عارفه دهقانی: شاعر اگر نقد پذیر نباشد هیچ اتفاق خاصی در شعرش نمی افتد

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، "عارفه دهقانی" از شاعران جوان و پویای انقلاب اسلامی است. تلاش وی در عرصه شعر قابل توجه است. از او تاکنون مجموعه های «آخرشخص مفرد»، «آیینه کاری» و «زلف ضریح» به چاپ رسیده است.  دهقانی در حوزه ترانه هم دستی بر آتش دارد و چندین اثر هم در این حوزه سروده است.

گفت‌وگوی مفصل ما با ایشان را بخوانید؛

* یکی از بخش‌هایی که از نظر کیفی و از نظر کمی رشد داشته حوزه شعر است و مخصوصا در حوزه شعر آیینی حوزه شعر انقلابی است. ولی طبیعتا شعر آیینی و شعر انقلاب یک طفل نوپا است. شما به عنوان کسی که تحصیلاتتان در این زمینه است و سال ها در این زمینه فعالیت کردین و به عنوان یکی از عناصر فعال این حوزه شناخته می شوید ،برآوردتان از حرکت شعر انقلاب شعر آیینی و شعر ارزشی در طول این سال ها چیست؟

در زمان صفویه پادشاه صفوی خیلی تمایل داشت که اشعاری در مورد اهل بیت سروده شود و اشعار خوبی هم دیدیم.گرچه خودجوش خود آن شاعرها نبود و سفارشی بود ولی باعث برکتی شد که اشعار خوبی که هنوز هم استفاده می شودبه وجود آمد مثل «باز این چه شور است که در خلق عالم است»، همینطور ادامه داشت و گاهی کمرنگ و پر رنگ می شد تا زمانی که بعد از انقلاب همراه با شعر انقلاب شعر آیینی هم رشد جدی تری پیدا کرد و از برکات همین انقلاب بود. در گذشه شاید آنقدر عرصه باز نبود و نمی توانستند ابراز عقیده کنند و محافل شعرهای آیینی و شعرهای انقلابی تشکیل نمی شد. افرادی بودند مثل خانم سیمین دخت وحیدی که آن زمان از جریان های شعر انقلاب بودند و الان نسبت به آن زمان تعداد شاعرانی که در این زمینه کار می کنند ، بیشتر شده است آن زمان چند افراد شاخص که اندک بودند ؛ شعر انقلابی می سرودند.

درحال حاضر کنگره های بسیاری وجود داردکه شوری در شاعران به راه می اندازد ؛ به نظرم یکی از فواید این کنگره ها و محفل های این است که یک جریانی را راه می اندازند به صورت موضوعی و شاعر را ترغیب می کند که در آن مورد شعر بگوید تا بیشتر شعرهای ما صرفا در مورد دهه عاشورا و دهه فاطمیه نباشد و به تاریخ و معارفی که در شعرها استفاده می شود هم بپردازد.

 وجود افرادی مثل دکتر سنگری و بزرگوارانی که در این زمینه صحبت می کنند؛ برای جوان ها یا شاید برای نوجوان روشنگری می کند که چگونه از این سیر تاریخی استفاده کنند و اطلاعات ناب و درست در اشعارشان بدهند و اطلاعاتی که در این زمینه خیلی کمتر به گوش ما رسیده است.همه آنها دست به دست هم می دهند تا ما شعر موفقی داشته باشیم ولی به قول شما نوپا است و خیلی جای کار دارد.

 *با توجه به اینکه هم شعر آیینی نوپاست هم شاعران آیینی که دارند به این موضوع می پردازند ؛ در آثارشان  نیاز به نقد احساس می شود. فکر می کنید کارهایی که در مورد نقد و نقد پذیری انجام شده  تا چه مفید بوده و چقدر از آن به نتیجه نرسیده ؟

بحث نقد خیلی مهم است . چراکه اگر محفل های نقدی وجود نداشته باشد و شاعرها نقد پذیر نباشند هیچ اتفاق خاصی نمی افتد. یعنی مضامین نابی که ما از آن انتظار داریم؛ محتواهای خاص، تلنگرهای شاعرانه و مضامین بکر اینها شاید همه با همین نقدها  به دست بیاید.

مضامین تکراری ،کلمات کلیشه ای بحث مهدویت یا بحث امام رضا هم همین است. یکسری کلید واژه ها هست که فکر می کنند صرفا استفاده از این کلید واژه ها کافی است .البته نمی شود گفت که احساسات درونیمان را نباید بروز بدهیم و صرفا به اتفاقات خاص باید بپردازیم، اینها باید در کنار هم باشند.

من می گویم شاعر باید به این نقطه قوت برسد از همه لحاظ از لحاظ ادبی ، مفهومی و معنوی انقدر باید آماده باشد که در لحظه شاعرانه اش ، لحظه ای ناب باشد و همه اینها با نقد است یعنی در جلسه نقد ما متوجه می شویم که چه مفهومی بهتر است. افرادی مثل استاد امیری اسفندقه آنقدر در زمینه شعر تبهر دارند که یک بیت را شاید با جا به جایی دو تا کلمه به اوج برسانند که من در شعر خودم آن را تجربه کردم ، در یکی از غزل های خودم دو بیت بود که خیلی برایشان خاص بود. «آه ای برادرم چقدر قد کشیده ای، با آسمان برابری از روی نیزه ها» آقای اسفندقه گفتند که یک چیز بالاتری بگو «از آسمان فراتری از روی نیزه ها» یعنی با کمک ایشان ما یک صنعتی در ادبیات داریم که یک چیز را نفی می کنند و این باعث شگفتی مخاطب می شود. استادی که بتواند در این زمینه ها به شاگردش و مخاطبش کمک کند ،خیلی کم داریم و این جلسات هم خیلی کم است.

