سوغات و صنایع‌دستی کهن دیار هگمتانه؛ از " سفال" تا کماج"+تصاویر
سوغات و صنایع‌دستی استان همدان که از تنوع بسیار بالایی برخوردار بوده و در سطح کشور بی‌نظیر و کم‌نظیر است قدمتی چند صدساله دارد در ایام نوروز و تعطیلات تابستان به‌صورت ویژه مورد استقبال مسافران و گردشگران قرار می‌گیرد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از همدان، همدان یکی از شهرهای مهم ایران و جز مقاصد اصلی گردشگران داخلی و خارجی کشور است و این شهر تاریخی جز استان‌های غربی و سردسیر و در حدود 20هزار کیلومترمربع وسعت دارد و با استان‌های زنجان، لرستان، قزوین، مرکزی، کردستان و کرمانشاه همسایه است.
استان همدان به علت فرهنگ و تاریخ کهن خود دارای اماکن فراوان تاریخی و گردشگری فراوان از جمله، گنج‌نامه، غار علی‌صدر و غیره و در کنار این آثار تاریخی دارای صنایع‌دستی و سوغات متعددی است که گردشگران و مسافران متعددی را برای گشت‌وگذار و خرید در همدان جذب می‌کند.
سفال، منبت، چرم‌دوزی، گلیم‌بافی، قالیبافی، گیوه‌بافی و مرواربافی از جمله صنایع‌دستی منحصربه‌فرد استان همدان محسوب می‌شود که چشم هر مسافری را به خود خیره می‌کند.
همچنین هنرمندان زیادی در زمینه‌های قالیبافی، منبت‌کاری، معرق‌کاری، مسگری، سفال‌گری، قلم‌زنی، طلاکوبی، نقره‌کوبی و سنگ‌‌تراشی در استان همدان فعالیت دارند.
علاوه بر صنایع‌دستی استان همدان سوغات و مواد غذایی منحصربه‌فردی نظیر کماج، انگشت‌پیچ، گردو، شیرمال، شیره انگور، آلوبخارا، حلوا زرده، باسلوق، کشمش، مویز و گز، نقل و حلوا زرده دارد که هرکدام قدمتی چند صدساله داشته و استان همدان را به عنوان قطب شیرینی‌های سنتی در غرب کشور معرفی می‌کند.
همچنین در کنار سوغاتی‌های شیرین، استان همدان دارای مواد غذایی دیگری مانند انواع ترشیجات و گردو، آلوبخارا، انواع عرقیات گیاهان و دارویی و ده‌ها سوغات متنوع دیگر بوده که در کشور بی‌نظیر و کم‌نظیر است.
غذاهای محلی، مواد خوراکی و شیرینیجات بخشی از فرهنگ و سبک زندگی مردم را نشان می‌دهند و بایستی در راستای معرفی و ترویج آنها بین مردم تلاش شود ضمن اینکه از بین سوغات و صنایع غذایی استان همدان کماج و شیرمال، حلوا زرده و شیره ملایر و حلوا لوزی و انگشت‌پیچ به ثبت ملی رسیده است.
در راستای معرفی سوغات و صنایع‌دستی استان همدان هرساله در شهرستان‌های این استان جشنواره‌های برگزار می‌شود که جشنواره مبل و منبت ملایر، جشنواره شیره مانیزان ملایر، گردوی تویسرکان و آلو اسدآباد از جمله معروف‌ترین این جشنواره‌ها است که در فصول مختلفی از سال با حضور مهمانانی از استان‌های دیگر و مردمان استان همدان برگزار می‌شود.
ازآنجاکه خرید سوغات، صنایع‌دستی و یادگاری از استان همدان جز ملزومات بازگشت از این استان است، در ادامه به معرفی تعدادی از صنایع‌دستی و سوغات معروف برخی از شهرستان‌های استان همدان می‌پردازیم.
صنایع‌دستی و سوغات شهرستان همدان
چرم‌دوزی از جمله صنایع‌دستی مردمان هنرمند و مهمان‌دوست همدانی است به دلیل اینکه اکثر مردم این شهر در زمینه چرم‌دوزی مهارت داشتند، همدان، به دباغ‌خانه نیز شهرت پیدا کرد و در آن کارخانجات ساختن چرم به وجود آمد. چرم استان همدان بسیار مرغوب و باکیفیت است و حتی به کشورهای اروپایی هم صادر می‌شود.
