اردبیلی‌ها چگونه به پیشواز عید نوروز می‌روند؟
زمانی عید نوروز فرصتی برای شادی و نشاط خانواده‌های اردبیلی قلمداد می‌شد اما آداب ضدفرهنگ موجب شده لحظه شماری برای رسیدن نوروز رنگ باخته و سال نو قبل از آن که از راه برسد طعم کهنه‌گی بدهد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اردبیل، در تقویم فولکلور بعد از چله کوچک، زمین دچار تحولات اساسی شده و نفس گرم به جان آن دمیده می‌شود، خاک بارور می‌شود و آب‌ها تازه می‌شوند، شکوفه‌ها و پرندگانی که نوید بهار می‌دهند در آسمان و طبیعت مشاهده می‌شوند و همه این ها نوید بهار است. نوید تازه شدن طبیعت که کهنسالان معتقدند با وجود تمامی گرفتاری‌های زندگی آدمی باید خود را به این تازگی بسپارد تا روانش در سال جدید از تنش‌ها رها شده و به مانند طبیعت زندگی تازه در وجودش جریان یابد.
بعد از بهمن‌ماه در اسفند تغییرات جوی به واقع موجب می‌شود همه آنچه در طبیعت است جان دوباره گرفته و شاخه‌های خشکیده از زیر بار برف‌های یخ‌زده بیرون بیاید.
اردبیلی‌ها به پاس تمامی این تحولات 4 چهارشنبه آخر سال را با رسوم خاصی به پیشواز عید می‌روند. رسومی که از گذشتگان به نسل‌های امروزی انتقال یافته و یکی از مواریث گران‌بهای مردمان ساکن در این منطقه است.
این روزها حال و هوای این رسوم که منطبق بر احوال زمین مادر و طبیعت، بینش و دانش مردمان این خطه است به حدی در مقابل ضدفرهنگ‌ها و تجملات عقبگرد داشته که نگرانی کارشناسان را برانگیخته است.
4 چهارشنبه با آموزه حفظ کیان زندگی
بیش از آنکه جشن‌های نوروز در اردبیل بعد از تحویل سال نو دیده شود، آداب و رسوم مختلفی قبل از فرارسیدن سال جدید تعریف شده که به تعبیر محققان فرهنگ اردبیل، همگی با بهره‌گیری از این آموزه مهم است که باید کیان، حریم، طراوت و زیبایی زندگی و خانواده را حفظ کرد.
یک ماه قبل از فرارسیدن نوروز چنانکه ذکر آن رفت جشن‌های استقبال آغاز می‌شود. جشن‌هایی که به تعبیر مولف کتاب«فرهنگ عامیانه دارالارشاد اردبیل» با تجملات و سبقت گرفتن در تعویض لوازم خانه جایگزین شده است.
موسی اصغرزاده که خود پیشکسوت تکم گردانی در اردبیل بوده و سال ها عمر خود را صرف مطالعه میدانی فرهنگ عامیانه اردبیل کرده است، تصریح کرد: 4 چهارشنبه مانده به سال نو جشن های آب، آتش، باد و خاک به ترتیب برگزار می‌شد که از عناصر چهارگانه حیات تبعیت می‌کند؛ نزدیک عید تکم گردان‌ها با عروسک چوبی در کوچه و بازار آمدن نوروز را نوید می‌دادند و در ادامه سفره‌های هفت سین در خانه‌ها برپا می‌شد.
وی افزود: در جشن آب، مردم به کنار آب‌های روان رفته و با نیایش به صورت نمادین مشکلات خود را به آب می‌سپردند و بانوان در منازل خانه‌تکانی از جمله شست و شوی فرش‌ها را آغاز می‌کردند.
وی با بیان اینکه در دومین چهارشنبه «اوجاق» خانه پدری گرامی داشته می‌شد، اظهار کرد: در واقع بر خلاف امروز در دومین هفته اسفند از آتش می‌پریدند و جشن آتش برگزار می‌شد.
