چهل‌سال با جام‌جم| انقلاب، صداوسیما را به کجا رساند؟
رسانه ملی اگرچه در طول ۴ دهه بعد از انقلاب فعالیت‌های قابل توجهی داشته است اما برای رساندن رسانه‌ملی به تریبون واقعی انقلاب اسلامی راه بسیار است و بایستی گامهای جدی در این عرصه برای تحقق منویات "انقلاب" برداشته شود
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، صداوسیما در آستانه چهل‌سالگی چه موقعیت‌ها، چه پیشرفت‌ها و چه جایگاهی دارد؟ در این گزارش تلاش بر این است تا به اجمال به این سئوالات پاسخ دهیم. چرا که پیش از انقلاب کشور هیچ‌گونه الگوی ملی و بومی برای اداره رادیو و تلویزیون نداشت و رادیو و تلویزیون مقلد محض رویکردها و شیوه‌های رسانه‌ای آمریکا بود تا جایی که از دو شبکه تلویزیونی یکی از آن‌ها شبکه آمریکا نامیده می‌شد که بسیاری از برنامه‌های آن به زبان انگلیسی پخش می‌شد. اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی، امام خمینی(ره) با طرح نظریه رادیو و تلویزیون دانشگاه عمومی است انقلاب بزرگی در عرصه نظریه‌پردازی و الگودهی رادیو و تلویزیون در دنیا ایجاد کرد.
پیش از انقلاب اسلامی رادیو و تلویزیون صرفاً به عنوان ابزار تفریح و سرگرمی و انتشار اخبار مطرح بوده اما انقلاب اسلامی توقع جدیدی از رسانه را به کار ویژه‌های رسانه اضافه کرد و آن تعالی اخلاقی و علمی جامعه است. پیش از انقلاب اسلامی به جهت بیگانگی تلویزیون با فرهنگ ملی و مذهبی مردم ایران، اکثریت مردم با تلویزیون قهر بودند ارتباط عموم مردم با تلویزیون از زمان پخش مستقیم صحنه ورود امام(ره) به ایران در دوازدهم بهمن سال 57 آغاز شد و ظرف مدت کوتاه تعداد تلویزیون‌های مردم از 500 دستگاه به میلیون‌ها دستگاه رسید.
قبل از پیروزی انقلاب اسلامی 93 درصد برنامه‌های تلویزیون غیرتولیدی و وارداتی بوده است و بعد از انقلاب بیش از 80 درصد تولیدی است. رادیو و تلویزیون قبل از انقلاب مطلقاً اجازه نقد، انتشار نظرات انتقادی مسائل نظام بین‌المللی و مشکلات حاکمیتی داخلی را نداشت. رادیو و تلویزیون قبل از انقلاب به شدت تهران‌زده، پایتخت‌گرا و مرکز گرا بود و تصویری از مسائل و مشکلات اقتصادی نقاط کشور در تلویزیون به اصطلاح ملی به نمایش گذاشته می‌شد.
تلاش اصلی رادیو و تلویزیون در گذشته تسلیم کردن مردم در برابر سلطه غرب و دور کردن آن‌ها از فرهنگ ملی و مذهبی با ارائه تصاویر جذاب و شیک، مخاطب‌پسند از دنیای غرب و تصاویر سیاه و کسل‌کننده از حوزه‌های ملی بود. بسیاری از پدیده‌های آئینی، مذهبی و سنت‌های ملی توده‌های مردم قبل از انقلاب هیچ بازیابی در رادیو و تلویزیون ملی ایران نداشت. در تلویزیون قبل از انقلاب معرفی دانشمندان و شخصیت‌های برجسته علمی و دینی به دلیل تمرکز دربار و خانواده شاه وجود نداشته است.
قبل از انقلاب مردم اعتمادی به اخبار و گزاره‌های القائی رادیو و تلویزیون نداشتند، اما در حال حاضر بیش از 70 درصد مردم، رادیو و تلویزیون را به عنوان منبع خبر قبول دارند. با ظهور انقلاب اسلامی رادیو و تلویزیون از یک رسانه مقلد، دنباله‌رو به یک رسانه پیشتاز تبدیل شد. پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، رسانه‌های ایران محدود و بخشی از جامعه ایرانی بودند ولی امروز رادیو و تلویزیون ایران مرجعیت جهانی دارد. کارکرد تلویزیون قبل از انقلاب اسلامی القاء خودباختگی، عقب‌ماندگی، غرب‌شیفتگی، ترویج کالاهای خارجی و تحقیر تولید ملی بود ولی بعد از انقلاب اسلامی روحیه خودباوری و پیشرفت بر رویکردهای رادیو تلویزیون، حاکم شد.