همدان به نوعی پایتخت دباغی در ایران قدیم بوده است. در حدود 90 سال پیش این صنعت رشد چشمگیری در هگمتانه را تجربه کرد و شهرت فراوانی در تولید چرم گاو داشته است. امروزه با وجود اینکه تعداد فروشگاه‌های چرم در بازار همدان کاهش قابل‌تأملی داشته است اما بازهم چرم می‌تواند یک گزینه بسیار مناسب برای خرید سوغاتی شما باشد. اگر به بازار همدان بروید انواع کیف، کفش، کمربند و دیگر اقلام چرم را می‌توانید خریداری کنید.
قالیبافی همدان
مردم شهر همدان در زمینه قالیبافی هم فعالیت می‌کنند. از پشم حیوانات نخ تولید کرده و با استفاده از سبک خود در بافتن قالی و فرش، توجه مسافران ایرانی و خارجی را به این استان جلب کرده‌اند.
انگشت‌پیچ
انگشت‌پیچ یک نوع خوردنی شیرین است که سوغات شهر همدان به شمار می‌آید انگشت‌پیچ از جمله محصولات پرطرفدار همدان به‌عنوان سوغات ویژه همدان است که این محصول به‌صورت مایع و شبیه عسل است و دارای ارزش غذایی فوق‌العاده‌ای است.
انگشت‌پیچ همدان با قدمت و پیشینه‌ای که دارد با استفاده از عصاره گلاب اعلا کاشان در تهیه آن مزه و عطرش بی‌نظیر می‌شود و هر مسافر و گردشگری به همدان سفر کرده را ترغیب به تهیه این سوغات می‌کند.
کماج
نان کماج در شهرهای مانند اصفهان، اراک، و آذربایجان نیز تهیه می‌شود اما مدل همدانی آنکه از جمله معروف‌ترین نان کماج‌های ایران است را می‌توانید به عنوان یک سوغاتی خوشمزه از سفر همدان به خانه بیاورید.
در سفر به همدان چشیدن طعم کماج را از دست ندهید چراکه این نان یکی از شیرینی‌های قدیمی این شهر است و کمتر کسی می‌تواند به‌راحتی از کنار آن بگذرد. آرد و شکر و آب مواد اصلی تشکیل‌دهنده‌ی آن هستند و گردو و دارچین نیز در داخل نان استفاده می‌شود.
شهرستان ملایر
مَلایر شهری بزرگ و تاریخی در غرب ایران است. این شهر مرکز شهرستان ملایر و در 386 کیلومتر غرب پایتخت و در 70 کیلومتری جنوب شرقی مرکز استان واقع شده است. این شهر دومین شهر بزرگ استان همدان است.
خراطی، ظرفیت کاری، منبت‌کاری از دیرباز در ملایر رواج داشته است. در سال‌های اخیر در روستاهای آورزمان، حسین‌آباد شاملو و بخش جوکار از توابع ملایر نیز به تولید مبل و منبت می‌پردازند که البته در این بین روستای آورزمان شهرتی یافته که همه کشور این روستا را به عنوان روستایی نمونه در صنعت مبل و منبت می‌شناسند.
مبل و منبت ملایر
از صنایع‌دستی معروف شهرستان ملایر می‌توان به پایتخت بودن مبل و منبت ایران اشاره کرد هنری که از دیرباز مردمان این شهرستان با آن انس گرفته‌اند و به زیباترین نحو و زیرنگرترین نقش آن را انجام می‌دهند، ملایر شهری که تولیدکننده مبل و صادرکننده آن به اقصی نقاط کشور است.
صدای چکش‌ها و تراشیدن چوب‌ها در کارگاه‌های منبت‌کاری ملایر، نوای زندگی را در دل کارگرانش زنده می‌کند، آنها سخت کار می‌کنند و از جان‌ودل مایه می‌گذارند تا هنر خود را به بهترین شکل ممکن به تمام نقاط ایران بفرستند با این امید که ساخته دستشان، روزی تکیه‌گاه خستگی‌های هم‌وطنانشان شود.
