یمن|اهمیت راهبردی استان «المُهره» برای متجاوزان سعودی- اماراتی

به گزارش خبرگزاری تسنیم به نقل از مرکز مطالعات شبکه خبری الجزیره، استان المهره یمن در شرق این کشور و در مجاورت مرزهای یمن با پادشاهی عمان قرار دارد و با وجود این که از روند جنگ در سایر مناطق یمن دور بوده، اما اماراتی‌ها از مدت‌ها پیش طرح و برنامه قابل توجهی برای تحت کنترل گرفتن آن در دستور کار خود قرار داده‌اند. گرچه طی سال‌های گذشته مقامات اماراتی برای اعمال حاکمیت و نفوذ خود بر این استان با شکست روبرو شده، اما سعودی‌ها نیز همزمان و در مسیر رقابت با شریک اماراتی خود تلاش گسترده‌ای برای نفوذ در المهره انجام داده است. ریاض در اواخر سال 2017 نیروهای نظامی وابسته به خود را به این منطقه فرستاد تا گذرگاه‌های زمینی و هوایی و بندر اصلی این استان را تحت کنترل خود بگیرند. بعد از این اتفاق اعتراضات گسترده‌ای از سوی اهالی استان و شخصیت‌های متنفذ ضد موجودیت اشغالگران خارجی در این استان صورت گرفت، اما ریاض تلاش‌های خود را در عرصه‌های سیاسی و خدماتی جهت ادامه حضور خود در این استان افزایش داد.

اهمیت ژئوپلتیک استان المهره

استان المهره در شرق یمن قرار گرفته و مساحتی بالغ بر 82405 کیلومتر مربع دارد. در این استان یک دشت ساحلی و ارتفاعات و مناطق کوهستانی و صحرایی قابل توجهی وجود دارد. این استان همچنین خط ساحلی طولانی در بحر العرب و اقیانوس هند دارد که طول آن نزدیک به 560 کیلومتر است. این استان همچنین منابع معدنی و کشاورزی و آبزی قابل توجهی دارد و چشم‌اندازهای زیبا و فرصت‌های سرمایه‌گذاری بزرگی در آن نهفته است.

موقعیت جغرافیایی و ارتفاعات این استان اجازه فعالیت‌های اقتصادی به ساکنان این استان را داده است. بر اساس گزارش های رسمی حدود 122 تا 300 هزار نفر در این استان زندگی می‌کنند که بیشتر آنها گروه‌های قبایلی به هم پیوسته هستند. با توجه به این که این استان یکی از گذرگاه های اصلی تجارت زمینی و دریایی در یمن به شمار می رود، بخش قابل توجهی از مردم این استان تاجر و بازرگان هستند. همچنین ساکنان بومی این استان به شغل‌هایی نظیر ماهیگیری و کشاورزی و دامپروری روی آورده‌اند. بعد از استقلال جنوب یمن در نوامبر سال 1967، این استان تحولات قابل توجهی را مشاهده کرد و مدتی را تحت حاکمیت پادشاهی المهره قرار داشت، اما در پی ایجاد اعتماد بین دو بخش یمن در می سال 1990 مردم این استان نیز به عنوان شهروندان دولت مرکزی یمن معرفی شده است، کمک‌های انسانی و یارانه‌های خدماتی دریافت کردند. پادشاهی عمان همواره به ساکنان این مناطق توجه ویژه‌ای دارد و تلاش دارد آنها را جذب خود کند.

اهمیت استان المهرة برای طرفین منازعه در یمن

استان المهره اهمیت سیاسی و استراتژیک قابل توجهی برای طرف‌های درگیر در جنگ یمن دارد. دولت مستعفی و فراری عبدربه منصور هادی اهمیت جغرافیایی و اقتصادی ویژه‌ای برای این استان در نظر گرفته است. این استان دومین استان بزرگ یمن از نظر مساحت است و منابع معدنی متنوع و گذرگاه‌های تجاری و مناطق گردشگری و فرصت‌های سرمایه‌گذاری فراوانی که دارد، جاذبه های قابل توجهی برای دولت مستعفی یمن ایجاد کرده و آنها به دنبال دست‌اندازی بر این استان هستند. علاوه بر اینکه حامیان منصور هادی معتقدند که تعدادی از قبایل این استان رویکرد همگرایانه‌ای نسبت به منصور هادی و دولت وی دارند.

