بهار ۹۸| سرباز؛ روستایی‌ترین شهرستان ایران، میزبان گاندو
شهرستان مرزی سرباز، مرز پاکستان، جنوب شرق سیستان و بلوچستان، روستایی‌ترین شهرستان ایران، میزبان بزرگترین رودخانه شرق و بزرگترین خزنده موجود در ایران، گاندو، است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از چابهار، شهرستان مرزی سرباز، روستایی‌ترین شهرستان ایران و بکر‌ترین شهرستان سیستان و بلوچستان؛ 152 هزار نفر جمعیت دارد و 80 درصد آن در روستاها زندگی می‌کنند، روستاها کنار پرآب‌ترین و بزرگترین رودخانه سیستان و بلوچستان و به‌گواه برخی شرق ایران واقع‌اند و روستانشینان سرباز برای حیات چشم به این رودخانه 313کیلومتری دارند.
میان شهرهای مرزی سیستان و بلوچستان، سرباز مرزی‌ترین شهرستان است و 121 کیلومتر مرز مشترک با پاکستان دارد؛ راسک، پیشین و سرباز شهرهایش و مرکزی، سرباز، پیشین و پارود بخش‌هایش؛ مرکز شهرستان سرباز راسک است که همان‌طور که پیشتر گفته شد کمترین جمعیت شهرنشین را دارد.
جاذبه‌های سرباز بیشتر بکر و طبیعتی است؛ هم‌زیستی انسان و جانور در سرباز مشهود است به‌ویژه گاندو، بزرگترین خزنده و تنها تمساح موجود در ایران که زیستگاه‌اصلی‌اش، رودخانه سرباز است.
جاذبه‌های سرباز، طبیعتی و تاریخی است، به‌گواه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، سرباز 195 اثر تاریخی ثبت ملی و 5 روستای هدف گردشگری دارد؛ آثار تاریخی‌اش: قلعه‌های سرباز، فیروزآباد، برنجی و هدار؛ مسجد جامع پشامگ و مسجد قدیمی راسک؛ صنایع‌دستی‌اش: سوزن‌دوزی، سکه‌دوزی، گلیم‌بافی، زیورآلات، البسه محلی، حصیربافی و صدالبته سفالِ روستای کهن سفالگری و جاذبه‌های طبیعتی‌اش: سویتکوه، سد پیشین، رودخانه سرباز و صدالبته گاندو.
روستای پشامگ؛ شرق شهرستان سرباز، 45کیلومتری راسک، بافت آن با مصالح بوم‌آورد است و مسجد جامع پشامگ مهمترین بنای تاریخی‌اش که قدمتش به اواخر دوره پهلوی اول برمی‌گردد.
روستای فیروزآباد، زادگاه گاندو، 5کیلومتری راسک؛ به‌عنوان یکی از روستاهای بزرگ و مهم سرباز معرفی می‌شود و مهمترین جاذبه‌های تاریخی و گردشگری‌اش: بافت تاریخی و باارزش سنتی و با تزئینات خاص، محوطه تاریخی قلعه فیروزآباد مربوط به دوران‌های تاریخی پس از اسلام، قبرستان قدیمی، سوبتکوه و تمساح پوزه‌کوتاه (گاندو) است.
کوه سوبتگ به‌معنی سوراخ ایجادشده در دل کوه در حاشیه رودخانه سرباز و روستای فیروزآباد و در فاصله 5کیلومتری راسک واقع شده است که با هدف هدایت آب به مزارع پایین‌دست برای کشت‌وکار در قدیم احداث و ایجاد شده است.
تمساح پوزه‌کوتاه تالابی یا به‌زبان بلوچی گاندو، بزرگترین خزنده و تنها تمساح موجود در ایران؛ جانوری خجالتی، محتاط و ترسو با طولی معادل 4 تا 5 متر که با کمتر از 3هزار سر در دنیا، عمدتاً در جنوب شرق آسیا از بلوچستان جنوبی تا هندوستان و سیلان و پاکستان غربی پراکنده شده و در خطر انقراض است. سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید: حدوداً 400 سر گاندو در محدوده رودخانه سرباز زندگی می‌کنند و با خشکسالی‌های فراگیر بیست‌ساله در بلوچستان، در خطر انقراض قرار گرفته‌اند؛ براساس آخرین طبقه‌بندی اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN)، این موجود در در سال 2017 در لیست زرد این اتحادیه، گروه آسیب‌پذیر (VU) طبقه‌بندی شده است؛ عمده‌ترین دلیل آسیب‌پذیری تخریب و تصرف زیستگاه در کشورهای جنوب شرق آسیا و خشکسالی فراگیر در سیستان و بلوچستان ایران است.
قلعه سرباز، 76کیلومتری راسک (مرکز شهرستان) از شاخص ترین بناهای تاریخی بلوچستان است و می‌گویند در اوایل دوران اسلامی، احتمالاً 400 سال پیش در اینجا که نام قدیمش منطقه مکران بوده، ساخته شده است.
تپه قلعه‌برنجی، 3کیلومتری شرق راسک (مرکز شهرستان) در بخش مرکزی، دهستان جکیگور، روستای بافتان واقع است، به‌روی تپه واقع شده و اشراف کامل به منطقه دارد و برای کاربردهای نظامی به‌کار می‌رفته است.
و سفالگری، منطقه‌ای حاصل‌خیز و سرسبز، 60کیلومتری شرق راسک، در یکی‌از روستاهای اطرافش به‌نام کوه میتگ یک خانواده سفالگر زندگی می‌کنند؛ هم‌اکنون چهار مرد و یک زن آخرین بازمانده گروه بزرگ سفال‌سازان این روستای چندصدساله است؛ سفال‌ها برای فروش بیشتر به شهرستان‌های اطراف، چابهار، نیکشهر و ایرانشهر فرستاده می‌شده و می‌شود.
سرباز، طبیعت شگفت‌انگیزی دارد، میزبان میوه‌ستان‌های گرمسیری هم‌چون موز و خربزه و انبه است؛ طبیعتگردان می‌گویند، به‌نظر می‌رسد بلوچستان جنوبی تنها منطقه کشور است که می‌توان به‌راحتی و در شرایط طبیعی موز، خربزه درختی و انبه و بسیاری دیگر از گیاهان گرمسیری را به‌عمل آورد.
گزارش از سید امیرحسین عظیمی
انتهای پیام/ ت*