گلستان محروم از صنایع بزرگ؛ گلستانی‌ها در انتظار تحقق وعده‌های بی‌سرانجام
پتروشیمی، کارخانه فولاد، شهرک متالورژی و پتروپالایش، منطقه آزاد تجاری و غیره از جمله طرح‌های بزرگ صنعتی و اقتصادی وعده داده شده به گلستانی‌ها بود که بهره‌برداری هرکدام از آنها می‌توانست تولید ناخالص داخلی این استان را با رشد چند برابری مواجه کند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از گرگان، آن سال‌ها که ارزش دلار 7 تومان و بعدها 150 تومان شد، گلستان فقط منطقه‌ای در شرق مازندران به شمار می‌رفت که تنها چندکارخانه آرد و پنبه پاک‌کنی، همه سهمش از صنعت بود. صنعتی که آن سال‌ها در استان‌هایی مانند اصفهان و کرمان شکل گرفت و مردمانش را سوار بر قطار توسعه کرد و تا به امروز جلو آورد. تا یک دهه قبل به دلیل سیاست دولت‌های مختلف، در گلستان استقرار صنایع به غیر از صنایع پسین و پیشین بخش کشاورزی، ممنوع بود. زیرا کمربندی سبز در جنوب این استان قرار دارد که محرومیت، فقر، تنگی معیشت و نداری مردمش را زیر برگ‌های سبز درختانش پنهان کرده است.
با روی کارآمدن دولت نهم، در سال 84، ممنوعیت صنعتی استان برداشته شد تا روزنه امیدی برای پیشرفت صنعتی گلستان ایجاد شود. اما با گذشت بیش از یک دهه اتفاق خاصی در این استان رخ نداد و حتی برخی مدیران گلستانی که تجربه‌ای در اجرای طرح‌های بزرگ صنعتی نداشتند در نخستین گام خود برای احداث مجتمع پتروشیمی با شکست مواجه شدند. پس از آن دیگر کسی سودای مطرح کردن طرح‌های بزرگ صنعتی را درسر نداشت تا اینکه با روی کارآمدن دولت یازدهم و دوازدهم استقرار صنایع بزرگ بار دیگر در دستور کار قرار گرفت اما گلستان همچنان محروم از صنایع بزرگ باقی ماند.
هرچند در سال‌های اخیر راه ایجاد صنایع کمی بازتر از گذشته شده اما دولت‌ها با دلارهای گران‌قیمت دیگر رغبتی برای سرمایه‌گذاری‌های بزرگ و حتی ایجاد زیرساخت‌های موردنیاز سرمایه گذاران به ویژه در حوزه صنعت ندارند. از اواسط دهه 80 که ممنوعیت استقرار صنایع در استان گلستان برداشته شد، مسئولان به فکر اجرای طرح‌هایی افتادند که بتوانند قطار جامانده گلستان را به ریل توسعه برگردانند.
برای همین دست به سوی پروژه‌های بزرگی بردند که برای گلستانِ محروم، تحقق آنها مانند یک رویا بود. پتروشیمی، کارخانه فولاد دومیلیون تنی، شهرک متالورژی و پتروپالایش، منطقه آزاد تجاری اینچه‌برون و غیره که بهره‌برداری هرکدام از آنها می‌توانست تولید ناخالص داخلی این استان را با رشد چند برابری مواجه کند.
محمدتقی شهرکی، یکی از کارشناسان مسائل اقتصادی است و در این باره به تسنیم می‌گوید: در استان گلستان بیش از یکهزار واحد صنعتی و تولیدی وجود دارد که 97 درصد آنها جزو صنایع کوچک و متوسط بوده و فقط 3 درصد صنایع این استان جزو صنایع بزرگ هستند (صنایعی که براساس شاخص‌هایی که برای آنها مطرح است باید بیش از 100 نیروی کار داشته باشند).
او معتقد است یکی از اصلی‌ترین دلایل پایین بودن گردش مالی در استان، کوچک بودن صنایع است. باتوجه به تعداد اندک واحدهای صنعتی بزرگ در این استان، تعطیلی گاه و بیگاه یکی از آنها، علاوه بر کاهش تولیدات استان موجب بیکار شدن کارگران زیادی نیز می‌شود.
شهرکی می‌گوید: وجود صنایع بزرگ در استان می‌تواند زمینه‌ساز شکل‌گیری صنایع و بنگاه‌های اقتصادی خرد و وابسته به آن شود. برای نمونه اگر این استان صنعت خودروسازی داشت؛ امروز واحدهای قطعه‌سازی و تراشکاری آن با اینهمه مشکل و گرفتاری روبه‌رو نبودند.