دستاوردهای حوزه سیما
پیش از انقلاب تلویزیون هر هفته حدود 30 ساعت فیلم پخش می‌کرد که 90 درصد آن خارجی بود ولی در عصر امروز در هفته بیش از 1000 ساعت فیلم و سریال ایرانی پخش می‌شود. رویکرد صداوسیما قبل از انقلاب اسلامی به سبک زندگی غربی و تضعیف جایگاه زن، خانواده و گسترش فحشاء پیش می‌رفت؛ ولی در حال حاضر با تولید بیش از 11000 برنامه خانواده‌محور در سال، تلاش می‌شود نقش و جایگاه ویژه خانواده در فرهنگ اسلامی- ایرانی معرفی شود.
قبل از انقلاب اسلامی موضوع سلامت در دستور کار رادیو و تلویزیون نبود ولی هم‌اکنون با تولید بیش از 10500 برنامه سلامت‌محور در سال صداوسیما نقش مهمی در ارتقاء سلامت ایفا کرده است. توسعه جهشی ورزش و فراگیرشدن بسیاری از رشته‌های ورزشی بعد از انقلاب مدیون نقش موثر رادیو و تلویزیون در امر ورزش و تولید سالانه بیش از 10000 برنامه ورزشی و راه‌اندازی شبکه تخصصی 24 ساعته ورزش می‌باشد.
قابلیت تلویزیون ایران به ساخت تولیدات داستانی و مستند فاخر در ابعاد جهانی مدیون پیروزی انقلاب و حاکمیت اسلامی است که آن را می‌شود در ساخت 600 مستند بلند و ده‌ها سریال فاخر تاریخی اثبات کرد. پیش از انقلاب اسلامی، تلویزیون در رده سنی کودک و نوجوان تولیدی نداشت و مصرف‌کننده برنامه‌های خارجی بود اما اینک با تولید سالانه بیش از 11000 ساعت برنامه کودک و نوجوان و بیش از 1000 ساعت پویانمایی و راه‌اندازی شبکه پویا غنی‌ترین برنامه‌های سالم و رشددهنده کودکان را عرضه کند.
تعطیل‌شدن پایتخت بیشتر کشورهای اسلامی در زمان پخش سریال‌های دینی تلویزیون و کسب سالانه بیش از 20 جایزه جهانی در این عرصه نشان‌دهنده کیفیت تولیدات در این حوزه است. نقش‌آفرینی بی‌نظیر رادیو و تلویزیون در ایجاد آرامش، آگاهی‌بخشی همگانی به‌هنگام، مدیریت افکار عمومی و حفظ وحدت‌ملی در بحران‌ها و فتنه‌های پیچیده مانند فتنه 78 و 88 بیانگر کارآمدی و اعتماد عمیق مردم به رسانه‌ملی است.
صداوسیما با تولیدات تلویزیونی وزین و اخلاقی و تربیت نیروهای انسانی متعهد، جمع بین هنر روزآمد و دین‌مداری که قبل از انقلاب هیچ تصوری از آن نبود عینیت بخشید. صداوسیما زمینه طرح محتواهای عمیق فلسفی، فکری و انتقال معارف حوزوی و دانشگاهی به توده‌های مردم فراهم کرده و منبرهایی با مخاطب میلیونی در جهت پاسخ به سوالات و شبهات در تدارک دیده است.
دستاوردهای حوزه صدا
تعداد شبکه‌های رادیویی قبل از انقلاب بسیار محدود بوده ولی هم‌اکنون 71 شبکه رادیویی به صورت آنالوگ و دیجیتال بیش از 520 ساعت برنامه در روز با موضوعات و زبان‌های مختلف برای مخاطبان داخلی و خارجی تولید و پخش می‌کند. غلبه فرهنگ غرب در رادیو موسیقی مبتذل را در بالاترین جایگاه برنامه‌های آن قرار داده بود امروز نه تنها اکثر این برنامه‌های بی‌ارزش حذف شده بلکه تولید 50 هزار قطعه موسیقی با موضوعات ملی‌مذهبی و محلی توانسته است فرهنگ اصیل اسلامی- ایرانی را در قالب هنر موسیقی برای مخاطبین ایرانی و خارجی ارائه دهد.
پرداخت جدی همزمان رادیو به شعر و ادبیات فارسی و به لهجه‌ها و گویش‌های محلی اصالت فرهنگ ایرانی را در امواج بی‌سابقه تهاجم فرهنگی غرب حفظ کرده است. تولیدات رادیویی مبتنی بر روانشناسی مخاطبین و با نگاه تخصصی تفاوت برنامه‌های صبحگاهی، ظهرگاهی، شامگاهی موجب شده که با وجود تنوع زیاد رسانه‌ای جذاب روزآمد رادیو کماکان مخاطبان خود را داشته باشد.
