نیشابور دیار موقوفات تاریخی؛ ثبت قدیمیترین وقف‌نامه خراسان‌رضوی
نیشابور دیار موقوفات تاریخی است و قدیمیترین وقف‌نامه خراسان‌رضوی نیز مربوط به این شهرستان است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از نیشابور، سرزمین خراسان بزرگ به علت وجود مضجع مطهر هشتمین سپهر سعادت، حضرت علی‌ابن موسی‌الرضا (ع) و برخورداری از توفیق میزبانی از زائران آن حضرت بیشترین و قدیمیترین موقوفات را در خود جای داده است.
در این میان نیشابور به عنوان شهری که ارادت و شور و شوق مردمان آن در استقبال از امام رضا (ع) در مسیر حرکت ایشان به سمت مشهد کنونی شهره خاص و عام است در زمینه سنت پسندیده شده و وقف نیز زبانزد است به طوری که در میان منابع و متون تاریخی به موقوفات بسیاری بر می‌خوریم که به همت مردم مؤمن و متمدن این دیار ایجاد شده است.
قدیمیترین وقف‌نامه سه استان خراسان رضوی، شمالی و جنوبی با قدمتی بیش از هفت قرن مربوط به وقف چهار قطعه زمین به همراه یک سهم و نیم آب برای هزینه‌های تعمیرات امام‌زاده عمادالله، از نوادگان امام‌زاده احمد‌ابن موسی(ع) ملقب به شاهچراغ است که در حوالی شهرستان نیشابور واقع شده است.
رئیس اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان‌های نیشابور و فیروزه درباره جایگاه والای این منطقه در حوزه وقف اظهار داشت: اداره اوقاف نیشابور دو شهرستان نیشابور و فیروزه را در بر می‌گیرد که در این مجموعه 2 هزار و 723 موقوفه وجود دارد، از این تعداد هزار و 878 منفعتی بوده و 763 باب مسجد، 37 حسینیه، 21 تکیه، چهار مدرسه علمیه و سه مهدیه به عنوان موقوفه ثبت شده است.
وی تصریح کرد: مردم نیشابور از قدیم مردمی ارادتمند به اهل بیت (ع) و ولایتمدار بودند و این حب اهل بیت (ع) در کنار ورود امام‌زادگان به این شهرزمینه ایجاد موقوفات متعددی در این منطقه شده است، به طوری که حدود 62 بقعه متبرکه مورد تأیید اداره اوقاف شهرستان قرار گرفته است.
حجت‌الاسلام صادق خلیلی با بیان این که قدیمیترین وقف‌نامه استان خراسان در شهرستان نیشابور قرار دارد، اظهار داشت: منظور از قدیمیترین، وقف‌نامه مکتوبی است که باقی مانده چون وقف‌نامه‌ها و موقوفات در زمان گذشته مورد دست‌اندازی حکام قرار می‌گرفتند، به طوری که تا جایی که اطلاع دارم می‌توان گفت تمامی وقف‌نامه‌هایی که مربوط به پیش از حمله مغولان به ایران بوده از بین رفته و در استان خراسان نمونه مکتوبی سراغ ندارم.
وی ادامه داد: وقف‌نامه‌هایی نیز که در دوران تیموریان و صفویان ثبت شده در زمان افشاریه نابود شده است، چرا که نادرشاه افشار در آن زمان موقوفات را برای هزینه‌های جنگ فروخته و مکتوبات را نیز از بین برده اما تعداد محدودی از وقف‌نامه‌ها باقی مانده است.
خلیلی خاطرنشان کرد: قدیمیترین وقف‌نامه مکتوب سه استان خراسان‌رضوی، شمالی و جنوبی مربوط به سال 777 هجری قمری است که واقف آن مهدی خان غزنوی فرزند تیمورخان غزنوی بوده و شامل بخشی از آب و اراضی از روستای پیر شهباز بخش سرولایت نیشابور می‌شود که بر امام‌زاده عمادالله (ع) این روستا وقف شده است.
وی تصریح کرد: وقف‌نامه مذکور به زبان فارسی و خط نستعلیق روی کاغذ نوشته شده و نسخه اصلی آن موجود است اما شهرستان موقوفات تاریخی دیگری نیز در خود جای داده است، یکی دیگر از موقوفه‌های قدیمی نیشابور مربوط می‌شود که سال 869 هجری قمری که واقف آن خواجه نجم‌الدین فرزند خواجه شمس‌الدین از بزرگان منطقه ترک نشین نیشابور، جغتای و سبزوار است و موقوفاتی در این زمینه دارد.
خلیلی گفت: وی مقدار قابل توجهی از آب رودخانه بندبخت و یک محلی به نام کلاته کوهبخت را وقف بر امام‌زاده هاشم (ع) روستای یگنجه کرده که البته اصل این وقف‌نامه در اختیار ما نیست و عده‌ای اصل آن را نزد خود نگه داشته و تنها رونوشتی از آن در دست ما است، در حال پیگیری هستیم که هرچه زودتر احیا شود.
وی خاطرنشان کرد: علاوه بر آن وسیع‌ترین موقوفه شهرستان نیشابور که بالغ بر هزار و 200 هکتار وسعت دارد و در روستای شهرکهنه بخش میان جلگه شهرستان نیشابور واقع شده نیز یک موقوفه تاریخی است که وقف‌نامه آن مربوط به دوران قاجاریه بوده و واقف آن فردی به نام نجدالسلطنه است.
خلیلی تصریح کرد: همچنین شهرستان نیشابور به‌علت اینکه در مسیر حرکت کاروان‌های زیارتی قرار داشته، کاروان‌سراهای موقوفه قابل توجهی دارد که شاخص‌ترین آن سه باب کاروانسرا است که توسط مرحوم حاجی عیدالصانع سبزواری بنا شده است.
وی ادامه داد: ایشان در زمان صفویه هفت کاروانسرا در مسیر زائران امام رضا (ع) از لاسجرد استان سمنان تا مشهد ساخته است که سه باب آن در نیشابور واقع شده و به ترتیب شامل کاروانسرای روستای شوریاب، کاروان‌سرایی در داخل بافت شهر نیشابور و کاروانسرای شهر قدمگاه می‌شود.
رئیس اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان‌های نیشابور و فیروزه در مورد نیات واقفین شهرستان نیشابور اظهار داشت: اغلب نیات واقفین شهرستان نیشابور اختصاص به مراسم‌های عزاداری حضرت سیدالشهدا (ع) است، اما نیات اجتماعی نیز از قدیم‌الایام مورد توجه قرار گرفته است، به طوری که قریب بر 100 حمام عمومی موقوفه در شهرستان نیشابور وجود دارد.
همچنین وجود موقوفاتی نظیر آب‌انبارها و کاروانسراها در مسیر زائران حضرت رضا (ع) و امام حسین (ع) مصداقی است با این امر که مردم با توجه به نیازهای موجود وقف کنند.
انتهای پیام/ ز