مرواربافی
از دیگر صنایع‌دستی مردمان خون گرم و لر زبان ملایر می‌توان مرواربافی یا همان سبدبافی اشاره کرد. وجود ترکه‌های چوبی با کیفیت و مرغوب در این شهرستان از عوامل مؤثر در رشد این صنعت دستی در این شهرستان است. به دلیل همین کیفیت مناسب ترکه‌های ملایر هنرمندانی که در استان‌های شمالی کشور به این صنعت دستی اشتغال دارند چوب موردنیاز خود را از شهرستان ملایر تأمین می‌کنند. این ترکه‌ها در روستاهای گوراب، داویجان، می آباد و حرم آباد از توابع ملایر توسط کشاورزان کاشته می‌شود.
شیره سوغات پرآوازه ملایر و به ویژه روستای مانیزان
از سوغات بی‌نظیر ملایر پخت شیره در ملایر به‌ویژه در روستای مانیزان است اگرچه شیره‌پزی از اواسط شهریور تا اواخر مهرماه در جای‌جای استان همدان رونق داشته و دارد اما روستای مانیزان شهرستان ملایر در این زمینه از همه رقیبان پیشی گرفته و مرغوب‌ترین شیره کشور را زلال و بی‌آلایش به پاکی دل مردمانش تولید می‌کند.
شیره جزو مهم‌ترین سوغات‌های اصیل ملایر است و با همه خواص ویژه‌ای که دارد شربت آن گوارای وجود است در روزهای گرم تابستان و مخلوط آن با برف از دیرباز شیرینی بخش شب‌های سرد زمستان بوده است.
آئین شیره‌پزی که در دیار الوند با گذر زمان در حال فراموش‌شدن بود چندین سال است که با برگزاری جشنواره شیره‌پزی مانیزان احیا شده و آوازه‌اش در سرتاسر کشور پیچیده است و همه‌ساله مسافران و گردشگران زیادی برای تهیه این سوغات ارزشمند به شهرستان ملایر سفر می‌کنند.
شهرستان نهاوند
شهرستان نهاوند واقع در جنوب استان همدان توسط رشته‌کوه‌های زاگرس احاطه شده‌است. مرکز این شهرستان شهر نهاوند است که از شهرهای تاریخی ایران است.
از صنایع‌دستی موجود در شهرستان نهاوند و هنر مردمان این دیار می‌توان به گلیم، گبه، قالی و فرش اشاره کرد.در میان هنرهای متفاوت صنایع‌دستی که در حال حاضر در نهاوند رایج است هنر فرش‌بافی نهاوند با برندهای معروف و تاریخی احساس و ذهن آدمی را به عمق هنر و زیبای نهفته در فرش می‌برد گویی طبیعت، عرفان در دل خفته فرش با انسان حرف می‌زند و دل و عقل و هوش آدمی را با خود به خلوت درون می‌برد.
فرش نهاوند
فرش نهاوند دارای برندهای جهانی مانند عشوند، گل حیدر یا سالاری، لچک سفید است که باف انواع فرش‌های سنتی نهاوند با طرح‌ها و رنگ‌های بدیع و زیبا نمایشگر اوج تسلط طراحان و بافندگان بر فن بافت فرش است. چنین است تلفیق رنگ‌های سنتی و رنگ‌های متنوع دیگر که به طور هنرمندانه صورت می‌گیرد، هرچند که ارزش رنگرزی گیاهی قابل‌مقایسه با رنگرزی شیمیایی نیست.
شهرستان نهاوند در زمینه تولید فرش دستباف دارای پتانسیل و ظرفیت بی‌شماری است و فرش دستباف نهاوند دارای آوازه کشوری و جهانی است که بیشتر بافت‌های فرش دستباف در شهرستان نهاوند به‌صورت دو زرع و یک زرع و نیم تولید می‌شود و 99 درصد تولیدات فرش دستباف نهاوند از طریق اتحادیه مرکزی فرش تهران به کشورهای آمریکا، کانادا، آلمان و کشورهای عربی صادر می‌شود.
