رستمی: ضرب سکه‌های رومیان با تدبیر امام باقر(ع) تحریم شد / مسئولان در شرایط سخت اقتصادی مانور اشرافیت ندهند
یک کارشناس دینی داستانی از تحریم سکه‌های رومیان با تدابیر امام باقر(ع) نقل کرد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، سیره عملی پیامبر(ص) و اهل‌بیت وحی(ع) الگویی مناسب برای ارتقای سبک زندگی اسلامی می‌شود چرا که بر اساس عقیده مسلمانان این بزرگواران از هر خطایی مبرا و تمام حرکات و سکنات ایشان برگرفته از آموزه‌های وحیانی است. آنچه از تاریخ زندگانی ایشان در کتب روایی و تاریخی از موافق و مخالف نقل شده گویای این حقیقت است.
امروز که با تلاش دشمنان داخلی و خارجی فرهنگ و اقتصاد کشور مورد لطمه قرار گرفته است، بازخوانی سیره عترت(ع) در عرصه‌های فردی و اجتماعی و نیز عرصه بین‌المللی بیش از گذشته احساس می‌شود. چرا که عمده معضلاتی که جوامع اسلامی در عصر حاضر با آن مواجه هستند، به دلیل عدم رویایی با الگوهای صحیح در بین مردم و مسئولان جامعه است.
در این باره به مناسبت ایام ولادت امام محمد باقر(ع) با حجت‌الاسلام میثم رستمی، استاد حوزه علمیه و پژوهشگر مسائل دینی گفت‌وگو گرفتیم تا با روش برخورد ایشان و سایر عترت(ع) در مواجهه با معضلات اقتصادی آشنا شویم.
از جمله محورهای این گفت‌وگو از قرار ذیل است:
* با تدابیر امام باقر(ع) سکه‌های رومیان تحریم شد
* زمانی که امام صادق(ع) در دوران قحطی تمام جنس انبار خود را فروخت
* مسئولان نباید در شرایط سخت اقتصادی مقابل مردم مانور اشرافیت دهند
* ثروتمندان در شرایط سخت اقتصادی باید به داد مردم برسند
مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
* در زمان امام محمد باقر(ع) شاهد رشد علمی در جهان اسلام بودیم. ابتدا درباره نهضت علمی که امام باقر(ع) در زمان خویش رقم زدند صحبت کنید.
به صورت مختصر عرض کنم درباره شأن علمی امام باقر(ع) در روایتی در ارشاد شیخ مفید آمده است حضرت به قدری به مسائل علمی تسلط داشت که علمای بزرگ هنگامی که در مجلس ایشان بودند به چشم نمی‌آمدند. نقل می‌شود "حَکَم بن عتیبه" با اینکه فرد بسیار عالمی در بین قومش بود، وقتی نزد امام باقر(ع) می‌رسید، «کَأَنَّهُ صَبِیٌّ بَیْنَ یَدَیْ مُعَلِّمِه؛ مثل یک بچه‌ای که در کنار معلمش قرار گرفته است، کنار حضرت می‌نشست. از این جهت آغازگر مکتب علمی در جهان اسلام بودند. همچنان که مفهوم باقر العلوم به معنای شکافنده علوم است. در واقع امام باقر(ع) باب علوم مختلف را نه تنها به روی مسلمانان بلکه تمام دنیا آن هم در تمام زمینه‌ها گشود و امام صادق(ع) ادامه‌دهنده این حرکت شدند.
* تأثیر باب علمی که امام باقر(ع) گشود، برای جامعه آن دوران و عصر حاضر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
یکی از برکات امام باقر(ع) و در واقع برکات پذیرش ولایت و محبت اهل‌بیت(ع) برای ما محبان اهل‌بیت(ع) این بود که در عرصه‌های بین‌المللی موفقیت‌هایی کسب کردیم و این جز با تبعیت از مجاهدت‌های علمی این بزرگواران حاصل نمی‌شد. هنر جامعه شیعه در آن است که تمام ثمرات سرزمین خود و انقلاب را منتسب به صاحبان اصلی خود یعنی ائمه(ع) اطهار به ویژه امام عصر(عج) بداند. وقتی پای صحبت برخی دانشمندان هسته‌ای یا موشکی می‌نشینیم، از آنها می‌شنویم که با توسلاتی که به وجود مقدس معصومین(ع) و یا تبعیت از سیره عملی پیامبر و ائمه(ع) در مسیر جهاد علمی داشتند، گره از کار علمی‌شان باز شد. اکنون کشور ما در تولید علم در رتبه پانزدهم دنیا و از لحاظ صنعت موشکی و هسته‌ای جزو 5 ـ 6 کشور دنیا قرار دارد. همچنان که فرماندهان دوران هشت سال جنگ تحمیلی‌مان دارای چنین ویژگی‌هایی بودند. در جمع‌بندی وصیت‌نامه ایشان در می‌یابیم بسیار اهل توسل به اهل‌بیت عصمت و طهارت بودند و موفقیت خود را در آن می‌دانستند. ما نیاز داریم این مقولات را در جامعه پررنگ کنیم نه صرفاً توان‌های خود.