* در حال حاضر با توجه به اینکه ما در عصری هستیم که عصر رسانه و ارتباط است و شاعر خیلی زود مخاطب خود را در شبکه های اجتماعی پیدا می کند و از نقد گریزان می شود؛ زمانی که به او می گویی این شعر ، این ایراد را دارد ب دلیل اینکه هزاران تحسین از مخاطبش شنیده اصلن حاضر نیست این را بپذیرد. برایمان از معایب و محاسن این فضا بگویید؟

یکی از معایبش که شاید گریبانگیر خود من هم شده باشد این است که وقتی شعر می گوییم دوست داریم بلافاصله منتشر کنیم و اگر بخواهیم دو سه بیت عوض بشود برای اینکه خیلی گسترش پیدا کرده یا شاید چون منتشر کردیم،  دیگر به آن دست نزنیم. به نظرم فضای حقیقی خیلی قضیه اش فرق می کند چون افرادی که همزمان دارند یک شعری را می شنوند و ابراز علاقه می کنند کاملا متفاوت تر از کسانی هستند که در فضای مجازی هستند ؛ خصوصا کسی که استاد است و با نظراتش متوجه می شویم که شعرمان در چه جایگاهی قرار دارد و این خیلی مهم است که فریب این تحسین ها را نخوریم.

*در تاریخ انقلاب، خیلی نقش خانم ها در عرصه اجتماعی مورد بررسی و بحث قرار گرفته است و خیلی صحبت ها شده و نظرات حضرت امام، صحبت های رهبری ، گاهی هم با سوء برداشت هایی و با کج سلیقه هایی همراه بوده است در حوزه شعر هم حضور یک خانم در عرصه اجتماع فارغ از مسائل دینی ،  سنتی و اجتماعی خودمان هم مسئله است. خوب است در این مورد به صورت کلی صحبت کنیم که چه مشکلاتی برای خانم های شاعر که تعدادشان کم هم نیست برای حضور در اجتماع و عرضه شعر در مجامع ادبی دارند؟

ما از شاعران گذشته اسامی خیلی کمی به یاد داریم، فروغ فرخزاد که به قول حضرت آقا عاقبت بخیر شدند یا خانم پروین اعتصامی؛ اگر بخواهیم اسم ببریم خیلی کم هستند افرادی که شاخص بودند ولی در تاریخ ادبیات که جست و جو می کنیم متوجه می شویم که افراد بیشتری هستند ولی کسی نمی شناسد و شاید انگشت شمار باشند . بعد از انقلاب جریاناتی راه افتاد ، خانم وحیدی که بیشترین انتشارات را در زمینه کتاب خصوصا اشعارشان در زمینه انقلاب است ولی کم کم تعداد شاعران خانم بیشتر شد و تعدادشان خیلی زیاد است ولی هیچ کدام آنها یک ویژگی خاص را ندارند ، مثلا کسی که متاهل است و فرزند دارد خیلی کم می تواند در محافل شعری و ادبی حضور داشته باشد؛  محافل ما ، محافل خیلی خوبی نیست.

دوستان شهرستانی ام خیلی برای من پیام می فرستند که شعرشان را نقد کنم و از آنها  می پرسم مگر در آنجا همچین محافلی برای نقد نیست؟!؟ گفتند نه ، شاید یک  مکانی وجود داشته باشد ولی نمی شود ما در آنجا حضور پیدا کنیم ،جایگاه مناسبی برای خانم ها نیست . در تهران هم من جستجو می کردم جو مناسبی نداشتند.

*شما به عنوان یک خانم شاعر غیر از مشکل محافل که مشکل بزرگی هم هست ، روند جریان زندگیتان مانع نشده که مثلا بگویید که اگر من یک آقا بودم پیشرفت بیشتری می کردم؟

قطعا همین است ؛ یک موردش این است که شاعرانی که نزد مقام معظم رهبری می روند ده تا خانم هستند که چند تا از آنها به دلایلی تکراری هستند .این حقایقی است که ما هر ساله می بینیم و تعداد آقایان بیشمار است. من می گفتم ای کاش مرد بودم چون آقایان هر سال شرکت می کنند و این مخافل مقام معظم رهبری بسیار اثرگذار است یعنی کلمه ای که از دهان مبارک ایشان در آن جلسه شنیده می شود به نظرم بارها اثرگذارتر از این است که بخوانیم ، بشنویم و تحلیلش کنیم. مجالس استاد مجاهدی هم همینطور است. و خانم ها از آن محروم هستند ولی یکی از محرومیت های ما همین قضیه است که ما استاد خانم خیلی متبهر و با نفس حق به جز خانم وحیدی که متاسفانه به دلیل کهولت سن خیلی فرصتشان نیست که ما به حضور ایشان برسیم ؛ نداریم.

غزلی برای حضرت زینب سلام الله علیها

در این حماسه،شکوهِ زنی پدیدار است
اگرچه درد،فراوان و داغ، بسیار است

مطیعِ امرِ ولیِّ خداست در همه جا
اگرخطیب شده یا اگر پرستار است

شبیهِ مادرِ خود،هم صبور و هم محجوب
شبیهِ مادرِ خود،داغدار و غمخوار است

پس از حسین، سپاهِ زنان به دنبالش
در انقلابِ دوباره، "بزرگ سردار " است

چه حاجتی ست به شمشیر،در سرای یزید؟!
زبانِ نافذِ او، تیغِ حیدری وار است!

به قلبِ زینب اگر کوهِ غم فرو ریزد
غمِ"قشنگ تر از کوه" را خریدار است

انتهای پیام/