دستاوردهای آموزشی و پژوهشی
صداوسیما جزو معدود سازمان‌های رسانه‌ای در دنیاست که نیروهای مورد نیاز خود را در دانشگاه تخصصی خود آموزش می‌دهد. پژوهش‌های انجام شده در مرکز پژوهش و سنجش افکار صداوسیما، منبع مهمی برای سیاستگذاران، برنامه‌ریزان و برنامه‌سازان و همچنین استادان، دانشجویان، پژوهشگران و دیگر کارشناسان حوزه ارتباطات و رسانه به شمار می‌روند و نتایج این پژوهش‌ها هم در حوزه‌های کاربردی و هم در گستره نظری و تولید دانش بومی، حائز اهمیت است.
نتایج ارائه شده توسط مرکز افکارسنجی و نظرسنجی صداوسیما از نظر دقت و کیفیت، رتبه برتر در میان مراکز مشابه کشور را داراست. مدل تولید رسانه‌ای متناسب با سبک زندگی اسلامی به صورت علمی و کاربردی جهت استفاده تولیدکنندگان و تهیه‌کنندگان تدوین شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد که این موضوع در تولیدات کشوری، منطقه‌ای و مسلمانان مرجعیت یافته است. بلوغ و پختگی صداوسیما به شکلی است که فرآیند علمی- مهندسی مدیریت پیام را به شکل بومی انجام دهد و طرح‌های خود را متناسب با شرایط و نیازهای کشور به شکل مستقل پیاده‌سازی کند.
دستاوردهای شبکه‌های استانی
با پیروزی انقلاب اسلامی 15 مرکز رادیویی و تلویزیونی استانی که صرفاً انتشار تولیدات تهران را برعهده داشتند به 34 شبکه رادیویی و 34 شبکه تلویزیونی با هویت مستقل با قابلیت تولید و نشر متناسب با نیازهای محلی توسعه یافته‌اند. استقلال صداوسیمای استان‌ها و تولید برنامه‌های محلی با بهره‌گیری از فرهنگ بومی هر منطقه نقش زیادی در حفظ زیبایی‌ها و جذابیت‌ها فرهنگ متنوع قومی و مجلی داشته و از تاراج رفتن ثروت فرهنگی ملت و فراموش شدن سنت‌ها، گویش‌ها و نواهای محلی و بومی جلوگیری کرده است.
قبل از انقلاب تولیدات تلویزیونی داخلی فقط در مرکز کشور و در تهران صورت می‌پذیرفت و استان‌ها نقشی در تولیدات داخلی نداشتند ولی هم‌اکنون با بسترسازی مناسب از ظرفیت‌ها و استعدادهای ارزشمند استان‌ها نه تنها در تولید برنامه‌های محلی خودکفا هستند بلکه بسیاری از تولیدات استانی قابلیت پخش در شبکه‌های ملی را دارند.
دستاوردهای فنی و زیرساخت
با وجود شدیدترین تحریم‌های علمی و فنی علیه صداوسیما نه تنها در طول 40 سال حتی یک دقیقه با اختلال مواجه نبوده بلکه در تولیدات تمام تجهیزات فنی عمده مورد نیاز صداوسیما به خودکفایی رسیده‌ایم و کیفی‌ترین محصولات فنی با قابلیت صادرات را تولید می‌کنیم. سیستم تولید و پخش صداوسیما به پیشرفته‌ترین روش فناوری موجود در جهان(MPEG4) ارتقاء یافته است و از لحاظ فناوری دیجیتال جزو پیشرفته‌ترین کشورهای منطقه هستیم. آخرین فناوری انتشار(IPTV) با همت متخصصان داخلی راه‌اندازی شده و با سرعت در حال تأمین نیازهای رسانه‌ای کشور در این زمینه است.
پوشش دریافت صوت و تصویر شبکه صداوسیما در مناطق مسکونی کشور از 30 درصد در سال 1357 در حال حاضر به حدود 100 درصد افزایش یافته است. پوشش 100 درصدی سامانه فرستنده‌های تلویزیونی دیجیتال صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران در منطقه بی‌نظیر است. راه‌اندازی و مدیریت و نگهداری و تعمیرات بیش از 530 پایگاه انتشار صوت و تصویر با توان داخلی در صعب‌العبورترین نقاط ارتفاعی کشور یک توانایی بی‌نظیر فنی در سراسر منطقه است. صداوسیما با توجه به فناوری و کیفیت تصویری از بهترین تجهیزات با کیفیت‌های بالا و بهترین استودیوها برای ضبط برنامه‌های زنده و آرشیوی بهره می‌برد که اکثر این تجهیزات تولید بومی بوده است.