تحریم سکه‌های رومیان با تدابیر امام باقر(ع)
* اکنون در عصری زندگی می‌کنیم که مردم با چالش‌های اقتصادی و اجتماعی دست و پنجه نرم می‌کنند که این مسئله به خودی خود جامعه را با دست‌اندازهایی مواجه کرده است. خب بخش عمده‌ای از این مسائل به عدم مدیریت صحیح کارگزاران اجرایی کشور باز می‌گردد و طبیعتاً مردم توانایی تغییر در سطح کلان ندارند. در چنین شرایطی توصیه شما چیست؟
برای پاسخ به این سؤال ابتدا از یک داستان مربوط به زمان امام باقر(ع) آغاز می‌کنم. یکی از داستان‌هایی که در تاریخ دوران امام باقر(ع) با آن مواجهیم، بحران اقتصادی و مالی است که همزمان با خلافت عبدالملک بن مروان، پنجمین خلیفه امویان بود. در آن زمان سکه‌های رایج مسلمانان، توسط روم ضرب می‌شد و آنها بودند که سکه را وارد بازار مسلمین می‌کردند. روی این سکه نشانی از فرهنگ غربی یا رومی بود. عبدالملک هم تصمیم گرفت تراز رومی را به دینار عربی تدبیل کند. امام(ع) خودشان طریق ضربه سکه را به آنها آموختند و هم نحوه عرضه آن در بازار را معرفی کردند. حضرت به عبدالملک فرمود: "هم اکنون استادان ماهررا بخواه وبا تهیه قالب‌هایی از گل رس وشیشه وذوب کردن سکه‌های طلا ونقره، وریختن دراین قالب ها سکه ضرب کنند و یک روی آن کلمه توحید ونام رسول‌الله را بنویسند و اطراف سکه، تاریخ ضرب سکه و نام شهری که درآن سکه ضرب شده است را بنویسند ودرهم‌های 10 مثقالی ودینارهای هفت مثقالی بسازند". امام باقر(ع) نیز بر نظارت به نحوه عرضه سکه‌ها تأکید کردند تا مسلمانان محتاج سکه‌های غرب نشوند. چون رومیان تهدید کرده بودند که اگر نقوش سکه‌ها را تغییر دهید، روی سکه‌ها دشمنام به پیامبر(ص) حک می‌کنیم. از سوی دیگر طبیعتاً جامعه آن زمان با بحران مواجه می‌شد.
چرا خود را وابسته به پول‌های غرب کردیم
اکنون نیز ما می‌توانیم به پیروی از سیره امام محمد باقر(ع) به اقتصاد مقاومتی دست یابیم. همچنان که این سیره را در دوران حکومت نبوی هم شاهدیم. تأکید بر عزت و سرافرازی ملت همواره فرهنگ این بزرگواران بود. ما باید به داشته‌های خود اتکاء و آنها را تقویت کنیم. چرا باید با بالا و پایین شدن دلار و قیمت ارز و تحریم‌ها قیمت‌ها محصولات داخلی دستخوش تغییر قرار گیرند و افزایش یابند. این مسئله نشان می‌دهد در کالاهای غیر نفتی خود را وابسته به غربی کردیم که همواره در طول تاریخ با مسلمانان سر جنگ داشتند. لذا اقتصاد ما درون‌زا نیست. البته این به معنای تعامل نکردن با دنیا نیست به شرط اینکه این تعامل عزت ما را زیر سؤال نبرد و موجب تقویت اقتصادمان شود. به عنوان مثال باید به جایی برسیم که آنها التماس کنند نفتمان را بفروشیم و این شدنی است.