جریان مردمی انصارالله و دولت یمن نیز اهمیت ویژه‌ای برای این استان قائل است. علاوه بر مشخصه‌های تجاری و اقتصادی قابل توجه استان المهره، مرز مشترک 288 کیلومتری این استان با عمان برای انصار‌الله از اهمیت خاصی برخوردار است. انصار الله همچنین از نفوذ سنتی عمان در این استان نیز ناراضی نیستند و آن را در عرصه‌های رسانه‌ای و سیاسی تشویق می‌کنند. جریان انصارالله همچنین توجه ویژه‌ای به پوشش فعالیت‌های مربوط به اعتراضات اهالی استان المهره ضد موجودیت نظامی عربستان سعودی در این استان معطوف کرده است.

در همین راستا استان المهره توجه ویژه‌ جریان های جدایی‌طلب مورد حمایت امارات را به خود جلب کرده است و آنها به دنبال احیای رویکرد تجزیه طلبانه در جنوب یمن هستند. این تلاش‌ها در استان‌های حضرموت و المهرة دنبال می‌شود که منابع اقتصادی قابل توجهی در اختیار دارند.

اهمیت راهبردی استان المهره برای کشورهای مجاور

المهره امتداد اجتماعی و مردم شناختی و عمق امنیتی و استراتژیک پادشاهی عمان به شمار می‌رود. با این وجود در نتیجه تحولات اخیر منطقه‌ای اهمیت روز افزون استان المهره برای سعودی‌ها نیز بر کسی پوشیده نیست. در همین راستا است که رژیم آل سعود مدعی شده که موشک‌ها و هواپیماهای بدون سرنشین که جریان انصارالله و ارتش یمن در جریان مقاومت در برابر حمله سعودی- اماراتی از آن استفاده می‌کنند، احتمالاً از طریق این استان قاچاق می‌شود. سعودی ها به این بهانه نیروها و تجهیزات نظامی وابسته به خود را در نوامبر سال 2017به این استان گسیل کردند تا بتوانند دو گذرگاه صیرفت و شحن را در اختیار بگیرند و فرودگاه الغیضه و بندر نشطون را نیز تحت کنترل خود قرار دهند.

بخشی از ابعاد توجه امارات متحده عربی و عربستان سعودی به این استان در نتیجه رقابتی است که در میان این دو کشور وجود دارد. تسلط ابوظبی بر استان‌های جنوبی و سواحل شرقی و غربی یمن و بنادر دریایی و هوایی یکی از انگیزه‌هایی بود که باعث شد عربستان به این مناطق توجه پیدا کرده و کنترل نظامی خود را بر استان المهره افزایش دهد. این در حالی بود که موجودیت نظامی سعودی‌ها و اماراتی‌ها به علت مناسبات پرتنشی که با عمان دارند، از سوی مردم این کشور مردود است.

از سوی دیگر توجه ویژه آل ‌سعود به استان المهره در نتیجه نیاز استراتژیک این کشور به احداث خطوط انتقال نفت از اراضی این استان و راه‌اندازی صادرات نفت از یکی از بنادر استان مشرف به اقیانوس هند است. این موضوع یکی از مطالبات سنتی عربستان نسبت به یمن بوده و نیاز ریاض به این اتفاق در نتیجه تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی اخیر افزایش پیدا کرده است.

از جمله این اتفاقات می‌توان به عقب‌نشینی احتمالی آمریکا از منطقه وکناره‌گیری واشنگتن از حمایت متحدان سنتی خود به استثنای اسرائیل و افزایش قدرت نظامی ایران و گسترش نفوذ آن در منطقه اشاره کرد.

علاوه بر اینها در نتیجه افزایش تحریم‌های دولت آمریکا ضد ایران که برای جلوگیری از صادرات نفت ایران به کشورهای دیگر دنبال می‌شود، تهران تهدید کرده است که تنگه هرمز را به روی نفتکش‌های کشورهای حاشیه خلیج فارس می‌بندد. این در حالی است که نفوذ ایران اخیراً تا تنگه باب المندب نیز گسترش پیدا کرده است. شلیک موشک‌های جریان انصارالله به دو نفتکش سعودی در تاریخ 26 جولای سال 2018 را می‌‌توان در این راستا ارزیابی کرد.

امارات نیز نگاه ویژه‌ای به استان المهره دارد و آن را عامل تکمیل کننده تلاش‌های خود برای تحت کنترل گرفتن استان‌های جنوبی و سواحل شرقی یمن می‌داند. علاوه بر اینها بنادر و خلیج‌ها و ثروت‌های دریایی این استان نیز مورد توجه ویژه دولت ابوظبی قرار گرفته است. همچنین موقعیت جغرافیایی و ارتباط این استان با اقیانوس هند در جهت تسهیل همگرایی تجاری با دولت‌های شرق قاره آفریقا و شرق و جنوب شرق آسیا از دیگر عوامل توجه ویژه امارات به این استان یمنی است.

