راهکار مولوی به مسئولان عصبانی: جمله خشم از کبر خیزد از تکبر پاک شو

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا از جمله خصلت‎هایی که ممکن است گریبانگیر افراد شود و زمینه را برای خطاهای بعدی فراهم کند، صفتی است که درست در مقابل تواضع و فروتنی قرار دارد که همان تکبر است. این خصلت به قدری ناپسند است که خداوند در آیات قرآن آن را به بدترین افراد نسبت داده که در رأس آنها ابلیس است.

خداوند متعال در سوره صاد آیه74 تکبر را یکی از عوامل عدم سجده ابلیس بر آدم(ع) معرفی می‌کند و می‎فرماید:  «إِلَّا إِبْلِیسَ اسْتَکْبَرَ وَکَانَ مِنَ الْکَافِرِینَ؛ (همگان بر آدم سجده کردند) مگر ابلیس [که] تکبر کرد و از کافران شد.» در ادامه می‎فرماید: «قَالَ یَا إِبْلِیسُ مَا مَنَعَکَ أَنْ تَسْجُدَ لِمَا خَلَقْتُ بِیَدَیَّ أَسْتَکْبَرْتَ أَمْ کُنْتَ مِنَ الْعَالِینَ؛ فرمود اى ابلیس چه چیز تو را مانع شد که براى چیزى که به دستان قدرت خویش خلق کردم سجده آورى آیا تکبر کردی یا از [جمله] برترى‏جویانى.» و در آیات بعد می‎فرماید: «قَالَ فَاخْرُجْ مِنْهَا فَإِنَّکَ رَجِیمٌ؛ فرمود پس از آن [مقام] بیرون شو که تو رانده‏‎اى». بنابراین می‌توان گفت ریشه تمام بدی‌ها از تکبر بر می‌خیزد و باعث می‌شود انسان در گرداب گناهان دیگر فرو رود. امام علی(ع) در این باره فرمود: «الْحِرْصُ وَ الْکِبْرُ وَ الْحَسَدُ دَوَاعٍ إِلَی التَّقَحُّمِ فِی الذُّنُوبِ؛ حرص و تکبر و حسد سبب می‌شود که انسان در انواع گناهان فرو رود.» 

کسانی که در دنیا صاحب مقام و منسب می‌شوند بیش از سایرین در معرض تکبر قرار می‌گیرند؛ چرا که در وهله اول از آنجا که خود را دارای صلاحیت بیشتری نسبت به مردم می‌داند، تصور می‌کند همگان باید به او احترام بگذارند و تابع رفتارهای وی باشند. حال این رفتار چه صحیح و چه غلط و یا بر خلاف عُرف جامعه و قوانین آن باشد برای چنین فردی تفاوتی نمی‌کند. از این جهت زمانی که کاری بر خلاف میل شخص متکبر انجام شود، ادب و حیا را رها کرده و با خشم با اطرافیان و زیردستان برخورد می‌کند. لذا می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین تبعات "تکبر"، ابراز خشم نسبت به اطرافیان است. 

خصلتی که ابلیس را از «درگاه خدا» بیرون کرد

جالب اینکه این مسأله از نگاه شعرای وارسته ما همچون مولوی به دور نماند. وی در بخش‌هایی از غزلیات شمس با اشاره به ارتباط خشم و تکبر می‌گوید:

جمله خشم، از کبر خیزد از تکبر پاک شو  
گر نخواهی کبر را، رو بی‌تکبر خاک شو
خشم هرگز برنخیزد جز ز کبر و ما و من  
هر دو را چون نردبان زیر آر و بر افلاک شو
هر کجا تو خشم دیدی کبر را در خشم جو 
 گر خوشی با این دو مارت خود برو ضحاک شو
گر ز کبر و خشم بیزاری برو کنجی بخست 
 ور ز کبر و خشم دلشادی برو غمناک شو

اما پیامبر گرامی اسلام(ص) در روایتی ضمن بیان نشانه‌های پاک شدن انسان از خصلت تکبر، تلویحاً به راه درمان آن اشاره کرده و فرمودند: « ... کسی که پیراهنش را بدوزد و کفشش را وصله بزند و با خادمش هم غذا شود و خرید بازارش را خود انجام دهد، از تکبر خالی شده است؛ ... رَقَّعَ قَمیصَهُ وَ خَصَفَ نَعْلَهُ وَ وَاکَلَ خَادِمَهُ وَ حَمَلَ مِنْ سُوقِهِ فَقَدْ بَرِی ءَ مِنَ الْکِبْرِ».

انتهای‌پیام/