ویژگی عصر غیبت در تفسیری از امام حسن عسکری(ع)
امام حسن عسکری(ع) در یک روایت به یکی از ویژگی‌های عصر غیبت اشاره فرمود.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، در دوران [امام هادی و امام عسکری(ع) در میان حاکمان بنی عباس نگرانی عمیقی به وجود آمده بود. این نگرانی مربوط به اخبار و احادیث فراوانی بود که توسط پیامبر(ص) و ائمه(ع) بشارت به تولد فرزندی از امام حسن عسکری(ع) می‌داد که بر هم‌زننده اساس حکومت‌های باطل و واژگون‌کننده تاج و تخت‌هاست و دنیا را پر از عدل و داد خواهد کرد.
در چنین فضایی بنی‌العباس به عنوان مهم‌ترین دشمنان عترت(ع) به صورت زیرکانه‌ای تمام سعی خود را به کار گرفتند تا منجی آخرالزمان را منتسب به خود کنند به این صورت که او را از نسل عباس عموی پیامبر(ص) معرفی کنند. این عوامل شرایطی را ایجاد کرد تا امام هادی و امام حسن عسگری(ع) از یک سو به تبیین معارف مهدوی بپردازند و از سوی دیگر با تشکیل نظام وکالت عملاً شیعیان را برای عصر غیبت آماده کنند. از جمله شیوه‌هایی که این بزرگواران برای نشر معارف مهدویت به کار گرفتند، تفسیر و تأویل آیاتی از قرآن با رویکرد مهدویت بود. این دست آیات مشهور به آیات‌المهدی(عج) شد.
از جمله معارفی که امام حسن عسکری(ع) به آن پرداختند، ویژگی‌های ظاهری و معنوی امام دوازدهم و ویژگی‌های عصر غیبت و آخرالزمان و ارائه تبیین رفتاری مناسب به شیعیان در مقطع سخت آخرالزمان بود. حضرت در روایتی فرمود:
فرزند من همان قائم بعد از من است و همان کسى است که داراى علائم پیغمبران یعنى طول عمر و غیبت طولانى خواهد بود. بر اثر طولانى بودن مدت غیبتش، دلها را قساوت می‌گیرد و جز افرادى که خداوند مهر ایمان بر دلشان زده و با امداد غیبى مؤید داشته کسى در راه اعتقاد به وى ثابت نمی‌ماند «إِنَّ ابْنِی هُوَ الْقَائِمُ مِنْ بَعْدِی وَ هُوَ الَّذِی یَجْرِی فِیهِ سُنَنُ الْأَنْبِیَاءِ(ع) بِالتَّعْمِیرِ وَ الْغَیْبَةِ حَتَّى تَقْسُوَ قُلُوبٌ لِطُولِ الْأَمَدِ وَ لَا یَثْبُتَ عَلَى الْقَوْلِ بِهِ إِلَّا مَنْ کَتَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِی قَلْبِهِ الْإِیمَانَ وَ أَیَّدَهُ بِرُوحٍ مِنْه». (کمال الدین و تمام النعمه شیخ صدوق ج2،ص 524)
در این روایت امام حسن عسکری(ع) اشاره دارند که فرزندم قائم دارای علائم پیغمبران از جهت طول عمر و غیبت طولانی است تا جایی که در اثر طول مدت غیبت دلها را قساوت فرا می‌گیرد. در این روایت تأکید بر حفظ قلبیات و دوری از عوامل زمینه‌ساز قساوت قلب در عصر غیبت مورد تأکید آن حضرت است. چرا که بر اساس آیات قرآن جایگاه ایمان در قلب است و بر اساس روایات قلب حرم خداست؛ لذا همواره باید از آلودگی‌های مختلف ایمن باشد. به عنوان نمونه یکی از عوامل مهم در قساوت قلب رزق حرام است تا حدی که ممکن است زمینه‌ساز دشمنی با خدا و خلیفه خداوند شود همچنان که امام حسین(ع) در روز عاشورا خطاب به دشمنان فرمود: شکمهایتان از حرام پر شده و بر قلبهایتان مُهر خورده است؛ فَقَدْ مُلِئَتْ بُطُونُکُمْ مِنَ الْحَرَامِ وَ طُبِعَ عَلَى قُلُوبِکُمْ».
از تبعات دیگر قساوت قلب عدم استجابت دعاست؛ امام صادق(ع) در روایتی فرمود: خداوند متعال دعایی را که از قلبی سخت و بی رحم برخاسته باشد اجابت نمی‌کند؛ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَا یَسْتَجِیبُ دُعَاءً بِظَهْرِ قَلْبٍ قَاسٍ» (الکافی، 2/474)؛ این در حالی است که یکی از ابزارها برای زمینه‌سازی امر ظهور دعا برای تعجیل فرج است.
نکته جالب توجه دیگر وجود آیه‌ای در قرآن است که با همان تعابیر روایت امام حسن عسکری(ع) است و در اصل باید گفت یکی از راه‌های اثبات وثاقت روایت امام(ع) وجود چنین آیه‌ای در قرآن است. خداوند در آیه16 سوره حدید می‌فرماید «أَ لَمْ یَأْنِ لِلَّذینَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکْرِ اللَّهِ وَ ما نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَ لا یَکُونُوا کَالَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلُ فَطالَ عَلَیْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ کَثیرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ؛ آیا براى کسانى که ایمان آوردهاند هنگام آن نرسیده که دل‌هایشان به یاد خدا و آن حقیقتى که نازل شده نرم [و فروتن] شود و مانند کسانى نباشند که از پیش به آنها کتاب داده شد و [عمر و] انتظار بر آنان به درازا کشید و دل‌هایشان سخت شد و بسیارى از آنها فاسق بودند؟».
امام صادق(ع) در روایتی فرمودند این آیه برای اهالی عصر غیبت است؛ فِی أَهْلِ زَمَانِ الْغِیبَةِ. در ادامه روایت با اشاره به آیه‌ای دیگر از قرآن فرمودند: «أَنَّ اللَّهَ یُحْیِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها قَدْ بَیَّنَّا لَکُمُ الْآیاتِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ؛ قطعاً خداوند زمین را پس از مرگ آن زنده می‌کند؛ این چنین آیات را برایتان تبیین می‌کنیم تا تعقل کنید». یعنی امام صادق(ع) به مؤمنان بشارت می‌دهند خداوند پس از عصر تاریک غیبت و در اوج ناامیدی انسان‌ها، زمین را با حضور امامش احیا می‌کند. همچنان که در روایتی دیگر ذیل همین آیه فرمودند: «خداوند با عدل قائم در هنگام ظهورش زمین را پس از مرگ آن توسط امامان گمراه، زنده می‌کند؛ أی یُحییها اللّه بِعدلِ القائِم عِندَ ظُهورهِ بَعدَ مُوتِها بِجُورِ أئمّةِ الضّلالِ». (غیبت نعمانی، ص 159)
انتهای‌پیام/