از سوی دیگر پادشاهی عمان نیز توجه ویژه‌ای به استان المهره دارد و به برخی شخصیت‌های تاثیرگذار و متنفذ در این استان و سقطری تابعیت عمانی می‌دهد.

عربستان بعد از استقرار نیروهای خود در استان المهره مدعی شد که اعتراضات و تجمعات اعتراض آمیز به حضور نظامیان آل‌سعود در این استان در نتیجه برنامه‌ریزی‌های عمان است، اما مردم حضور گسترده‌ای در تظاهرات اعتراض آمیز ضد موجودیت نظامی عربستان در این استان داشتند و خواستار خروج نیروهای سعودی از آن بودند.

اقدامات ریاض برای سرکوب اعتراضات یمنی‌های المهره

حضور نظامی عربستان سعودی در استان المهره همانطور که گفته شد، برای تحت کنترل گرفتن گذرگاه‌های زمینی و دریایی و هوایی این استان انجام شد. ریاض در همین راستا برخی سیاست‌ها برای مهار اعتراضات و تجمعات مردمی ضد مداخله نظامی عربستان در این استان را در دستور کار خود قرار داد. آنها علاوه بر ابزارهای نظامی و امنیتی، بخش قابل توجهی از پتانسیل رویکردهای سیاسی و انسانی و خدماتی و سرمایه‌گذاری خود را نیز در راستای مهار اعتراضات مردمی در این استان قرار دادند.

ریاض همچنین تلاش داشت با برخی مشوق‌های مالی مردم را به توقف اعتراضات خود بکشاند. آنها به بهانه حمایت از دولت عبدربه منصور هادی تلاش کردند موجودیت نظامی خود در این استان را مشروع جلوه دهند و شخصیت‌های سازماندهی کننده اعتراضات که از قبایل داخلی و عناصر امنیتی در این استان بودند، را در انزوا قرار دادند. آنها همچنین برخی تدابیر امنیتی را برای جلوگیری از اعتراضات مردمی در دستور کار قرار داده و کادر نظامی و امنیتی خود را به بهانه مبارزه با قاچاق در این استان تقویت کردند.

بخشی دیگر از تلاش‌های عربستان در استان المهره شامل احداث یک مرکز دینی سلفی متمایل به سیاست‌ خارجی عربستان در شهر قشن است که سومین شهر بزرگ این استان به شمار می‌رود. تحلیلگران معتقدند که ریاض از طریق احداث این مرکز دینی به دنبال تقویت نفوذ خود در این استان است و تلاش دارد از پتانسیل رویکردهای سلفی و همگرایی آنها با سیاست‌های عربستان برای جلب توجه افکار عمومی یمنی‌ها استفاده کند. البته بنابر اعلام منابع رسانه‌ای، این تلاش‌ها با مخالفت اهالی این شهر روبرو شد و آنها تجمعات اعتراض آمیزی را نسبت به این اقدام برگزار کردند و به این ترتیب اقدام عربستان در این عرصه شکست خورد.

ریاض همچنین از احداث یک شبکه ماهواره‌ای با عنوان شبکه المهره که برنامه های آن از ریاض پخش می‌شود، در این راستا بهره برداری کرد. این شبکه مدتی پیش توسط سفیر عربستان در یمن و وزیر اطلاع‌رسانی دولت مستعفی یمن به بهره‌برداری رسید. عربستان همچنین به بهانه فعالیت‌های انسانی و خدماتی و سرمایه گذاری‌های مختلف در عمل به دنبال گسترش نفوذ خود در این استان است. ریاض در همین رابطه برخی بسته‌های غذایی و کمک‌های مالی را به مردم این استان داده تا بتواند توجه آنها را جلب کرده و افکار عمومی استان را بخرد. تاسیس مراکز بهداشتی مستقر در خودروهای آمبولانس و تاسیس 12 باشگاه ورزشی و چمن کاری باشگاه‌های ورزشی موجود در این استان در کنار وعده‌های مطرح شده در زمینه پروژه‌های آب در بخش‌های مختلف استان از جمله تلاش‌های عربستان در این عرصه است.

همچنین در جریان سفر منصور هادی به استان المهره پروژه‌های سرمایه گذاری و خدماتی قابل توجهی با سرمایه‌های عربستان در بخش‌های آموزش و پرورش و بهداشت و حمل و نقل و زیرساخت‌ها در این استان کلید خورد که نشان‌دهنده تلاش‌های ویژه سعودی‌ها برای جلب توجه مردم این استان و گسترش نفوذ آل سعود در این منطقه است.

