منطقه‌ اورامانات کرمانشاه در انتظار ثبت جهانی؛ فرهنگ و تاریخ اورامانات در جهان ثبت می‌شود

به گزارش خبرگزاری تسنیم از کرمانشاه، منطقه اورامانات یکی از مناطق زیبای استان کرمانشاه است که به کوه‌ها، جنگل‌ها، قله‌های پر برف، دره‌های سرسبز، خانه‌های سنگی و پلکانی مشهور است. اورامان یا هورامان، نام منطقه‌ای کوهستانی در غرب ایران و شرق عراق است که ساکنان آن به گویش هورامی سخن می‌گویند.

دربارهٔ خاستگاه نام‌گذاری هورامان دیدگاه‌های گوناگونی مطرح شده از جمله در زبان اورامی هَور به معنی ابر و آما به معنی آمدن است و مفهوم کلی آن جایی که ابرها از آن می‌آیند. نظریه دیگر واژه اورامان یا هورامان از دو بخش اهورا و «مان» به معنی خانه، جایگاه و سرزمین می‌داند و آنرا سرزمین اهورایی و جایگاه اهورا مزدا تفسیر می‌کند، «هور» در اوستا به معنی خورشید است، هورامان را می‌توان جایگاه خورشید هم معنی کرد.

این منطقه بیشتر کوهستانی و دارای دره‌های پر پیچ‌وخم و عمیق و رودبارهای بی‌شمار است، از مجموع آب این چشمه‌ها و رودبارها دو رودخانه سیروان و لیله پایه‌ریزی می‌شوند که در نقطه‌ای به نام دروله در نزدیکی مرز ایران و عراق به هم می‌پیوندند. بخش بزرگی از اورامان در استان کرمانشاه و بخش کوچک‌تری در حلبچه در خاک عراق واقع است، از مناطق مهم شهری آن نیز می‌توان به پاوه، نوسود، نودشه، بیاره و حلبچه اشاره کرد.

باستان‌شناسی و تاریخ

کهن‌ترین آثار سکونت انسان در بررسی‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسی در اطراف روستای هجیج یافت شده و مربوط به دوران پارینه سنگی است که طبق گزارش باستان‌شناسان بیش از چهل هزار سال تا حدود 12 هزار سال قدمت دارند.

آثار کشف شده شامل ابزارهای سنگی غارنشینان اولیه، استخوان حیوانات شکار شده که بیشتر متعلق به بز کوهی بوده و بقایای اجاق است که در چند غار از جمله گیلوان و مرو دارای کشف شده است، طبق نظر باستان شناسان انسان‌های نئاندرتال که اسکلت آنها در غارهای بیستون و شانیدر یافت شده در پیش از چهل هزار سال پیش در این منطقه می‌زیستند و پس از انقراض آنها انسان هوشمند جدید در این منطقه سکنا گزیده‌اند که آثار آنها در غار کناچه کشف شده است.

آثاری از سکونت انسان در عصر آهن در نزدیکی روستای روآر یافت شده شامل چند سکونتگاه و یک گور بزرگ سنگی با سقف گنبدی شکل است که حدود سه هزار سال قدمت دارد، این گور سنگی احتمالاً از قدیمی‌ترین شواهد گنبد‌سازی در غرب زاگرس بوده که با شیوه خشکه‌چین ساخته شده است.

از دیگر آثار عصر آهن در اورامان سنگ‌نبشته اورامان در نزدیکی تنگی‌ور است، این کتیبه مربوط به دوره آشوری‌ها است که نقش سارگون دوم شاه آشور بر آن نمایش داده شده که همراه با کتیبه‌ای میخی به زبان آشوری در شرح لشکرکشی‌های وی در غرب زاگرس و اورامان است.