به گفته اصغرزاده جشن باد در واقع احترام و تکریم «وعده یلی» یا بادی که نفس و حیات دوباره به طبیعت می‌داد و جشن خاک برخاستن و حیات دوباره طبیعت محسوب می‌شد.
محقق فرهنگ عامیانه اردبیل معتقد است در وضعیت فعلی هیچ اثری از این جشن‌ها که در نهایت سادگی برگزار می‌شد باقی نمانده و در مقابل خانواده‌ها گرفتار چشم و هم‌چشمی‌های مخرب خرید و تعویض وسایل منزل حتی با بدهی هستند.
نفوذ آداب مخرب در نوروز اصیل اردبیلی‌ها
وی با بیان اینکه آداب و رسوم استقبال از نوروز همگی آمیخته به اخلاقیات و تحولات فصول و طبیعت بود، تصریح کرد: متاسفانه امروز نسل جوان هیچ شناختی از این آداب ندارد و بسیاری آداب مخرب جایگزین آن شده است.
ترک خانه، قهر و دوری از اقوام، تجمل و خرافه پرستی، تقلید آداب ممالک دیگر، بی‌توجهی به صله رحم و بی توجهی به سنت‌های دیرینه از جمله انحرافاتی است که به نوروز عزیز تحمیل شده است تا جایی که یکی از کهنسالان در این خصوص گفت: زمانی در روز چهارشنبه سوری ترک خانه و خاموش نگه داشتن چراغ خانه مضمون بود تا به واسطه آن اعضای خانواده دور هم باشند اما بسیاری از آداب نوروز مورد بی‌توجهی و غفلت قرار گرفته است.
پوراندخت سپاسی تصریح کرد: یا به عنوان مثال سفره‌های عید ساده برپا می‌شد و بعد از خانه‌تکانی در یکی از اتاق‌ها سفره روی زمین برپا می‌شد تا مهمانان و خانواده‌ها دور آن بنشینند و گفت‌وگو کنند اما امروز سفره‌های هفت سین به صورت تزئینی بر روی میز ناهارخوری و یا گوشه‌ای از اتاق بدون توجه به کارکرد آن برپا می‌شود.
وی چشم و هم‌چشمی‌های خانواده‌ها در نمایش وسایل خانه حتی سفره هفت سین را بی‌توجهی به اصالت عید نوروز دانست و افزود: متاسفانه امروز خانواده‌ها نوروز را بهانه‌ای برای نمایش وسایل خانه قرار داده‌اند و این در حالی است که در گذشته اعتقاد بر این بود که حتی خرید یک سفره یا قاشق پلاستیکی نو برای اینکه تازگی به خانه راه یابد کافی است و خانواده باید بر اساس توان مالی خود خرید کند.
سپاسی با یادآوری دید و بازدیدها و صله رحم در نوروز اظهار کرد: زمانی در ایام تعطیلات نوروز در کوچه‌ها جایی برای راه رفتن نبود؛ چراکه خانواده‌ها دسته دسته به دیدار هم می‌رفتند اما امروز بسیاری از خانواده‌ها حتی برای فرار از دید و بازدید به مسافرت رفته و تعدادی نیز حاضر به دید و بازدید نیستند و این در حالی است که در این مراسمات خانواده‌ها از هم خبر گرفته و برای حل مشکلات به همدیگر کمک و دلگرمی می‌دادند.
بی‌توجهی دستگاه‌ها به شکاف فرهنگی
آنچه از اظهارات کهنسالان استنباط می‌شود، برگزاری مراسم ساده و بی‌تکلف در نوروز است و اینکه خانواده‌ها در شرایط مشابه مالی تلاش می‌کردند فرصت نشاط و شادی را فراهم سازند.
اما امروز به نظر می‌رسد شکاف عمیق طبقاتی مورد غفلت دستگاه‌های فرهنگی است و هیچ تدبیری برای فرهنگ سازی و احیای آداب اصیل که موجب می‌شد غنی و فقیر در کنار سفره هفت‌سین بنشینند و شادی کنند، مشاهده نمی‌شود.