پیامدهای مداخله رژیم آل‌سعود در استان المهره

با وجود تمام تلاش‌هایی که حاکمیت آل سعود برای مداخله و گسترش نفوذ خود در استان المهره انجام می دهد، اما حضور نظامی سعودی‌ها در این استان باعث پیچیده‌تر شدن بحران و جنگ یمن شده است و ریاض با وجود تلاش‌های زیادی که انجام داده، نتوانسته حاکمیت عبد ربه منصور هادی را مشروع جلوه دهد و به این ترتیب مشروعیت مداخله نظامی آل‌سعود در این استان نیز زیر سوال رفته است.

در همین راستا فعالیت‌های مردمی و تبلیغاتی و حقوقی گسترده‌ای ضد موجودیت نظامی آل‌سعود در المهره انجام می‌شود که نقش قابل توجهی در رسوا کردن اقدامات ریاض و تهییج افکار عمومی ضد مداخله نظامی آل‌سعود در یمن داشته و باعث همگرایی مردم این استان با سایر ملت‌ یمن در مناطق دیگر شده است.

حضور نظامی عربستان سعودی بر خلاف انتظار حاکمیت آل‌سعود نقش قابل توجهی در افزایش گرایش‌های ضد سعودی در این استان داشته و برنامه‌های دولت منصور هادی و ائتلاف عربی را در عرصه سیاسی و اخلاقی به بن‌بست رسانده و باعث طولانی شدن دامنه جنگ در یمن می‌شود و مصیبت های ملت یمن را افزایش می دهد.

افق درگیری‌های منطقه‌ای در استان المهره

احتمالا آینده درگیری‌های موجود در خصوص نفوذ طرف‌های بین‌المللی در استان المهره تحت تاثیر دو عامل مهم یعنی انگیزه‌های عربستان در قبال این استان و همچنین روند جنگ موجود در یمن قرار دارد. با توجه به این شاخص‌ها می‌توان سناریوهای زیر رابرای آینده رقابت نفوذ در این استان مطرح کرد: سناریوی اول عقب‌نشینی نظامی عربستان از این استان است. سناریوی دوم ناظر بر تقویت توان امنیتی و نظامی عربستان است و سناریوی سوم معتقد است که در نتیجه افزایش تلاش‌های عربستان سعودی و عمان برای نفوذ در این استان، احتمال تجزیه این استان به دو بخش وجود دارد.

سناریوی اول؛ افول حضور نظامی عربستان در المهره

این سناریو معتقد است که افزایش اعتراضات مردمی ضد موجودیت نظامی عربستان در این استان و پوشش رسانه‌ای و حقوقی شخصیت‌های تاثیرگذار در این منطقه باعث افول نقش نظامی عربستان در المهره و کل یمن می شود و باعث می‌شود موازنه های مربوط به موجودیت نظامی ریاض به ضرر این کشور تغییر کند. این اتفاق باعث می‌شود عربستان نظامیان خود را از این استان خارج کند.

این سناریو بالاترین احتمال را دارد، انگیزه اصلی آل‌سعود از حضور نظامی در این استان دسترسی به بندر برای پوشش صادرات نفتی این کشور است، اما به نظر می‌رسد که در شرایط کنونی ریاض قادر به تصمیم‌گیری و عملکرد درست در این زمینه نیست.

سناریوی دوم؛ افزایش حضور نظامی عربستان در المهره

ارکان این سناریو مبتنی بر فرضیه‌های متناقضی است. بر اساس این سناریو از آنجا که مداخله نظامی عربستان با اهداف استراتژیک صورت می‌گیرد، این موضوع بخشی از اولویت‌های امنیتی عربستان است، لذا احتمال می‌رود که ریاض صرف نظر از هزینه‌های بالای موجودیت در المهره و پیامدهای امنیتی اقدامات خود، از تمام پتانسیل‌هایش برای پیشبرد طرح‌های خود در این استان استفاده کند.

سناریوی سوم؛ تقسیم نفوذ سعودی و عمان در المهره

این سناریو معتقد است که مداخله عربستان در استان المهره و فعالیت‌هایی که به بهانه اقدامات انسان‌دوستانه انجام می‌شود و پروژه‌های سرمایه‌گذاری این کشور باعث شود ریاض بستر اجتماعی و سیاسی مناسبی برای موجودیت نظامی خود در این استان به دست آورد. از آنجا که نفوذ عمان در استان المهره بسیار بالا است، این موضوع به معنی تقسیم نفوذ دو کشور در این استان می‌شود. البته این سناریو در صورت اجرا می‌تواند باعث بروز شکاف و صف‌بندی های سیاسی در این استان شودو اوضاع آن رامتشنج‌تر از قبل کند.

انتهای پیام/