از دوره سلوکی و اشکانی چند پوست نوشته کشف شده که با عنوان بنچاق اورامان از آنها یاد می‌شود، این مجموعه در درون یک ظرف سفالی در غاری نزدیک روستای پالنگان در دره تنگی‌ور کشف و توسط دکتر سعید خان کردستانی به موزه بریتانیا در لندن اهدا شد که در نهایت به کتابخانه بریتانیا منتقل شدند، این پوست نوشته‌ها به زبان یونانی و پهلوی نوشته شده‌ و سند فروش تاکستان و زمین‌اند که در آنها به اسامی ساکنان منطقه مانند پاتسپار، تیراک پسر آپن و اویل پسر بشنین اشاره شده است، طبق این اسناد در آن دوره اشخاص با نام پدر شناخته می‌شدند.

زبان

مردم این منطقه کرد هستند، آنان به گویش هورامی تکلم می‌کنند، هورامی دارای چند زیر شاخه شامل لهونی، تختی، بیسارانی، حلبچه‌ای و شیخانی است، در مورد ماهیت گویش هورامی و جایگاه آن در گروه زبان‌های شمال غربی ایران دیدگاه‌ها گوناگون وجود دارد از جمله اُرانسکی که آنرا گونه‌ای از گویش‌های کردی گورانی و زازا می‌داند اما طبق نظر مکنزی هورامی مانند دیگر گویش‌های گورانی، دارای برخی مشخصات آوایی است که آن را به گویش‌های مرکز ایران نزدیک‌تر می‌کند، اتنولوگ هورامی را در دسته زازا-گورانی جایی داده است که زبانی مستقل از زبان‌های کردی است.

معماری اورامانات

معماری اورامانات کاملاً با کوهستان انطباق یافته و متکی بر ساخت و ساز با استفاده از سنگ و بصورت خشکه‌چین است و خانه‌ها در روستاهای منطقه با توجه به شیب تند دامنه‌های صخره‌ای به صورت پلکانی ساخته شده‌ است، خانه‌ها در اکثر موارد در دو طبقه ساخته شده و براساس معیشت فضاهای خانه‌ها با یکدیگر متفاوت است و خانه‌های افراد باغ‌دار، کشاورز، دامدار کمابیش با هم متفاوت است، در بسیاری از موارد طبقه همکف به محل نگهداری گله و انبار اختصاص دارد، فضای اصلی مسکونی در طبقه بالاتر واقع است و از بخش‌های مختلفی تشکیل می‌شود.

مردم منطقه معتقدند اورامانات تخت زمانی شهری بزرگ بوده و مرکزیتی خاص داشته به همین دلیل از آن به‌عنوان تخت یا مرکز حکومت ناحیهٔ اورامان یاد می‌کرده‌اند، به غیر از وضعیت خاص روستا از نظر معماری، موقعیت چشمه‌های پرآب، مراسم خاص و آداب و رسوم و وجود مقبره و مسجد پیر شالیار و به ویژه جمعیت و تعداد سکنه قابل توجه آن نشانگر اهمیت منطقه از دوره‌های گذشته است، پوشاک کردی آمیزه‌ای از رنگ و نقش است، لباس مردم اورامانات کردی است، پیش از ورود پارچه و کفش‌های خارجی و سایر منسوجات داخلی به ‌استان کردستان، بیشتر پارچه‌ها و پای‌افزار مورد نیاز آنها توسط بافندگان و دوزندگان محلی بافته و ساخته می‌شده‌ است.

پرونده ثبت جهانی اورامانات در حال تکمیل است

علی‌اصغر مونسان معاون رئیس جمهور با بیان اینکه پرونده ثبت جهانی اورامانات در حال تکمیل شدن است اظهار داشت: روند ثبت جهانی اورامانات باید تسریع و برنامه‌ریزی مناسبی برای رونق گردشگری منطقه با توجه به ظرفیت‌های کم نظیر آن انجام شود.

رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با اشاره به اینکه اورامانات یک منطقه بی‌نظیر است که ظرفیت کامل برای ثبت جهانی را دارد گفت: توسعه زیرساختهای منطقه نیاز به استفاده از ظرفیت سرمایه‌گذاران بخش خصوصی دارد و باید در دستور کار مسئولان مربوطه قرار بگیرد تا بتوان از ظرفیتهای بزرگ این منطقه به ویژه در حوزه اکوتوریسم بهره برد.

ثبت جهانی اورامانات به عنوان یک مطالبه استانی پیگیری می‌شود

امید قادری مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کرمانشاه در این رابطه گفت: توسعه صنایع‌دستی اورامانات و ثبت ملی صنایع‌دستی شاخص شهرستان، برندسازی و توسعه بازارهای صنایع‌دستی جز برنامه‌ها است.

وی با اشاره به اینکه ثبت جهانی اورامانات به عنوان یک مطالبه مهم استانی پیگیری می‌شود افزود: استاندار کرمانشاه و مجموعه مدیریت ارشد استان با جدیت ثبت جهانی اورامانات را در دستور کار قرار داده‌اند.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه بر لزوم همراهی همه دستگاه‌ها و نهاد‌ها برای تحقق ثبت جهانی منظر تاریخی فرهنگی اورامانات تاکید کرد و عنوان کرد: پرونده ثبت جهانی اورامانات باید توسط استان‌های کرمانشاه و کردستان حداکثر تا مردادماه کامل شود تا بتوان سازمان میراث فرهنگی کشور را قانع کرد تا سهمیه ثبت جهانی ایران به اورامانات تعلق گیرد.

وی تشکیل ستاد رفع موانع ثبت جهانی اورامانات به دستور استاندار را در راستای تسریع و تسهیل در روند تکمیل پرونده این پروژه مهم دانست و گفت: فرصت ما برای تکمیل پرونده بسیار کم و کار‌های زیادی پیش رو داریم که نیازمند یک عزم استانی است.

قادری با بیان اینکه پایگاه ثبت جهانی اورامانات از سال 96 تاکنون تأسیس شده است گفت: در راستای این طرح در هفته گذشته هفت روستای اورامان ثبت ملی شد ‌و شورای راهبری این طرح در حال برنامه‌ریزی برای پیشبرد اهداف این پایگاه است.

اورامانات عناصر فرهنگی لازم برای ثبت جهانی را دارد

محمد امینیان، مدیر پایگاه منظر تاریخی فرهنگی اورامانات با اشاره به اینکه یونسکو سه نوع ثبت جهانی شامل طبیعی، مصنوع و منظر‌های فرهنگی تاریخی را انجام می‌دهد گفت: اورامانات عناصر فرهنگی لازم برای ثبت جهانی را دارا است.

وی بیان کرد: برای تهیه و تکمیل پرونده ما نیازمند سند‌های ترسیمی، نوشتاری، تصویری و حتی شفاهی، نقشه‌ها و عکس‌های هوایی قدیمی منطقه و دسترسی به طرح‌های هادی روستایی، مطالعات آب و حتی آرشیو تصویری صدا و سیما هستیم تا بتوان مستندات لازم را جمع آوری کنیم.

مدیر پایگاه اورامانات استان کرمانشاه افزود: در فاز اجرا ساماندهی ساخت و ساز‌ها و مطابقت آن‌ها با واقعیات روستاها، ساماندهی و استانداردسازی دسترسی‌ها، راه‌ها و تابلو‌ها بر اساس ضوابط یونسکو در اولویت قرار دارد.

ثبت جهانی اورامانات نقطه عطفی در توسعه صنعت توریسم استان است

هوشنگ بازوند استاندار کرمانشاه گفت: ثبت جهانی اورامانات نقطه عطفی در توسعه و پیشرفت هر چه بیشتر صنعت توریسم استان است و کار بزرگی به حساب می‌آید.

وی افزود: همه مسوولان و دست اندرکاران استان باید برای جهانی شدن اورامانات تلاش کنند.