مسئولان نباید در شرایط سخت اقتصادی مقابل مردم مانور اشرافیت دهند
* به نظر می‌رسد در حال حاضر که جامعه با چالش‌های اقتصادی مواجه شده است، به طور طبیعی این اشکالات بیشتر متوجه مسئولان اجرایی نظام است لذا باید تدابیر بهتری در رفتار و منش خود ایجاد کنند. در این شرایط چه پیشنهادی به مسئولان دارید؟
همچنان که امیدواریم مسئولان همت زیادی برای رفع مشکلات مردم به خرج می‌دهند، باید در شرایط فعلی همدرد مردم باشند و جلوی آنها مانور اشرافیت و تجمل‌گرایی ندهند. مردم باید احساس کنند مسئولان در مشکلات جامعه کنارشان هستند. در چنین شرایطی تحمل سختی برایشان راحت‌تر می‌شود. ما نمونه این همراهی را اوایل انقلاب و دوران جنگ هشت ساله مشاهده کردیم. چرا که مسئولان همراه مردم و چه بسا سطح زندگی‌شان پایین‌تر از آنها بود. آنها اگر ببینند مسئولی که چندین میلیون حقوق قانونی می‌گیرد، رسماً اعلام کند من به خاطر سختی‌هایی که عارض مردم شده است، از بخشی از حقوق خود گذشتم، آن وقت می‌بینیم عموم جامعه جان و مالشان را فدای نظام می‌کنند همچنان که حقاً شاهد بودیم از ابتدای انقلاب اینچنین هم رفتار کردند منتها قشری از مردم ما به دلیل رفتار مسئولان در حال ریزش هستند و باید این مسئله را پذیرفت. ما باید از ریزش‌ها و مسائلی که منجر به ریزش می‌شود، پیشگیری کنیم.
شیخ عباس قمی در منتهی‌الآمال از امام صادق نقل می‌کند، پیامبر می‌فرمود وقتی زیردستان شما کار می‌کنند، کنار آنها قرار بگیرید، چرا که اگر مشکلی برای آنها پیش آمد، آنها را کمک برسانید. سپس امام صادق(ع) فرمود پدرم همین گونه رفتار می‌کرد. هرگاه به زیردستان خود کار می‌سپرد، ما بین ایشان قرار می‌گرفتیم. وقتی می‌دید مشقت و سختی بر آنها وارد شد، به آنها کمک می‌کرد.
ثروتمندان در شرایط سخت اقتصادی باید به داد مردم برسند
* متأسفانه سوای رفتار تجمل‌گرایانه برخی مسئولان و فرزندان‌شان شاهدیم برخی از اقشار سرمایه‌دار و یا به اصطلاح بازاری‌های ما به مردم رحم نمی‌کنند و شروع به گرانی اجناس می‌کنند.
بله متأسفانه امروز اینگونه مسائل به وفور دیده یا در اخبار خوانده می‌شود. در حالی که وجدان کاری ایجاب می‌کند در شرایط سخت اقتصادی باید به داد مردم رسید نه داد آنها را در آورد. امام باقر(ع) دارای باغ‌های متعددی بود، اما جالب است تعبیری که درباره ایشان وجود دارد، «سختی‌ترین و بخشنده‌ترین» فرد است. یعنی حضرت با وجود دارایی‌های فراوان، به مردم نیازمند کمک می‌کرد. همچنین شخصی به نام حسن بن کثیر می‌گوید نزد امام باقر(ع) رفتم و شروع به شکایت از سختی زندگی کردم سپس از برادران دینی خود گلایه کردم که این‌ها مرا رها کردند. امام باقر(ع) فرمودند «چه بد برادرانی بودند که در وقت فقر تو را رها کردند در حالی که زمانی که ثروت داشتی، کنارت بودند؛ بِئْسَ الْأَخُ أَخٌ یَرْعَاکَ غَنِیّاً وَ یَقْطَعُکَ فَقِیرا».
سپس حضرت امر کردند کیسه‌ای آوردند که در آن هفتصد درهم بود. آن را به حسن بن کثیر دادند و فرمود: این را بگیر و اگر تمام شد، دوباره نزدم بازگرد؛ اسْتَنْفِقْ هَذِهِ فَإِذَا نَفِدَتْ فَأَعْلِمْنِی. یعنی کسانی که دارای ثروت هستند، باید به فقرا کمک کنند.
زمانی که امام صادق(ع) در دوران قحطی تمام جنس انبار خود را فروخت
یک زمانی در مدینه قحطی آمد، امام صادق(ع) خادم خویش را صدا زد و فرمود چقدر در انبار گندم داریم؟ خادم تصور کرد امام از قحطی ترسیده. گفت آقا خیالت راحت باشد، ما به اندازه یک سال ذخیره داریم؛ اما امام (ع) فرمود برو تمام گندم‌های ذخیره را در بازار بفروش و از فردا مانند مردم روزانه گندم خریداری می‌کنی.
این شیوه زندگی اهل‌بیت(ع) در وقت قحطی است. این پیام را به تاجران دارد که ای کسبه و ای تاجرها زمانی که قحطی می‌آید، کالای خود را به بازار عرضه کنید، احتکار نکنید، چند برابر قیمت نفروشید. این مال حرام است.