گز آردی نهاوند
از دیرباز نام گز، این شیرینی اصیل ایران‌زمین در اذهان عموم مردم با نام اصفهان عجین شده است غافل از آنکه تولید گز در شهر نهاوند نیز قدمتی چند صدساله دارد و مردمان دیار سراب‌های چشم‌نواز و زلال، تبحری شگرف و دیرینه در تولید این شیرینی لذیذ دارند تا جایی که طعم و مزه خاص و شگفت‌انگیز گز نهاوند بر دل‌وجان همه مسافران و گردشگران این دیار می‌نشیند و آنان را به تحسین وا‌می‌دارد.
این قدمت دیرینه تا حدی است که برخی از ریش‌سفیدان و کهن‌سالان شهر نهاوند معتقدند از آنجا که گز از مواد اولیه 'انگشت‌پیچ' که از شیرینی‌های خاص استان همدان است به شمار می‌رود لذا از قدیم در خدمت مردم این خطه از ایران‌زمین بوده و گز آردی ابتدا در نهاوند تولید می‌شد و با گذشت زمان از استان همدان به اصفهان و یزد رفته است.
در هر حال کیفیت بی‌نظیر گز نهاوند بر کسی پوشیده نیست تا جایی که به جاذبه‌ای برای جذب مسافران و گردشگران تبدیل شده است و معدود مسافری را می‌توان یافت که به دیار سراب‌های خروشان سفر کرده باشد و در بازگشت به دیار خود سبدی پر از سوغات متنوع نهاوند و گز مرغوب آن به همراه نداشته باشد و این شیرینی بی‌مثال را ره‌آورد سفر خود نسازد.
علاوه بر گز، سنل یا صنل از دیگر سوغات خوشمزه و تولیدی این دیار است که مخاطبان بسیار داشته و هم چون گز، در شهرستان نهاوند و به دستان مردمان آنجا تولید می‌شود.
شهرستان اسدآباد
اسدآباد یکی از شهرهای استان همدان و مرکز شهرستان اسدآباد در مجاورت استان کرمانشاه و استان کردستان قرار دارد. به‌جز محلات و شهرک‌های جدید بافت اصلی شهر شامل چند محله است که هنوز آثار خانه‌های قدیمی و کوچه‌باغ‌ها در بعضی محله‌های اسدآباد باقی و پیداست.
آلوبخارا اسدآباد
سالانه سه هزار تن آلو در اسدآباد تولید می‌شود که بخش عمده آن در روستای ملحمدره است. آلوی این منطقه در طعم و کیفیت رقیب ندارد؛ این ویژگی‌ها، آلوی ملحمدره را پرطرفدار کرده است.
علاوه بر آلو طبیعت بکر این روستا و حضور مسافران و گردشگران متعدد سبب شد که روستای ملحمدره یکی از 20 روستای هدف گردشگری استان همدان شود.
از جمله صنایع‌دستی شهرستان اسدآباد استان همدان می‌توان به حصیر‌بافی، گلیم‌بافی، قالیبافی، ریسمان‌ریسی، سبدبافی، بادبزن بافی، جارو بافی، سکه دوزی و بلوچی دوزی اشاره کرد.
شهرستان بهار
بهار یکی از شهرستان‌های نه‌گانه استان همدان و جمعیت این شهرستان است که این شهرستان شامل سه بخش مرکزی، لالجین و صالح‌آباد است.
سفال
مهم‌ترین صنایع‌دستی در این شهرستان سفال است.لالجین از مراکز عمده ساخت سفال و سرامیک ایران و جهان به‌شمار می‌رود و محصولات هنرمندان آن علاوه بر شهرهای دور و نزدیک ایران به بسیاری از کشورهای دیگر صادر می‌شود. سفالینه‌های ساخت لالجین بسیار متنوع است و انواع ظروف تزئینی و مصرفی را شامل می‌شود که با هنرمندی سفالگران لالجینی تولید می‌شود.
ساختار منحصربه‌فرد تولید سفالینه در این شهر به‌گونه‌ای توسط دست توانمند طبیعت رقم خورده است که از تهیه انواع مختلف مواد اولیه تا تولید، تکمیل، توزیع و درنهایت صادرات سفال و سرامیک همگی یا در لالجین انجام می‌شود یا قابلیت انجام آن در این شهر وجود دارد.
