مانور کشورهای آسیای مرکزی در میان منافع غرب و روسیه

به گزارش خبرنگار گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم ، به نقل از پورتال خبری آسیای مرکزی، رویارویی بازیگران جهانی، به ویژه غرب و روسیه در سال جاری هیچ نشانه‌ای از کاهش و بهبود روابط در خود نشان نداده است. تناقض در مورد مسائل روز اصلی بین‌المللی، به ویژه درباره بحران سوریه، وضعیت اوکراین و مساله هسته‌ای ایران، همچنان حل نشده باقی مانده است.

سیاست تحریم‌ها علیه روسیه همچنان ادامه دارد. علاوه بر این، کارشناسان می‌گویند پس از خروج احتمالی ایالات متحده از معاهده منع موشک های کوتاه برد و میان برد (INF) در سال 2019، احتمال افزایش قدرت نظامی ایالات متحده و روسیه و مسابقه تسلیحاتی جدید وجود خواهد داشت.

کشورهای آسیای مرکزی، که در اساس سیاست خارجی خود اصل سیاست چندبرداری دارند، در شرایط افزایش تنش در روابط میان غرب و روسیه، احتمالا بین منافع این بازیگران جهانی مانور بیشتری خواهند داد.

تا به امروز، این کشورها از یک سو موفق به همکاری استراتژیک موازی با مسکو و پکن شده، اما در عین حال، روابط با غرب را، اغلب با دریافت کمک مالی و فنی از سوی آن حفظ کرده‌اند.

"این درگیری نمی‌تواند کشورهای آسیای مرکزی را تحت تاثیر قرار دهد"

به گفته آندری گروزین، رئیس بخش آسیای مرکزی و قزاقستان انیستیتو کشورهای مستقل مشترک المنافع، تمام کشورهای آسیای مرکزی در درجات متفاوت، اما به یک شکل نگران عواقب مبارزات ژئوپولیتیکی که میان بازیگران جهانی چون روسیه و غرب، و همچنین میان چین و غرب در حال گسترش است، می‌باشند.

گروزین می‌گوید: "همه کشورهای منطقه، هر یک به گونه‌ای، در اتحاد با روسیه هستند. دو جمهوری در اتحادیه اقتصادی اوراسیا عضو می‌باشند، همه پنج جمهوری به درجات مختلف، از اعضای سازمان کشورهای مستقل مشترک المنافع هستند، سه کشور از آنها از اعضای سازمان پیمان امنیت جمعی بوده، که در واقع یک اتحادیه نظامی-سیاسی می‌باشد، چهار کشور از پنج کشور نیز از اعضای سازمان همکاری شانگهای هستند. در مجموع، این روابط شامل روابط سیاسی، اقتصادی، روابط امنیتی، ارتباط شخصی رهبران سیاسی عالی رتبه کشورهای آسیای مرکزی با نخبگان روسی می‌باشد. که باعث ایجاد این تصویر می‌شود که فشار را نمی‌توان نادیده گرفت، اما باید این وضعیت را بازسازی کرده و زندگی کرد. " به گفته وی، چنین وابستگی متقابل در روابط برای مدت طولانی ادامه خواهد یافت.

پشتیبانی عملاً وجود دارد، اما به صورت رسمی نیست

در واقع، طی دوره گذشته، کشورهای منطقه عملا از موضع روسیه در جهت سوریه و مساله بحران در اوکراین حمایت کردند. با این وجود، در سطح رسمی هنگام رای دادن در مجمع عمومی سازمان ملل، به ندرت از قطعنامه‌های‌ طرفدار روسیه حمایت می‌کردند. اساسا، این کشورها یا رأی ممتنع داده یا در آن شرکت نمی‌کردند. با این حال، در ماه نوامبر امسال، تمام چهار کشور منطقه علیه قطعنامه اوکراین درمورد کریمه رای دادند که در آن روسیه به آزار و اذیت سیاسی و دستگیری غیرقانونی شهروندان اوکراین متهم شد.

در آستانه 18 دسامبر، در رای گیری بعدی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در مورد قطعنامه اوکراین در مورد نظامی سازی کریمه، و همچنین مناطق دریای سیاه و دریای آزوف، تنها ازبکستان به آن رأی مثبت داد. قزاقستان و قرقیزستان ممتنع بوده، تاجیکستان و ترکمنستان در رای گیری شرکت نکردند.

کارشناس ارشد مسائل آسیای مرکزی آرکادی دوبنوف می‌گوید: "این واقعیت که ترکمنستان و تاجیکستان در رای گیری به طور کلی شرکت نکردند، نشان می‌دهد که آنها از پذیرش مسئولیت اینگونه انتخاب‌ها می‌ترسند و نمی‌خواهند کسی از آنها گله مند شود." او گفت که در میان تمام کشورهای منطقه، تنها قزاقستان است که توانسته یک سیاست مستقل را از خود نشان دهد، که در حال حاضر به عنوان یک عنصر مستقل در سیاست بین‌الملل شکل گرفته است، و همچنین ازبکستان که توانایی تبدیل شدن به آن را دارد، و می تواند به دنبال دستیابی به یک سیاست مستقل باشد. وی یادآور می‌شود که بقیه کشورها مستقل نبوده و همچنان میان قدرتهای بزرگ بسته به وضعیت سیاسی مانور خواهند داد.

"مسکو می‌تواند به زور متوسل شود، اما فعلاً نمی‌خواهد"

به گفته آندری گروزین، روسیه هنوز هیچ درخواست اطمینان دقیقی از کشورهای متحد ندارد و تا کنون همه از وضعیت موجود راضی هستند، اما وضعیت در آینده ممکن است تغییر کند.