در روایتی دیگر می‌خوانیم امام صادق(ع) به خادم خویش به نام "مصادف" هزار دینار می‌دهند تا با آن تجارت کند. وی تجارت می‌کند و هزار دینار سود می‌کند. نزد امام صادق(ع) می‌آید و تمام مبلغ را به حضرت می‌دهد. حضرت خطاب به او می‌گوید چطور این کار را کردی؟ می‌گوید کالایى (براى فروش) تهیه کردیم و همراه تاجران به طرف مصر به راه افتادیم. چون به مصر نزدیک شدیم، به کاروانى که از مصر بیرون آمده بود برخوردیم. از اهل کاروان درباره وضع کالایى که با خود داشتند- و کالایى بود مورد نیاز عموم- پرسیدیم. معلوم شد زمینه آن در مصر خالى است؛ از این رو با یکدیگر قرار گذاشتیم که کالاى خود را با سودى کمتر از دینار به دینار نفروشیم.
امام صادق(ع) فرمود: سبحان الله به زیان مردمى مسلمان با یک دیگر قرار مىگذارید که از هر یک دینار کالا یک دینار سود برید؟ آنگاه یکى از دو کیسه را برداشت و گفت این سرمایه من، و ما را نیازى به این سود نیست؛ سپس فرمود: اى مصادف! نبرد کردن با شمشیر، آسان‌تر است از طلب کردن مال حلال.
* مردم ما در چنین شرایط دشواری چه عملکردی باید داشته باشند تا هم انصاف را رعایت کنند و هم مراقب ایمان خود باشند؟ چون حفظ ایمان در چنین شرایطی یک مجاهدت است.
ابتدا یک نکته را عرض کنم. کار عار نیست بلکه ثواب هم دارد. بالاترین عبادت‌ها و مجاهدت‌ها کسب روزی حلال است به ویژه آنکه این مجاهدت در مسیر توسعه معیشت جامعه اسلامی و خدمت‌رسانی به مردم باشد. ما مردم ایران باید خودمان را نقد کنیم. در کارمان ضعیفیم. در برخی کشورها کارکردشان زبانزد عام و خاص است و در هر پست و سمتی کار می‌کنند.
دومین نکته، قناعت است. انسان باید چیزهایی که احتیاج دارد، تهیه کند. مشکلی که در جامعه به دنبال سیطره فرهنگ غربی وجود دارد، مصرف‌گرایی بیش از حد است که نوعی نیاز کاذب است. انسان باید نیازهای واقعی را لیست کند، در این صورت می‌بیند بسیاری از اجناس ضروری نیست.
در ضرورت قناعت امام باقر(ع) فرمودند که 9 خصلت از ویژگی‌های انبیاست و فرمودند اگر این خصلت‌ها درون‌مان وجود دارد، خدا را شکر کنیم. یکی از آنها قناعت است. تِسْعُ خِصَالٍ خَصَّ اللَّهُ بِهَا رُسُلَهُ فَامْتَحِنُوا أَنْفُسَکُمْ فَإِنْ کَانَتْ فِیکُمْ فَاحْمَدُوا اللَّهَ تَعَالَى عَلَیْهَا و اگر این خصلت‌ها درون شما نیست، فَاسْأَلُوهُ فِیهَا؛ از خداوند درخواست کنید که ضمن آنها فرمود الْیَقِینُ وَ الْقَنَاعَةُ وَ الصَّبْر و ...
مردم برخی اجناس گران را تحریم کنند
نکته‌ای که لازم است در اینجا اشاره شود، همکاری مردم در تحریم خرید یکسری کالاهایی است که سرمایه‌داران بی‌جهت و برای کسب سود بیشتر گران می‌کنند و مردم را تحت فشار اقتصادی قرار می‌دهند. این مسئله برآمده از یک نوع سیاست و کیاست دینی است.
دومین گزاره‌ای که امام(ع) اشاره فرمودند، صبر است. صبر به معنای کنار نشستن نیست بلکه به معنای عدم شکستگی در مقابل مشکلات و در عین حال تلاش و کوشش برای بهبود وضع موجود است. بالاخره ما به عنوان مسلمان اعتقاد داریم خداوند آزمون صبر برای فرد و جامعه قرار می‌دهد.
بالاخره جامعه یا به خاطر سوء مدیریت‌ها و یا بلاهای طبیعی دچار بحران می‌شود، مهم این است که مسئولان و مردم چگونه از این امتحانات سرافراز بیرون بیایند.
خداوند در آیه155 سوره بقره می‌فرماید: «وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرین؛ بىتردید شما را به چیزى اندک از ترس و گرسنگى و کاهش بخشى از اموال و محصولات [ نباتى یا ثمرات باغ زندگى از زن و فرزند ] آزمایش مىکنیم . و صبرکنندگان را بشارت ده». خداوند گاهی اوقات انسان‌ها را با ترس، گاهی با گرسنگی و گاهی با کاهش مال و جان و محصولات کشاورزی آزمایش می‌کند. در انتها می‌فرماید به صابران بشارت بده.
انتهای‌پیام/