دستاوردهای شبکه‌های برون‌مرزی
تأسیس 12 شبکه تلویزیونی و 8 شبکه رادیویی برون‌مرزی و جذب قریب به 500 میلیون مخاطب از شاهکارهای رسانه‌ای بعد از انقلاب است. تولید سالانه قریب به 70 هزار ساعت برنامه با زبان‌های مختلف رایج جهان و جذب صدها میلیون مخاطب در بازار داغ رقابت رسانه‌ای دنیا از افتخارات صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران است. وحشت نظام رسانه‌ای صهیونیسم بین‌الملل و عکس‌العمل‌های خشن و ضدجریان آزاد اطلاعات از سوی آن‌ها و حذف مکرر تلویزیون‌های جمهوری اسلامی از ماهواره‌های "هاتبرد" و "یاه‌ست" نشان‌دهنده تأثیرگذاری و عمق نفوذ این رسانه‌ها در افکار عمومی جهان است.
پیش از انقلاب، خبرنگاران صداوسیما هیچ حضوری در صحنه حوادث مهم جهانی نداشتند و ناچار به استفاده از منابع غربی بودند ولی امروزه صداوسیما با 310 خبرنگار قابلیت پوشش مستقل مهمترین خبرهای روز دنیا را دارد. صداوسیما قبل از انقلاب در کشورهای دیگر دفتری نداشته ولی در حال حاضر با استفاده از ظرفیت 38 دفتر در خارج از ایران اسلامی، برنامه‌های پرمحتوایی قابل رقابت با پرآوازه‌ترین رسانه‌های دنیا و با ساختارهای متفاوت، تولید و پخش می‌کند.
صف‌آرایی جبهه بزرگ رسانه‌های انقلابی جهان اسلام که امپراطوری رسانه‌ای صهیونیسم را به چالش و استیصال کشیده و قطب رسانه‌ای جدیدی را به جهان معرفی کرده محصول الگوسازی موفق صداوسیمای جمهوری اسلامی است. ایجاد نزدیک به 300 شبکه رسانه‌ای فارسی‌زبان و گویش‌های ایرانی علیه انقلاب اسلامی برای خنثی‌سازی صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران که علیه هیچ کشور دیگری سابقه ندارد بیانگر تأثیرگذاری جدی رسانه‌ملی در ترویج فرهنگ انقلاب است.
با اینکه قبل از انقلاب تولیدات صداوسیما برای مخاطبین خارج از ایران وجود نداشته؛ ولی هم‌اکنون به کوشش گروه‌های تخصصی حجم انبوهی از فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی پرمخاطب داخلی را با ترجمه، دوبله و آماده‌سازی برای سایر ملت‌ها در کشورهای مختلف ساماندهی و پخش می‌شود. صداوسیما با پشتیبانی و آموزش شبکه‌های مستقل و کشورهای اسلامی توانسته است جبهه‌ای در مقابل فعالیت رسانه‌ای نظام سلطه ایجاد کند.
افزایش ضریب نفوذ صداوسیما در منطقه و فرامنطقه‌ای باعث شده است گفتمان انقلاب اسلامی در تمام قاره‌ها دیده و شنیده شود. با توجه به هجمه بی‌نظیر فرهنگی، رسانه‌ای و ماهواره‌ای بر روی یک کشور، صداوسیما توانسته است در یک نبرد نابرابر سخت‌افزاری و نرم‌افزاری رسانه‌ای، بخش قابل توجهی از آنان را خنثی کند.
این گزارش صرفاً به فعالیت‌هایی که صداوسیما بعد از انقلاب اسلامی داشته و یک مقایسه‌ای با پیش از انقلاب، می‌‌پردازد که پیشرفت‌های کمّی و کیفی به واسطه تولد انقلاب اسلامی در ایران بوجود آمد. اما این که رسانه ملی تا چه میزان با تاسی از نگاه اندیشمندانه حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری در مسیر رسانه‌ای در تراز انقلاب اسلامی حرکت می‌کند، نکته قابل تاملی است که مسئولان این رسانه باید به آن توجه کنند و گامهای جدی‌تری در این عرصه برداشته شود تا به این نقطه عطف دست یابد.
این بررسی آماری و پژوهشی فعالیت‌های صداوسیما در عرصه‌های مختلف مقدمه‌ای است بر گفتگوهایی که با تلاشگران عرصه حوزه صدا و سیما گرفته شده به زودی در خبرگزاری تسنیم منتشر خواهد شد تا هم بهترین‌های این عرصه یک بار مرور می‌شوند و راهکارهای جدیدی را عنوان می‌کنند تا در پیشبرد اهداف رسانه‌ملی بتواند راهگشا باشد.
انتهای پیام/