وی در ادامه توضیح می‌دهد: "مسکو می‌داند که امکان دستیابی به وفاداری متقابل میان کشورهای آسیای مرکزی وجود دارد، اما این مساله با هزینه‌های بسیار زیادی در مسائل بزرگ‌تر همراه خواهد بود. فعلا هیچ کس نیازی به آن ندارد. مساله دیگر این است که وضعیت در سال آینده چگونه خواهد بود. اگر تنش رو به افزایش گذاشت، آنگاه پیش از هر چیزی، احتمالا ما موضع تلفیقی مسکو و پکن را در عرصه بین المللی خواهیم دید.

در این مورد، دو بازیکن تاثیرگذار ممکن است نیاز به اطمینان بیشتری از کشورهای منطقه داشته باشند".

سیاست چندبرداری هنوز منافعی دارد

در عین حال، در حال حاضر سیاست چندبرداری کشورهای منطقه موجب افزایش اهمیت آنها می‌شود و امکان دریافت سود سیاسی و اقتصادی مرتبط با آن را فراهم می‌آورد. به این ترتیب، در پیش بینی سالیانه شرکت تحلیلی آمریکایی Stratfor برای سال 2019، اشاره شده است که "از اروپای شرقی تا قفقاز و آسیای مرکزی ایالات متحده، با تلاش برای افزایش فشار بر روسیه، در سال آینده روابط با کشورهای شوروی سابق را تقویت خواهد کرد." در این سند در مورد امکان فعالیت ایالات متحده در ابتکار عمل برای مبارزه با تروریسم و ​​قاچاق مواد مخدر در کشورهای هم مرز با افغانستان (ازبکستان، تاجیکستان) و همچنین ارتقای روابط اقتصادی با قزاقستان و ازبکستان صحبت شده است.

قزاقستان، که یکی از شرکای اصلی روسیه است، به موازات آن، روابط تجاری و اقتصادی بسیار نزدیکی با ایالات متحده دارد.

از سال 2005، شرکت‌های آمریکایی بیش از 30 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در اقتصاد قزاقستان، به ویژه در انرژی، حمل و نقل و ارتباطات و صنایع معدنی داشته‌اند. علاوه بر این، در ماه آوریل سال جاری، قزاقستان دسترسی ایالات متحده را به بنادر آکتائو و کوریک، که جایگزین مسیر ارسال کالا به افغانستان در دور زدن روسیه خواهند بود، فراهم کرد.

ورود به ازبکستان برای ایالات متحده آمریکا از جذابیت زیادی برخوردار بود؛ با این وجود، روسیه توانست اولین گام را در آنجا بردارد. در چارچوب دیدار ولادیمیر پوتین از ازبکستان در اکتبر امسال، طرفین 800 سند به ارزش بیش از 27 میلیارد دلار را تقریبا در تمام صنایع امضا کردند. بلافاصله پس از دیدار پوتین، ازبکستان میزبان نشست سالانه انجمن بازرگانی آمریکا- ازبکستان بود، که نماینده اتاق بازرگانی ایالات متحده-ازبکستان، کارولین لم، از قصد شرکت‌های آمریکایی برای سرمایه‌گذاری 9 میلیارد دلاری در پروژه‌های ازبکستان خبر داد.

خطرات رویارویی

با این وجود، به گفته آیدِر آمرِبایِف، ناظر بین المللی از قزاقستان، رویارویی بین آمریکا و روسیه خطرات امنیتی در منطقه را افزایش خواهد داد.

"اگر پیش از این، رویارویی آنها بیشتر حالت نمادین داشت، اکنون مساله بر سر انتخاب استراتژیکی است که دولت‌های ضعیف منطقه از منافع اساسی خود به یک یا چند نیروی برتر جهانی می‌دهند". این کارشناس می‌گوید: عواملی چون تمامیت ارضی، مشارکت در بلوک‌های نظامی مختلف و ساختارهای بین‌المللی، کنترل پایگاه منابع، انتخاب استراتژی توسعه ملی، هویت فرهنگی، مورد تهدید واقع می‌شود. به گفته وی، هر دو طرف، روسیه و ایالات متحده، با توجه به این موضوع، تلاش دارند تا روند حمل و نقل این کشورها را از وضعیت وابستگی که دارند عملا به طور مستقل تحت کنترل بگیرند.

کارشناسان می‌گویند، به این ترتیب، تلاش‌های کشورهای منطقه در زمینه مانور بین بازیگران جهان ادامه خواهد یافت، اما با تشدید شرایط و منازعات احتمالی در سال آینده، امکان دارد آنها به طور فزاینده‌ای باید با انتخاب و تصمیم گیری‌های تاکتیکی مواجه شوند.

در همین حال، بنا به داده‌های طرف روسی، طی ده سال گذشته، کمک روسیه به کشورهای آسیای مرکزی بر اساس روابط دو جانبه و چند جانبه بیش از 6 میلیارد دلار بوده است و کل سرمایه گذاری‌های روسیه در منطقه به 20 میلیارد دلار رسیده است. علاوه بر این، حجم زیادی از وجه نقد (برای سال 2013-2016، حدود 37 میلیارد دلار) در نتیجه فعالیت کارگران شهروندان این کشورها در روسیه به سمت بازار منطقه‌ای ارسال می‌شود.

با توجه به داده‌های دولت ایالات متحده برای سال‌های 2000-2018 کشورهای آسیای مرکزی 2 میلیارد دلار کمک های امنیتی از سوی ایالات متحده دریافت کرده‌اند. بیشترین میزان کمک به قرقیزستان به ارزش 1.3 میلیارد دلار و سپس قزاقستان - 1.1 میلیارد دلار، تاجیکستان - 841 میلیون دلار، ازبکستان - 720 میلیون دلار و ترکمنستان حدود 200 میلیون دلار بوده است.

انتهای پیام/