آیا نگرانی‌های ترکمنستان از سوی مرزهای افغانستان جدی است؟
با وخامت وضعیت امنیتی استان‌هایی از افغانستان که به مرزهای ترکمنستان منتهی می‌شوند، نگرانی‌های امنیتی در خصوص آمادگی و تجهیزات نیروهای امنیتی مرزبانی این جمهوری آسیای مرکزی به وجود آمده است.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، پایگاه دیپلمات طی یادداشتی به قلم کاترین پوتز، سردبیر سرویس آسیای مرکزی این پایگاه تحلیلی به بررسی تهدیدات اخیر شبه‌نظامیان مسلح در مرزهای افغانستان و ترکمنستان و شائبه‌های عدم کنترل نیروهای امنیتی این کشور بر این مناطق پرداخته است. در این یادداشت همچنین امکان‌سنجی محدودی در خصوص دریافت کمک‌های خارجی و همکاری‌های احتمالی امنیتی ترکمنستان و ایالات متحده، صورت گرفته است. در ادامه این یادداشت را می‌خوانید.
مقامات ترکمنستان اخیرا اقداماتی را برای ثبت نام مردهای کمتر از 50 سال در شمار نیروهای ذخیره نظامی صورت دادند. بنا بر گزارشی که رادیو آزادی به نقل از منابعی از مقامات وزارت دفاع این کشور منتشر کرده است، «کمیسیون‌های خدمت اجباری سربازی در ترکمنستان به منظور ثبت افراد بالای 50 سال و ارزیابی این که آیا این افراد قادر به شرکت در عملیات نظامی هستند یا خیر، به اجرا درآمده‌اند. این موضوع مربوط به تنش‌های جدی در مرزهای کشور با افغانستان است».
همانطور که قابل پیش‌بینی بود، هیچ اظهار نظر رسمی از سوی دولت در این زمینه منتشر نشده است. عشق‌آباد که خود را متعهد به سیاست «بیطرفی مثبت» می‌داند، در ترتیبات امنیتی منطقه‌ای، در چارچوب سازمان امنیتی تحت نفوذ روس‌ها، یعنی «سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی» مشارکت نکرده است. در همین حال شواهدی مبنی بر نگرانی فزاینده ترکمنستان در خصوص مرزهای جنوبی خود با افغانستان ملاحظه شده و اخباری نیز مبنی بر اینکه عشق‌آباد آماده پذیرش کمک‌های محدود (نظامی) است، به صورت پراکنده منتشر شده است.
بر اساس گزارشی که پایگاه «آزاتلیق» (نسخه ترکمنی رادیو آزادی) در دسامبر گذشته (2018) منتشر کرده، یک مقام ارشد روس اظهار داشته که روسیه همکاری خود با ترکمنستان را از سرگرفته و برای نخستین بار از سال 1991، نیروهای نظامی این کشور را آموزش می‌دهد.
اگرچه طی یک دهه اخیر بیانیه‌های قابل توجهی از سوی ستاد مرکزی ایالات متحده -که نظاره‌گر عملیات نیروهای آمریکایی در افغانستان اس- محدودیت‌های مبنایی مشارکت با ترکمنستان را (بر مبنای اتخاذ اصل بیطرفی) برجسته کرده‌اند، اما آنها نیز به نگرانی‌های خود در خصوص این مرزها اشاره کرده‌اند.
در همین راستا بیانیه‌ای به صورت سالانه از سوی این ستاد به کنگره تحویل داده می‌شود که در آن اولویت‌های ستاد مرکزی را مشخص می‌کند. جوزف وتل در خصوص بیانیه‌ای که در سال 2017 منتشر شده، می‌گوید: ما امیدواریم منافعی از ترکمنستان باعث افزایش همکاری‌های نظامی با ایالات متحده، در چارچوب محدودیت‌های «بیطرفی مثبت» آنها شود. به هر ترتیب اما در بیانیه سال 2018 تنها به مبادلات پزشکی و امدادی اشاره شده است.