از دیگر سو، هرچند آمارهای رسمی از نرخ بیکاری تک رقمی در گلستان خبر می‌دهد اما مردم، نمایندگان مجلس و برخی مسئولان دیگر معتقدند کمترین نرخ بیکاری در استان بیش از 30 درصد است. صحت این ادعاها هنوز مورد سنجش قرار نگرفته اما اوضاع اقتصادی و اجتماعی استان نشان می‌دهد گلستان وضعیت خوبی در این شاخص ندارد. برای همین کارشناسان معتقدند این استان برای توسعه اقتصادی نیاز به خورشیدهای صنعتی و صنایع اقماری دارد.
در این گزارش به فرجام پروژه‌های‌های صنعتی وعده داده شده از سوی مسئولان خواهیم پرداخت.
پتروشیمی، شکست در گام نخست صنعتی شدن
پتروشیمی گلستان را میتوان نخستین پروژه‌های صنعتی بزرگ در این استان برشمرد که سال 85 با حضور وزیر وقت نفت کلنگ‌زنی شد. مشارکت حدود 100 هزار نفر از شهروندان این استان در پذیره‌نویسی این پروژه، نشان می‌داد خیلی‌ها به احداث پتروشیمی و رونق اقتصادی گلستان دل بسته بودند. دولت سهمی حدود 20 درصدی در این پروژه داشت اما ترجیح داد آن را به بخش خصوصی واگذار کند و خودش را از پتروشیمی کنار بکشد. پروژه‌ای که نه فقط امید حدود 100 هزار سهام‌دار به آن بود بلکه همه گلستانی‌ها با افتتاح آن منتظر تحول اقتصادی این استان بودند.
حالا 12 سال ازکلنگ‌زنی این پروژه می‌گذرد، غیر از ابهام‌های مالی فراوانی درباره پتروشیمی گلستان مطرح بوده؛ این اعتماد و امید مردم بود که به تاراج رفته است.
سیدمناف هاشمی، استاندار گلستان که عزمش را برای به ثمر رساندن این پروژه جزم کرده است در نشست خبری گفت: نمی‌توانم امید بدهم که از همین فردا مشکل پتروشیمی حل می‌شود، با اینحال ما پیگیر این پروژه هستیم. در جلسه اخیر با وزیر نفت قرار شد شرکت سرمایه‌گذاری این وزارتخانه وارد میدان شود. در صورت مشارکت وزارت نفت، وزارت جهادکشاورزی و برخی سرمایه‌گذاران بخش خصوصی نیز تمایل به حضور در این پروژه را دارند.
در دومین سفر روحانی به استان گلستان مردم انتظار دارند که دولت گره کور پروژه پتروشیمی را باز کند؛ هرچند در سفر نخست دولت این پروژه را از لیست اولویت‌های خود کنار گذاشته بود.
فولاد دو میلیون تنی، رویای برباد رفته
کارخانه فولاد دو میلیون تنی از جمله پروژه‌هایی است که چندبار تا آستانه کلنگ‌زنی پیش رفت اما به‌رغم حضور وزیر وقت صنعت در استان، این طرح به دلایلی که گفته می‌شد مربوط به بازنگری در آن است، هیچ وقت کلنگش به زمین نخورد. حالا با گذشت حدود 5 سال از زمان مطرح شدن این پروژه گفته می‌شود شرایط چندان برای اجرایی شدن آن فراهم نیست. این دومین گام گلستان برای صنعتی شدن بود که با شکست مواجه شده است.
این در حالی است که حسینقلی قوانلو، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان گفته بود: ایمیدرو قرار است 4 معدن سنگ آهن قزاقستان را که در اختیار بخش خصوصی است، خریداری کند که این مسئله می تواند زمینه واردات چندین میلیون تن سنگ آهن از این کشور را فراهم نماید. برای همین نگرانی در خصوص تأمین ماده خام کارخانه فولاد دو میلیون تنی وجود نخواهد داشت.
گلستانی‌ها باید رویای داشتن کارخانه فولاد دو میلیون تنی را هم برباد رفته ببینند.
شهرک متالورژی، پروژه‌ای در حد حرف
طبق گفته‌های مسئولان کارخانه‌های مس، روی، آلومینیوم، سرب و فولاد و غیره در شهرک متالورژی جانمایی شده است و احداث آنها نیاز به 6 هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری دارد.
شهرکی حرف و حدیث‌های فراوانی پیرامون آن مطرح بود از آلایندگی تا دغدغه تأمین آب برای اینگونه صنایع.
