برانگیخته شدند. حضرت علی(ع) برانگیخته شد تا حافظ میراث پیامبر(ص)، جانشین ایشان و هادی دیگری برای بشریت باشد. هر کسی جز حضرت امیر مؤمنان(ع) توان به‌عهده گرفتن این مأموریت بزرگ را نداشت و در زمان آن حضرت هیچ کسی در شجاعت و فضائل دیگر در حد مقایسه با آن حضرت نبود. کتاب نهج‌البلاغه نشان‌دهنده جایگاه والای حضرت علی(ع) است. من در فرایند کار ترجمه کتاب نهج‌البلاغه، با شخصیت آن حضرت رابطه بسیار نزدیکی پیدا کردم. وقتی این کتاب را مطالعه می‌کنیم، گویی خود آن حضرت به‌طور مستقیم با ما در حال سخن هستند. البته بعضی احساسات قابل وصف نیست و فقط می‌توانم بگویم بهتر است افراد خودشان این کتاب را مورد مطالعه قرار بدهند. هر کسی با مطالعه این کتاب ارتباط خاصی با آن حضرت پیدا می‌کند.
* در مسیر ترجمه با مشکلاتی هم مواجه شدید؟
اتفاقاً کار ترجمه بسیار روان پیش رفت و مشکلی برایم پیش نیامد. یکی از نکات مهم این بود که سعی کردم ترجمه‌ای فنی انجام دهم، منظورم این است که سخنان حضرت علی(ع) متنی با قافیه و موزون است؛ من سعی کردم آنجاهایی که وزن و قافیه دارد در متن ترجمه با قافیه و موزون باشد تا از این طریق بتواند به خود کلام حضرت شباهت بیشتری پیدا کند و اثرگذاری بیشتری هم روی مخاطبان داشته باشد.
* نحوه استقبال از ترجمه کتاب نهج‌البلاغه چطور بود؟
تمام تیراژهای کتاب پس از انتشار به‌سرعت تمام می‌شد و استقبال عجیبی از آن صورت می‌گرفت، بسیاری بودند که امکانات و توانایی خریداری کتاب را در آن زمان نداشتند، اما مشتاقانه به‌دنبال آن بودند تا اینکه فایل کتاب به‌صورت مجازی در صفحات اینترنتی در اختیارشان قرار گرفت، بنابراین علاوه بر خیل مشتاقانی که این کتاب را خریداری کردند، بسیاری نیز بودند که از طریق اینترنت فایل ترجمه روسی آن را دانلود و مطالعه کردند. در واقع این کتاب چهار بار تجدید چاپ شد، اما چندین هزار نسخه آن نیز به‌صورت مجازی در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفت. این کتاب از سوی مخاطبان مسیحی نیز بسیار مورد توجه قرار گرفت، طوری که می‌توانم بگویم استقبال مسیحیان از این کتاب بیش از استقبال مسلمانان بوده است، چون مخاطبان مسیحی در محیط روسی‌زبان به دنیا آمدند و با زبان ادبی روسی آشنایی بیشتری نسبت به مسلمانان مهاجر که از کشورهای مختلف به روسیه آمدند و سال‌ها بعد با زبان روسی آشنا شدند دارند. مسیحیان استعداد زیادی برای فهم سخنان حضرت علی(ع) در نهج‌البلاغه داشتند. جرج جرداق مسیحی یکی از آنهاست که سال‌ها پیش طبق گفته خودش بیش از 200 مرتبه نهج‌البلاغه را مطالعه کرده است. حتی بسیاری از دوستان لبنانی مسیحی من حافظ نهج‌البلاغه هستند و آن را کتاب راهنمای خود می‌دانند.
