گسترش پدیده «شاغلان فقیر»/درآمد کم ۶۰درصد شاغلان را فقیر کرده است

 به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، ششم آذر ماه سال جاری «طرح حمایت از شاغلین فقیر و بیکاران»  در مجلس با هدف حساس کردن برنامه ریزان و سیاستگذاران به سطح معیشتی و ارائه راهکارها اعلام وصول شد.

 اما مرکز پژوهش های مجلس در یک بررسی به ایرادات و ابهامات این طرح پرداخت است. در گزارش این مرکز آمده است:

شواهد نشان میدهد که علیرغم تأکید اصول بیست وهشتم (28)،بیست ونهم(29) و چهل وسوم(43)قانون اساسی، بر وظیفه دولت در ایجاد امکان اشتغال و همچنین برخورداری همگان از تأمین اجتماعی، بیمه و تأمین نیازهای اساسی و با وجود تلاش های قانونی و اجرایی صورت گرفته طی چهار دهه گذشته، همچنان بخشی از جامعه از فرصت شغلی بی بهره اند یا علیرغم شاغل بودن از تأمین نیازهای اساسی، دستمزد مکفی و پوشش تأمین اجتماعی محروم هستند .

همچنین بررسی و آسیب شناسی سیاست های بازار کار نشان میدهد که تا کنون تمرکز غالب این سیاستها بر اشتغالزایی صرف بوده است و فرایند بعد از اشتغالزایی، سرنوشت شاغلان و بیکاران، حمایت و آموزش و... توجهی نشده است. لذا ارائه طرح هایی با هدف ایجاد حساسیت در برنامه ریزان و سیاستگذاران به سطح معیشتی شاغلان و ارائه راهکار حمایتی برای بهبود وضعیت معیشتی آنان، حائز اهمیت خواهد بود .

البته با آنکه در طرح حاضر، بر نظام جامع آمار و اطلاعات بازار کار، تهیه سند کار شایسته، متولی بودن وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و هماهنگی سایر دستگاههای اجرایی تأکید شده است اما در خصوص حمایت از شاغلان و بیکاران، راهکار مشخصی ارائه نشده است.

همچنین این طرح از منظر حقوقی دارای ایرادها و ابهام های متعدد و مغایرت هایی با اصول قانون اساسی است و در بسیاری از موارد، واژگان و عبارت به کار رفته دارای ابهام و تفسیربردار است. لذا مشروط به اعمال اصلاحاتی در متن مواد و برطرف کردن ایرادهای قانونی برشمرده شده، کلیات طرح مزبور مورد تأیید است. همچنین اضافه کردن پیشنهادهایی در چارچوب سیاست های بازار کار جهت کم شدن اشتغال ناقص ،افزایش اشتغال رسمی و نرخ بیمه شدگان، تعیین دستمزد مبتنی بر تفاوت های منطقه ای و شغلی و ... میتواند تا حدودی وضعیت معیشتی شاغلان فقیر را بهبود بخشد.

 در ادامه این گزارش آمده است: مروری بر وضعیت بازار کار ایران در سال 1397، نشان میدهد که در حال حاضر نرخ بالای بیکاری جوانان 27.2درصد در تابستان 1397، پایین بودن نرخ مشارکت 40 درصد در تابستان 1397، افزایش میانگین سنی جمعیت شاغل، عدم توازن منطقه ای بیکاری، افزایش عدم تطابق شغلی و روند فزاینده اشتغال ناقص از مهمترین مشکلات بازار کار کشور است.

از سوی دیگر آمار و اطلاعات بازار کار نشان میدهد که در حال حاضر پدیده هایی نظیر شاغلان فقیر، دستمزد پایین و اشتغال غیررسمی رو به گسترش است.  

به طور کلی هرچند یکی از مهمترین علل فقر خانوار، بیکاری سرپرست خانوار است با این حال نتایج مطالعات نشان میدهد داشتن شغل لزوماً نمیتواند خانوار را از خطر فقر برهاند.

 دو نوع فقیر در خانواده ها وجود دارد.

گروه اول خانوارهایی هستند که سرپرست آنها خارج از بازار کار است (40 درصد فقرا) ـ گروه دوم خانوارهایی که سرپرست آنها شاغل و یا جویای کار هستند( 60 درصد).گروه دوم از نظر اقتصادی فعال و توانایی کسب درآمد بیشتر یا تأمین خانواده خود را دارد اما عدم اشتغال، اشتغال ناقص و درآمد کم از مهمترین عوامل فقیر بودن این خانوارهاست.