استاندار کرمانشاه بیان کرد: یک پنجم جمعیت استان در منطقه اورامانات سکونت دارند و اگر این منطقه به ثبت جهانی برسد تحولی شگرف در استان و صنعت گردشگری آن ایجاد می شود.

بازوند خاطرنشان کرد: جهانی شدن منطقه اورامانات گامی بلند و اثرگذار برای جذب گردشگر و ماندگاری آن است و به طور قطع سبب رونق اقتصادی استان نیز خواهد شد.

وی همچنین با اشاره به ثبت 295 اثر ملی در مناطق اورامان‌نشین کرمانشاه، گفت: احتمال اینکه حدود یکصد اثر دیگر نیز در این مناطق شناسایی و به ثبت برسند وجود دارد و این بیانگر ظرفیت بالای این منطقه گردشگری است.

استاندار کرمانشاه خواستار تشکیل ستاد رفع موانع ثبت جهانی اورامانات شد و گفت: این ستاد می تواند به انجام این مهم کمک شایانی کرده و کار را سرعت ببخشد.

وی تصریح کرد: این ستاد باید هر 15 روز یکبار و زیرنظر جلسه شورای برنامه ریزی استان به منظور اینکه مصوبات آن قابلیت اجرایی‌شدن داشته باشد، تشکیل شود.

ثبت جهانی اورامانات فرصتی برای رونق اقتصادی استان است

مهرداد سالاری معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری کرمانشاه گفت: ثبت جهانی اورامانات گامی مؤثر در راستای جذب گردشگر و به تبع آن رونق اقتصادی و ایجاد اشتغال استان است.

وی تصریح کرد: منطقه اورامانات یکی از قابلیتهای بسیار خوب استان کرمانشاه است که به دنبال ثبت جهانی آن از منظر فرهنگی هستیم.

سالاری افزود: همه دستگاه‌ها برای تسریع در روند ثبت جهانی شدن اورامانات کمک خواهند کرد، اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری نیز باید برنامه ریزی مناسبی برای رونق گردشگری منطقه با توجه به ظرفیت های کم نظیر آن انجام بدهد.

ثبت جهانی منطقه اورامانات به نفع کل استان و حتی غرب کشور است

شهاب نادری نماینده مردم اورامانات در مجلس شورای اسلامی گفت: ثبت جهانی منطقه اورامانات نشان‌دهنده‌ تمدن منطقه اورامانات و استان کرمانشاه خواهد بود و اگر این مهم به انجام برسد بسیار ارزشمند است.

نماینده مردم اورامانات در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه ثبت جهانی منطقه اورامانات به نفع کل استان و حتی غرب کشور است، عنوان کرد: تحقق پیشنهاد ایجاد ستاد رفع موانع ثبت جهانی اورامانات توسط استاندار کرمانشاه، برای برون‌رفت از مشکلات و موانع بسیار موثر و مهم است.

وی گفت: طبق بررسی و مطالعات انجام شده، منطقه اورامانات شرایط ثبت جهانی به عنوان منطقه بوم گردی و گردشگری را طبق ده معیار مورد نظر دارا است.

 نادری  با اشاره به اینکه امیدواریم طبق سند چشم انداز 2020 ثبت جهانی منطقه اتفاق بیفتد، بیان کرد: با پیشنهاد مدیر میراث فرهنگی استان کرمانشاه ممکن است برخی از روستاها به حوزه اورامانات جهت ثبت جهانی الحاق شود.

وی در مورد مزایای ثبت جهانی اورامانات گفت: با ثبت جهانی منطقه اورامانات، این منطقه به صندوق جهانی وصل شده و اعتبارات جهانی را جذب خواهد کرد.

نماینده مردم اورامانات در مجلس شورای اسلامی گفت: موقعیت برای کسب سهمیه ثبت جهانی در یونسکو سالی یکبار وجود دارد و امیدوارم مسئولان، نمایندگان و رسانه های استان در کنار یکدیگر برای ثبت جهانی منطقه اورامانات تلاش کنند.

انتهای پیام/ح