همین ویژگی‌ها سبب شد تا از نیمه دوم سال 94 زمزمه‌هایی مبنی بر ثبت شدن لالجین به‌عنوان شهر جهانی سفال به گوش برسد تا اینکه داوران یونسکو اردیبهشت‌ماه 95 در شهر لالجین حضور یافتند و از نزدیک تمام جوانب و هنر سفال‌سازی در این شهر را موردبررسی قرار دادند که در نهایت زحمات و تلاش‌های مسئولان، هنرمندان لالجینی و رسانه‌های استان به ثمر نشست و این شهر به‌عنوان شهر جهانی سفال به ثبت سازمان جهانی یونسکو رسید.
شهرستان تویسرکان
شهرستان تویسرکان یکی از شهرستان‌های استان همدان در ایران است. مرکز این شهرستان شهر تویسرکان است که در جنوب کوه الوند و شهر همدان واقع شده‌است.تویسرکان به خاطر بزرگی و تعدد در درختان گردو و همچنین با کیفیت بودن آن شهرت دارد.
گردو تویسرکان
گردویی که یا حلاوت طعم بی‌نظیر و کیفیت مرغوب آن را باوجود خود چشیده و احساس می‌کنند و یا حداقل نام تویسرکان را به‌واسطه محصول کم‌نظیر و با کیفیت گردویش شنیده‌اند.
شهرستان تویسرکان با برخورداری از بیش از پنج هزار و 500 هکتار باغ گردو و تولید این محصول استراتژیک با مرغوبیتی در مقیاس جهانی، پایتخت گردوی ایران نام گرفته است و برای بسیاری از هم‌وطنان ایرانی و حتی خارجی نام گردو و تویسرکان با هم عجین شده است.
گردو تنها یک محصول چندمنظوره کشاورزی نیست بلکه ظرفیتی بی‌بدیل برای بهره‌وری در حوزه گردشگری به شمار می‌رود و می‌تواند نماد معرفی تاریخ، فرهنگ، پیشینه و تمدن غنی شهرستان تویسرکان باشد که تویسرکان مهد طلای سبز ایران است که این ظرفیت سبب جذب مسافران و گردشگران بسیاری در این شهرستان شده است و هرساله این شهرستان میزبان جشنواره گردو با حضور مهمانان و مسافران همدانی و دیگر استان‌های کشور است.
طبیعت کم‌نظیر تویسرکان، اماکن گردشگری و تاریخی متعدد و گردو مهم‌ترین سوغات این شهرستان مسافران و گردشگران نوروزی برای گذران اوقاتی خوش به تویسرکان دعوت می‌کنند.
مبل و منبت تویسرکان
تویسرکان با برخورداری از کارگاه‌های متعدد و فعالان پرشمار یکی از مهم‌ترین قطب‌های تولید مبل و منبت در کشور است و بیش از هفت هزار و 747 کارگاه تولید مبل و منبت و بیش از هشت هزار شاغل در این بخش برخوردار است.
روستای اشترمل به عنوان دهکده مبل و منبت ایران شناخته شده که در 12 کیلومتری شرق شهر تویسرکان واقع شده است و به فراخور این موضوع چندین سال است که جشنواره مبل و منبت در این روستای و با حضور مردمان خون گرم تویسرکانی و مسافرانی از استان‌های دیگر برگزار می‌شود.
استان همدان برای ساخت مبلمان و منبت ظرفیت‌های فراوانی دارد و با توجه به قدرت تولید این رشته در استان و سوابق و مستندات ، این رشته به نام همدان در فهرست آثار صنایع‌دستی کشور به ثبت ملی رسیده است.
به گزارش تسنیم، صنایع‌دستی و مواد خوراکی همدان به عنوان سوغات استان همدان همواره در سبد سوغات گردشگران داخلی و خارجی جای داشته و تنوع سوغاتی‌های همدان همواره موجب جذب گردشگران زیادی شده که با توجه به تنوع این صنایع و معرفی بیش‌ازپیش آنها به دنیا و ثبت هرکدام از سوغاتی‌های همدان در فهرست آثار ملی می‌تواند زمینه مناسبی برای جذب بیشتر گردشگران به سمت استان همدان شود.
گزارش از مرضیه کیهانی‌فرد
انتهای پیام/