گزارش تسنیم| تداوم و تغییر سیاست خارجی قرقیزستان در قبال قدرت‌های بزرگ با انتصاب سفرای جدید

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، بر اساس برخی دیدگاه‌های رئالیستی در روابط بین‌الملل کشورها به در راستای مواجهه با معضلات ناشی از فضای آنارشیک بین‌المللی، دو رفتار عمده را از خود بروز می‌دهند. نخست، از طریق افزایش قابلیت‌ها و توانایی‌های خود و با ارتقاء شاخص قدرت به صورت فردی و یا گروهی (از طریق اتحاد یا ائتلاف با دیگر کشورها) اقدام به موازنه می‌کنند. دوم، با پیوستن به منشاء تهدید اصطلاحا دنباله‌روی می‌کنند. روش نخست معمولا توسط کشورهایی به کار گرفته می‌شود که از شاخص‌های سخت‌افزاری قابل توجهی در قدرت برخوردار باشند. روش دوم نیز از سوی کشورهای ضعیف‌تر اتخاذ می‌شود که معمولا در اتصال با قدرت‌های بزرگ به دست می‌آید. با این حال بعضا تلاقی منافع قدرت‌های بزرگ و شرایط پیچیده منطقه‌ای موازنه‌ای در دنباله‌روی را نیز ایجاب می‌کند.

از این منظر سیاست قدرت‌های بزرگ برای برخی دولت‌ها نظیر قرقیزستان اهمیت مضاعفی می‌یابد. طی سال‌های پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، دولت قرقیزستان در دوره‌های مختلف سطوح مختلفی از موازنه روابط خود با قدرت‌های بزرگ را تجربه کرده است. در دوره آقایف با گرایش به سمت غرب و بازگشت به سمت روسیه و در دوره باقی‌اف نیز تمایل نامتوازن و ناپایدار روسیه و غرب را شاهد بوده است. با این حال با پایان دوره‌های نسبتا بی‌ثبات و با  روی کار آمدن آلماس‌بیک آتامبایف، شاهد تغییراتی هم در سطح استراتژی سیاست خارجی قرقیزستان و هم در تغییر شرایط منطقه‌ای و بین‌المللی شاهد بوده‌ایم که متقابلا یکدیگر را قوام بخشیده‌اند. در این دوره چین به سریع‌ترین دوره رشد و نفوذ اقتصادی و سیاسی خود در جهان رسیده و به عنوان یک بازیگر فعال و تاثیرگذار در آسیای مرکزی ظهور یافت. این امر موجب شد تا نگاه به شرق بتواند به توازن نسبی با رویکردهای غرب‌گرایانه در سیاست خارجی قرقیزستان برسد. از همین جهت نگاه به شرق به صورت سلبی و رویکرد ایجابی غرب‌گرایانه سرلوحه سیاست خارجی قرقیزستان قرار گرفت. آتامبایف در این دوره تلاش‌های زیادی برای تثبیت این ساختار بر سیاست خارجی قرقیزستان صورت داد.

روی کار آمدن سورانبای جین‌بیک‌اف که پیش از این نخست‌وزیر آتامبایف بود و نگاه‌های واگرایانه‌ای از رویکرد غالب دولت پیش از خود نشان نداده بود نشانه‌ای از تداوم روند پیشین به حساب می‌آمد. با این حال بروز اختلاف نظرهای شدید میان دو رئیس‌جمهور در سطوح سیاست داخلی گمانه‌زنی‌هایی را مبنی بر تسری آن به سیاست خارجی به وجود آورد. تغییرات گسترده در میان مقامات امنیتی و قضائی پس از روی کار آمدن جین‌بیک‌اف یکی از این نشانه‌ها بود.

با این حال در سال 2018 نخستین نشانه‌های این تغییر، زمانی که ارلان عبدالدایف، وزیر امور خارجه باسابقه آتامبایف (به دلیل آنچه فساد و رسوایی در وزارت خارجه قرقیزستان خواندند) برکنار گردید، مشاهده شد. این موضوع نگرانی چین و روسیه را نیز برانگیخت. پیش از این زمانی که دولت جدید جین‌بیک‌اف با نخست‌وزیری ابوالقاضی‌اف توانست از پارلمان این کشور رای اعتماد بگیرد، معرفی مجدد عبدالدایف موجب خشنودی وزرای خارجه چین و روسیه و ارسال پیام‌های تبریک در نتیجه این انتصاب مجدد گردید که پیامی روشن برای جین‌بیک‌اف بود. با این وجود چنگیز آیداربیک‌افِ جوان جایگزین عبدالدایف شد. وی که تجربه کمی در حوزه ماموریت‌های دیپلماتیک داشت در ابتدا تلاش خود را معطوف به تثبیت ساختارهای پیشین روابط با مسکو و پکن نمود. او فارغ‌التحصیل دانشگاه اسلاویک بیشکک بود. اولین سفر آیداربیک‌اف نیز به مسکو و سپس به پکن انجام شد.

  با این حال تغییرات صورت گرفته در نیروهای دیپلماتیک قرقیزستان در سه کشور روسیه، ایالات متحده آمریکا و چین دوباره موضوع تغییر یا تداوم را در سیاست خارجی قرقیزستان پیش آورده است.