* در فرایند کار ترجمه، چه بخش‌هایی از کتاب نهج‌البلاغه مورد توجه بیشتر شما قرار گرفت؟
در فرایند ترجمه نهج‌البلاغه، احساسات و حالتی خاص برایم ایجاد می‌شد. میان تمام سخنان حضرت امیر(ع)، خطبه‌های اول و هجدهم از اهمیت بسیاری برخوردار است، چراکه فلسفه توحید و یکتاپرستی به‌صورتی زیبا و عمیق تبیین می‌شود. پیروان مذهب تشیع اعتقاد به عدالت الهی دارند، در همین راستا نامه 53 نهج‌البلاغه که دربردارنده توصیه‌های حضرت علی(ع) به مالک اشتر نخعی است از اهمیت بالایی برخوردار است و می‌تواند قانون اساسی کشور اسلامی باشد. یکی دیگر، نامه 31 نهج‌البلاغه درباره وصیت‌های آن حضرت به امام حسن مجتبی(ع) است، این نامه‌ای پرمحتوا و سرشار از معنویت است، این وصیت‌ها نه‌تنها در آن دوران اهمیت بسیاری داشته، بلکه در عصر حاضر نیز بسیار حائز اهمیت و کاربردی است. بخش سوم نهج‌البلاغه که شامل کلمات قصار آن حضرت است، برای زندگی هر روز ما قابل استفاده است.
* شما کتاب صحیفه سجادیه امام زین‌العابدین(ع) را هم به زبان روسی ترجمه کردید؟
بله، ترجمه کامل کتاب صحیفه سجادیه به‌سفارش یکی از بنیادهای اسلامی مسکو انجام شد. این کار دومین ترجمه روسی صحیفه سجادیه بود که با کمی استناد به ترجمه نخست آن صورت گرفت، اما بنده و مترجم نخست دیدگاه‌ها و برداشت‌های جداگانه خودمان را داریم، در هر حال هر دو ترجمه برای مسلمانان روسیه اقدامی شایسته‌ای بوده است.
ترجمه روسی تفسیر المیزان به 20جلد می‌رسد
* کار ترجمه تفسیر المیزان مرحوم علامه طباطبایی به کجا رسید؟
گرچه این کار به‌سفارش جامعة المصطفی(ص) العالمیة آغاز شد، اما ترجمه این اثر برای خود من از اهمیت بالایی برخوردار بود، حتی اگر از سوی جامعة المصطفی این طرح پیشنهاد نمی‌شد، یک روزی آن تفسیر را ترجمه می‌کردم. تفسیر المیزان علاوه بر طرح مباحث زبان‌شناختی و حدیثی، مباحث عقل‌گرا و فلسفی هم دارد که مطابق با علوم معاصر و اندیشه امروز است. علامه حدود 39 سال پیش از دنیا رفتند و یکی از معاصران ما به‌شمار می‌روند و به همین دلیل ما به تفاسیری مانند تفسیر المیزان نیازمندیم. خودم در بعضی کلاس‌های درس شاگردان علامه طباطبایی حضور داشتم و از این طریق نسبت به ایشان شناخت خوبی پیدا کردم و ارادت خاصی به ایشان دارم.
*
تفاسیر بسیار کمی از قرآن به‌زبان روسی وجود دارد
* تاکنون چه‌مقدار از کار ترجمه تفسیر المیزان انجام شده است؟
متن اصلی تفسیر المیزان 20جلدی است، در حال حاضر فقط 5 جلد آن ترجمه شده و قرار است در نهایت کار ترجمه تفسیر المیزان به 20 جلد برسد، البته هیچ یک از این 5 جلد ترجمه چاپ نشده است. اکنون باید ببینیم جامعة المصطفی برای ادامه کار ترجمه چه برنامه‌ای دارد، ان‌شاءالله این کار را در نهایت به سرانجام می‌رسانم. مخاطبان روسی‌زبان به این‌گونه تفاسیر بسیار نیاز دارند، اکنون تفاسیر بسیار اندکی به‌زبان روسی وجود دارد، در حالی که چندین نسخه از ترجمه روسی قرآن کریم وجود دارد. معتقدم که ترجمه این اثر به زبان روسی بسیار مورد استقبال روسی‌زبانان قرار خواهد گرفت.
===================
گفتگو از امیرمحسن شیخان
===================
انتهای پیام/*