همچنین بررسی ها نشان میهد که 61 درصد از سرپرستان خانوارهای فقیر شاغل، در بخش مشاغل مزد و حقوقبگیر بخش خصوصی ،14.25 درصد به عنوان کارکن مستقل در بخش کشاورزی و 18.73 درصد به عنوان کارکن مستقل در بخش غیرکشاورزی مشغول به کار هستند. این طبقه بندی نشان میدهد که کارکنان بخش عمومی سهم بسیار ناچیزی در میان خانوارهای فقیر دارند و این واقعیت در تضاد کامل با غالب سیاست های حمایتی دولت است که همواره کارکنان دولت را در صف اول دریافت یارانه و حمایت های خود قرار میدهد.

افراد دارای اشتغال ناقص شامل تمام شاغلانی است که در هفته مرجع، حاضر در سر کار یا غایب موقت از محل کار بوده، به دلایل اقتصادی نظیر رکود کاری، پیـدا نکردن کار با ساعت کار بیشتر، قرار داشتن در فصل غیرکاری و ... کمتر از 44 ساعت کار کرده، خواهان و آمـاده برای انجام کار اضـافی در هفته مرجع بودهاند. بررسی دادههای سری زمانی موجود برای نرخ اشتغال ناقص در کشور در سالهای 1384 تا 1396 مشاهده میشود طی این سالها نرخ مذکور بین 6 الی 10.4 درصد بوده است و در تابستان 1397 به 10 درصد رسیده است. نکته قابل توجه این است که اختلاف نرخ اشتغال ناقص بین زنان شهری و روستایی بسیار کم است درحالی که به طور متوسط مردان روستایی به مراتب بیشتر از مردان شهری دچار اشتغال ناقص هستند. همچنین نرخ اشتغال ناقص برای گروههای سنی جوان بالاتر از سایر گروههای سنی است.

حدود 40 درصد از فقرا سرپرستان خارج از بازار کار هستند. بررسی دقیقتر این گروه نشان میدهد میانگین سن سرپرست خانوار این گروه 68 سال است بنابراین عمده دلیل فقر این خانوارها میتواند ناشی از بازنشستگی و یا ازکارافتادگی باشد. بنابراین نقش بیمه در حمایت از این افراد میتواند بسیار با اهمیت باشد. با این حال بخش زیادی از نیروی کار فعلی کشور تحت پوشش بیمه نمیباشند .

بررسی ها نشان می دهد طی سالهای 1384 تا 1395، درصد شاغلان بیمه شده از 31 درصد به 41 درصد افزایش یافته است و به طور متوسط طی این دوره، 37 درصد از شاغلان بیمه بودهاند.

در سال 1385، 99 درصد از شاغلان اضافه شده بیمه بودهاند و در سال 1386 این رقم به 1395 درصد کاهش داشته است. در سالهای 1391 و 1392 به ترتیب 339 و 116 درصد از شاغلان اضافه شده بیمه بوده اند به عبارت دیگر در این سالها بخشی از شاغلان غیررسمی به لیست شاغلان رسمی اضافه شده اند.

همچنین در سال 1394 نسبت به سال 1393 حدود 668 هزار نفر به جمعیت شاغل کشور اضافه شده است که از این تعداد حدود 53 درصد معادل 354 هزار نفر به شاغلان غیررسمی شاغلانی که به واسطه شغل خود دارای هیچ نوع بیمه ای نیستند و 47 درصد معادل 312 هزار نفر به شاغلان رسمی اضافه شده است.

در سال 1395 نیز از 615 هزار نفر شاغلان اضافه شده، در حدود 29 درصد آن یعنی  179 هزار نفر دارای بیمه میباشند و در سال 1396 نیز 790 هزار نفر به شاغلان اضافه شده است که در این میان ،8 درصد آن یعنی 70 هزار نفر دارای بیمه هستند .

بر اساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس، طرح حمایت از شاغلین فقیر و بیکاران دارای ایرادهای حقوقی، ابهامات و مغایرت هایی با  قانون اساسی است ، اضافه کردن پیشنهادهایی در چارچوب سیاست های بازار کار جهت کم شدن اشتغال ناقص، افزایش اشتغال رسمی و نرخ بیمه شدگان، تعیین دستمزد مبتنی بر تفاوت های منطقه ای شغلی را در راستای بهبود وضعیت معیشتی شاغلان در این طرح ضروری است.

 متن کامل پژوهش را مشاهده کنید.

 انتهای پیام/