علاوه بر این تحریم‌های زیادی که قرار بود علیه عشق‌آباد وضع شوند به دلیل تاثیرگذاری بر امنیت ملی مورد چشم‌پوشی قرار گرفته‌اند. ترکمنستان با قرار گرفتن در لیست کشورهای با نگرانی جدی (CPC) از این تحریم‌ها معاف شده است.
این درحالی است که در نقشه اخیر دانشگاه براون در خصوص هزینه‌های جنگ، که فعالیت‌های نظامی ایالات متحده در اقصی نقاط جهان را مشخص می‌کند، ترکمنستان با برچسب «آموزش/ کمک: ارتش و یا وزارت امور خارجه ایالات متحده یا نیروهای امنیتی کشور مذکور (ترکمنستان) را در زمینه مبارزه با تروریسم آموزش داده و یا به آنها کمک کرده است» مشخص شده است. این امر به اندازه‌ای مبهم و نامشخص است که بتوان آن را تقریبا به هر چیزی معنی کرد.
قبلا هم در سال 2017 گفته بودم که دولت ترکمنستان زمانی که بحث مرزها مطرح باشد، «عمدتا ساکت و فریبکار» است (و رک بگویم، در بسیاری از موارد دیگر نیز چنین است). هر اتفاقی در مرزهای ترکمنستان با افغانستان به وقوع بپیوندد، قطعا فراتر از آن چیزی است که فکرش را می‌کنید.
این ممانعت همچنان معتبر باقی می‌ماند. برای اطلاعات بیشتر صرفا باید به طرف افغانستانی این مرز نگریست.
بر اساس گزارش 3 ماهه‌ای که توسط بازرس کل بازسازی افغانستان در ماه اکتبر منتشر شده است، استان‌های «بادقیس» و «فریاب» درمیان 7 ولایتی هستند که بیشترین حملات شبه‌نظامیان در بازه 1 ژانویه تا 15 آگوست 2018 به آنها صورت گرفته است. فریاب نیز استانی بوده که بیش از دیگر ولایات دشمن حمله را در آن آغاز کرده است (با 1176 حمله).
یک نقشه در سطوح کنترل مناطق در همان گزارش تصریح می‌کند که از 31 جولای 2018، در مناطق منتهی به مرزهای افغانستان و ترکمنستان، تنها یک مورد استان بلخ است که با علامت «تحت کنترل دولت افغانستان» مشخص شده است. بخش‌های شمال شرقی و جنوب غربی در مرزها با برچسب «تحت نفوذ دولت افغانستان» نشان داده شده‌اند. محدوده گسترده‌ای در این میان -استان‌های فریاب و بادقیس افغانستان- مناطقی هستند که رنگ آنها به زرد و قرمز تغییر کرده است؛این رنگ‌ها در راهنمای نقشه «درگیری» و «فعالیت شبه‌نظامیان» معنی شده‌اند.
فعالیت‌های شبه‌نظامیان در سمت افغانستانی مرزها صورت گرفته که به دنبال آن ترکمنستان نیز نگران شده است. آنچه هنوز مبهم باقی مانده این موضوع است که آیا نیروهای امنیتی این کشور برای مقابله با این وضعیت آماده شده‌اند. اگر ترکمنستان در حال سازماندهی اقداماتی برای ثبت نام مردهای کمتر از 50 سال برای خدمت احتمالی نظامی است، لذا می‌تواند یک نظام اتوکرات که به دنبال یافتن راه‌های جدیدی برای بهره بردن از مردمش است، باشد. اما به نظر می‌رسد این بخش دیگری از موضوع است که به نگرانی‌های عمیق درباره امنیت مرزها مربوط می‌شود. سوالی که در میان انبوه ابهامات همچنان بی‌پاسخ مانده این است که وضعیت تا چه میزان می‌بایست بدتر شود که ترکمنستان برای کمک‌های جدی درخواست دهد؟
انتهای پیام/