قرار بود کارخانه‌های این شهرک با هدف تولید سرب، فولاد، روی، مس، بوکسیت، فروآلیاژهای منگنز، کرومیت و سیلیس احداث شود که اگر این اتفاق رخ می‌داد انقلابی در صنعت گلستان رقم می‌خورد.
شهرکی که مسئولان گلستانی آن را در دل منطقه آزاد اینچه‌برون جانمایی کرده بودند و معتقد بودند حتی اگر لایحه دولت در مجلس رأی هم نیاورد، این شهرک در شمال استان گلستان ایجاد می‌شود. اتفاقی که تاکنون محقق نشده است و بخش دولتی نیز دیگر توان تأمین زیرساخت‌های موردنیاز برای حضور سرمایه‌گذار را ندارد.
شهرک پتروپالایش در هاله‌ای از ابهام
این شهرک از دیگر قول‌های داده شده مسئولان به مردم گلستان بود. قرار بود با احداث شهرک پتروپالایش در 5 هزار هکتار، ظرفیت تولید 100هزار تن فرآورده‌های نفتی شامل بنزین، گازوئیل و نفت سفید و صنایع پایین دستی در استان ایجاد شود. همچنین طرح GTP برای تولید پروپیلن‌ها نیز در این شهرک پیش‌بینی شده بود که اینچه‌برون را به منطقه‌ای برای سوآپ نفت تبدیل می‌کرد.
با گذشت بیش از 4 سال از زمان مطرح شدن این پروژه، هنوز اتفاقی درخصوص احداث این شهرک در استان نیفتاده است.
پایانه غلات، چندین مصوبه و کلنگ‌زنی اما بی‌حاصل
قبل از اینکه خط ریلی سراسری که ایران را از منطقه مرزی اینچه‌برون به آسیای میانه وصل می‌کرد، تکمیل و افتتاح شود؛ بحث ساخت و راه‌اندازی ترمینال یا همان پایانه غلات در این منطقه مطرح بود. پیشینه این طرح به سال 90 و بازدید سیدحمیدرضا میرآفتاب، عضو هیئت مدیره وقت شرکت غله و خدمات بازرگانی منطقه 2 کشور برمی‌گردد. آن زمان قرار بود پایانه‌ای برای ذخیره غلات در نقطه مرزی اینچه‌برون ساخته شود. از سال 93 که این خط ریلی با حضور روسای جمهور 3 کشور ایران، ترکمنستان و قزاقستان به بهره‌برداری رسید، برای بار دیگر بحث ساخت این پایانه به طور جدی مطرح شد. شهریور سال 93 براساس توافقی که وزیر وقت صنعت معدن و تجارت کشور با وزیر سرمایه‌گذاری و توسعه جمهوری قزاقستان انجام داد، قرار شد از طریق شرکت بازرگانی دولتی ایران و سازمان غله قزاقستان و با همکاری شرکت « کازنکس» نسبت به انعقاد خرید بلندمدت غلات به مدت 10 سال و به میزان حدود یک میلیون تن در هر سال اقدام شود. در قالب همین تفاهمنامه طرف ایرانی آمادگی خود را برای واگذاری زمین به شرکت « آستیک ترمینال» و مساعدت برای ساخت ترمینال چند منظوره غلات در صادرات منطقه اینچه برون اعلام کرد و قرار بود 500 تا 600 هکتار زمین هم در این منطقه به سرمایه‌گذاران بخش خصوصی واگذار شود. همان سال هم صدور مجوز برای 30 نفر سرمایه‌گذاری که متقاضی ساخت سیلو در اینچه برون بودند با ظرفیت 24 میلیون تن صادر شد اما اتفاقی رخ نداد.
اردیبهشت ماه سال 95 که محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور برای کلنگ‌زنی بندرخشک به گلستان سفر کرده و به منطقه مرزی اینچه برون رفته بود، همزمان کلنگ طرح پایانه غلات هم به زمین زده شد اما هنوز خبری از ساخت این پایانه نیست.
اینها تنها برخی از قول‌های داده شده به مردم گلستان در زمینه ایجاد صنایع بزرگ بوده که تاکنون هیچ کدام از آنها محقق نشده است. گلستانی‌ها انتظار دارند دولت تدبیرو امید در دومین سفر استانی خود به گلستان، زمینه اجرای حداقل یک طرح بزرگ صنعتی را در این استان فراهم کند و به تعهداتش تا زمان تکمیل و بهره‌برداری پایبند باشد.
فریده ستایشگر
انتهای پیام/
