«جلادان بخارا»؛ روایت صدرالدین عینی از روزهای سیاه ۱۹۲۰
همان بخارای «جهان جان و معدنگاه علم» به سبب ظلم امیران و جهل فقیهان، به چنان وضع اسفناکی می‌افتد که هر ساعت در آن وقایعی فجیع رخ می‌دهد. صدرالدین عینی روایتگرِ این روزهای تاریک و سیاه است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، صدرالدین عینی(1333-1256) پیشگام ادبیات نوین فارسی- تاجیکی قرن بیستم فرارود به شمار می‌آید. او منتقد، شاعر، نویسنده، تاریخ‌نویس و زبانشناس بوده و آثاری در هریک از این زمینه‌ها خلق کرده که بیشتر آنها سهم بزرگی در دگرگونی‌های ادبی، اجتماعی و فرهنگی فرارود قرن بیستم داشته است. نگاه ویژه عینی در بیشتر آثارش با تعریف خاص سوسیالیسم روسی معنا می‌یابد.
عینی شناسنامه فرهنگی تاجیکان را در پایان قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم تدوین می‌کند و آثارش روشنگر بسیاری از مسائل تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی زمان خویش است. این آثار بی‌شک برگرفته از فکر خلاق او، متأثر از ادبیات غنی کلاسیک فارسی، روسی و اروپایی و نمایانگر حب و بغض مؤلف به دو حکومت بلشویکی روسیه و امارت بخارا است. در این آثار یک دوره ادبیات فارسی تاجیکی در صد سال اخیر را می‌توان مشاهده کرد. اهمیت علمی و ادبی شخصیت عینی فقط در آثار او نیست. به باور بسیاری از تاجیکان و برخی محققان، او حافظ و حامی هویت و زبان و نژاد تاجیکان بود به هنگامی که ترک و ازبک و روس از هر طرف قد علم کردند که این گنجینه کهن را کم‌رنگ و بی‌رمق کنند.
«جلادان بخارا» یکی از نخستین اثرهای صدرالدّین عینی به شمار می‌آید که در قالبِ داستان، رخدادهای اواخرِ قرنِ 19 و اوایل قرنِ 20 میلادی را در بُخارا به بهترین و زیباترین و کامل‌ترین وَجه به تصویر کشیده است. همان بخارایِ «جهانِ جان و معدنگاهِ علم»، به سببِ ظلم و ستم و بی‌تدبیریِ حاکمان و امیران و جهل و فسادِ فقیهان و قاضیان و شریعت‌پناهان، به چنان وضعِ اسفناک و دهشتناکی می‌افتد که هر روز و هر ساعت، در آن، واقعه‌های فجیعی رخ می‌دهد و مردم را به سرحدّ نابودی می‌کشانَد؛ همانا صدرالدّین عینی روایتگرِ این روزهای تاریک و سیاه است.
«جلادان بخارا» به تازگی با ترجمه مصطفی باباخانی به کوشش نشر آرون منتشر شده است. عینی پس از دستگیری، تعزیر و بستری شدن در بیمارستان کاگان اندیشه‌های سیاسی‌اش را بر روی کاغذ آورد و چند کتاب تاریخی- اجتماعی و سیاسی نوشت. «جلادان بخارا» از این دست از آثار اوست که در سال 1920 میلادی، زمانی که او خود شاهد عینی وقوع انقلاب تاریخی بخارا بود، نوشته شده است.
روایت مختصری از این کتاب در سال 1922 به زبان ازبکی منتشر و چاپ دوم آن در سال 1936 روانه بازار کتاب شد. عینی در این کتاب امیر عالم‌خان منعیت را به دلیل فاجعه جدیدکشی جلاد بزرگ می‌خواند. مغیتیان آخرین سلسله از خانان ازبک بودند که 10 تن از آنها در طی 168 سال بر بخارا حکمرانی کردند و جهل و فساد و تعدی را به نهایت رساندند.
نشر آرون این اثر از صدرالدین عینی را در 208 صفحه و با قیمت 32 هزار تومان روانه بازار کتاب کرده است.
انتهای پیام/