عالیق‌بیک جکشنکولوف، وزیر امور خارجه سابق قرقیزستان به عنوان سفیر جدید این کشور در مسکو معرفی شده است. وی در دوره عسکر آقایف علاوه ابتدا معاون وزیر امور خارجه و سپس در آخرین سال‌های ریاست‌جمهوری وی به عنوان رئیس دپارتمان سیاست خارجی دفتر رئیس‌جمهور کار می‌کرد. در سال 2000 نیز به عنوان سفیر قرقیزستان در اتریش و نماینده این کشور در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین معرفی شد. طی سال‌های 2000 تا 2004 نیز این دیپلمات قرقیز به عنوان نماینده این کشور در سازمان‌ امنیت و همکاری اروپا مشغول به کار بود. با این حال مهم‌ترین دوره شغلی جکشنکولوف دوره وزارت وی بود. طی سال‌های 2005 تا 2007 پس از آن که خانم رزا اتونبایوا نتوانست رای اعتماد پارلمان را به دست آورد، به عنوان وزیر امور خارجه قرقیزستان معرفی شد. در این دوره که موضوع تمدید پایگاه هوایی ماناس برای ایالات متحده آمریکا به یک موضوع کلیدی بدل شده بود، وی توانست از طریق مذاکرات مختلف با آمریکایی‌ها و با مطرح کردن موضوعاتی همچون محیط زیست، امنیت و مالیات، با دریافت مبالغی بیشتر حضور آمریکایی‌ها را برای یک دوره دیگر در ماناس تمدید کند.

جکشنکولوف در سال 2009 و 2010 نیز حواشی دیگری در خصوص قتل یک تاجر ترک به نام ثروت ستین برای وی به وجود آمد. اگرچه در ابتدا به یک دوره 5 ساله زندان در این رابطه محکوم شد، اما مدتی بعد با رای دادگاه بیشکک به دلیل فقدان دلایل و مدارک متقن تبرئه گردید.

به هر ترتیب انتصاب این دیپلمات کارکشته و با تجربه، در کنار وزیر امور خارجه کم‌تجربه‌ای چون آیداربیک‌اف نشان از 2 موضوع دارد. نخست، پیچیده‌تر شدن روابط مسکو و بیشکک. و دوم، هراس قرقیزستان از نزدیکی بیش از حد به روسیه و تلاش برای موازنه‌ای هوشمندانه با استفاده از قابلیت‌های جکشنکولوف.

در مورد چین اما به نظر می‌رسد جین‌بیک‌اف خواهان حفظ وضع موجود و حتی تحکیم بیشتر روابط است. خانم غنایم بختیگلوا به عنوان سفیر جدید قرقیزستان در چین معرفی شده است. این در حالی است که بختیگلوا پیش از این نیز در دوره ریاست‌جمهوری آلماس‌بیک آتامبایف، درست در دوره‌ای که روابط چین و قرقیزستان با سرعت قابل توجهی گسترش می‌یافت، سفیر قرقیزستان در پکن بود. در سپتامبر 2017 سورانبای جین‌بیک‌اف پس از روی کار آمدن با برکناری بختیگلوا، عظمت اوسنوف را به عنوان سفیر این جمهوری در پکن معرفی کرد. با این حال با گذشت حدود یک سال از ماموریتش، جین‌بیک‌اف در دسامبر 2018 وی را از این سمت برکنار کرده و یک ماه پس از آن، مجددا خانم بختیگلوا را به عنوان سفیر جدید این کشور در چین معرفی کرد. طبیعتا انتصاب مجدد وی پیامی جز تداوم و تثبیت سیاست خارجی قرقیزستان در قبال چین ندارد.

در هفته جاری در ایالات متحده نیز شاهد تغییر بودیم. رئیس‌جمهور قرقیزستان بولوت اتونبایف، سفیر سابق قرقیزستان در روسیه را به عنوان سفیر جدید خود در ایالات متحده منصوب کرده است. اتونبایف علاوه بر این، در کشورهای دیگری نظیر دانمارک، نروژ، آلمان، فنلاند، ارمنستان و سوئد نیز سابقه سفارت داشته و از جمله دیپلمات‌های باتجربه قرقیز محسوب می‌شود. این در حالی است که سفیر سابق قرقیزستان در ایالات متحده آمریکا و کانادا، قدیر توکتوگولوف، جوان، پرانرژی و بسیار فعال بود. وی در سال 2014، اوج سردی روابط آمریکا و قرقیزستان، زمانی که آتامبایف تصمیم به خروج آمریکایی‌ها در ماناس را گرفت، به عنوان سفیر قرقیزستان در واشنگتن معرفی شد. با برکناری وی و انتصاب یک دیپلمات سنتی و باتجربه، برخی تحلیل‌گران غربی نیز واکنش‌هایی نشان داده‌اند. توکتوگولوف طی این سال‌ها توانسته بود اقدامات زیادی برای بازسازی روابط جدید قرقیزستان و ایالات متحده انجام دهد.

انتهای پیام/