به اعتقاد کارشناسان مجموعه بی توجهی‌ها در سال‌های اخیر موجب شده شکاف فرهنگی در نحوه برگزاری عیدی بزرگ مشاهده شود و سبک زندگی خانواده‌ها بر معیار میزان توانایی مالی آن‌ها باشد.
یکی از شهروندان در این خصوص گفت: رسم «بایرام پایی» که هدیه به نوعروسان بود امروز به شکل مراسم پر از تجمل در تالارهای عروسی تبدیل شده و خانواده کم‌توان را دچار یاس و ناراحتی می‌کند.
فهیمه رحیم‌پور تصریح کرد: رسم چهارشنبه سوری نیز که شام دور همی خانواده و سرزدن به بزرگتر‌ها و خانواده‌های داغدار بود شکل خود را تغییر داده و به ترقه بازی با هزینه‌های قابل توجه تبدیل شده است.
وی با بیان اینکه در گذشته سفره هفت‌سین با میوه و شیرینی ساده و حتی سبزیجات در دسترس تکمیل می‌شد، اظهار کرد: متاسفانه سفره‌های هفت سین به نمایش و پز شخصیت فردی و در صفحات فضای مجازی به بهانه رقابت مخرب تبدیل شده است.
شهروند اردبیلی تصریح کرد: متاسفانه در خانواده‌ای که وسع مالی محدود است به دلیل مشاهده چنین مسائلی ناراحتی و قهر و دعوا مشاهده می‌شود.
نوروز بی‌تکلف بازگشت به فرهنگ اصیل است
عیدی که زمانی شادی، نشاط، آرامش و محبت را به خانه‌ها هدیه می‌کرد با رواج آداب مخرب امروز به دردسر، دلهره و قهر و دعوا مبدل شده است. موضوعی که به اعتقاد کارشناسان فرهنگی بی‌توجهی به عوارض آن در سال‌های آتی موجب می‌شود اثری از سنت‌های اصیل در نوروز باقی نمانده و مجموعه مخرب ضد فرهنگ‌ها جایگزین آن شود.
بر همین اساس امام جمعه اردبیل کمپین نوروز ساده اردبیل را مطرح و به ضرورت فرهنگ‌سازی در خصوص آن تاکید کرد.
آیت الله سید حسن عاملی اظهار کرد: موارد متعددی از ترویج اسراف در جامعه دیده می‌شود که هیچ سنخیتی با آموزه‌های دینی و اخلاقی ما ندارد.
وی با بیان اینکه نمونه چنین ضدفرهنگی در مراسماتی از جمله جشن‌ها و حتی احسان و خیرات دیده می‌شود، افزود: مشکلاتی مانند تشریفات که جمع به میل و نه نیاز دارد نباید مورد غفلت جامعه و به ویژه اصحاب رسانه قرار گیرد.
عاملی بخشی از مسئولیت رسانه را ترویج آداب،رسوم و سنت‌های اصیل و بی‌تکلف دانست و گفت: از جمله کمپین عید نوروز ساده و بی تکلف به همین منظور در اردبیل شکل گرفته و نقش اصحاب رسانه و دستگاه‌های فرهنگی در آن برجسته است.
وی به شرایط فعلی اقتصادی جامعه اشاره و تصریح کرد: هرچند تحریم‌ها مشکلات متعددی به دنبال داشته اما باید بی‌توجه به وجود یا عدم تحریم، آداب شایسته و بی‌تکلف ترویج شود
به اعتقاد کارشناسان وقت آن فرارسیده تا سنت‌های اصیل نوروز به صورت گسترده در جامعه احیا و معرفی شود و عقب گرد از این ضرورت لطمه مستقیم به نسل جوان خواهد داشت.
به ویژه در استان اردبیل با غنای فرهنگی، باورهای اصیل نیازمند تقویت و معرفی مجدد است؛ باورهایی که نشاط عمیق و آرامش دیرینه همراه با اعتقاد قلبی در افراد جامعه برجای می‌گذارد.
گزارش از ونوس بهنود
انتهای پیام/ش