چهارمین سال چشم انداز اقتصادی عربستان/ دم خروس ورشکستگی و شکست نمایان شد

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم به نقل از روزنامه فرامنطقه‌ای القدس العربی، 3 سال از اعلام محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی مبنی بر آغاز چشم‌انداز اقتصادی 2030 گذشته است، این در حالی است که بودجه عربستان در نتیجه افت قیمت نفت با کسری بیشتری مواجه شده است و به این ترتیب به نظر می‌رسد چشم انداز محمد بن سلمان در رسیدن به اهداف خود ناکام مانده است و وی نمی‌تواند جایگزین‌های مناسبی در توسعه اقتصادی خود برای نفت بیابد. به این ترتیب باید گفت که عربستان همچنان در تامین بودجه خود مبتنی بر درآمدهای نفتی است.

ولیعهد عربستان که برای عرض اندام خود در میان مخالفان این طرح را مطرح کرده و جنجال تبلیغاتی گسترده‌ای در خصوص آن انجام داد، موانع متعددی را فراروی طرح‌های خود می‌بیند. وی در عین حال سیاست‌های متهورانه‌ای را در پیش گرفته است و بحران‌های زیادی را ایجاد کرده که باعث شده موفقیت این طرح در هاله‌ای یأس و ناامیدی دنبال شود.

آرامکو 

سیاست تعدد منابع اقتصادی بدون در نظر گرفتن منابع نفتی متناسب با چشم اندازی است که مبتنی بر فروش 5 درصد از سهام شرکت نفتی بزرگ آرامکو دنبال می شود. قرار بود روند پذیره نویسی سهام آرامکو در نیمه دوم سال 2018 در بازارهای بورس جهان انجام شود، این در حالی است که طی سالهای گذشته چندین بار این روند به تعویق افتاده است. نهایتا سلمان بن عبدالعزیز در آگوست سال گذشته پذیره نویسی سهام این شرکت را لغو کرد. البته برخی منابع سعودی مدعی هستند که این روند به تعویق افتاده و به کلی لغو نشده است.

به این تریب می توان گفت چشم انداز محمد بن سلمان که قرار بود بالغ بر 100 میلیارد دلار از بودجه خود را بر اساس فروش 5 درصد از سهام آرامکو تامین کند، با شکست مواجه شده است. بر اساس اطلاعات موجود، سلمان بن عبدالعزیز این اقدام را بعد از آن انجام داد که نسبت به شکست طرح مذکورو نتایج مصیبت بار آن مطمئن شد.

برخی دیگر اعلام می‌کنند که علت لغو این اقدام برای جلوگیری از فاش شدن تبادلات مالی و جزئیات منابع اقتصادی شرکت مذکور است. در همین رابطه بورس لندن و نیویورک خواستار مشخص شدن ارزش مالی واقعی شرکت مذکور شده است. در حالی که ریاض این مبلغ را بالغ بر 2 تریلیون دلار اعلام می کند، اما سرمایه گذاران و بازارهای بورس این موضوع را نادرست می‌دانند و معتقدند ارزش این شرکت کمتر از مقادیر اعلام شده است.

کندی رشد اقتصاد غیر نفتی عربستان

رشد اقتصاد غیر نفتی عربستان سعودی طی سالهای گذشته با افت زیادی همراه بوده و از 2.02 درصد در سال 2017 به 2 درصد در سال 2018 کاهش پیدا کرد. این موضوع را آمارهای رسمی عربستان سعودی اعلام کرد. این در حالی است که رشد صادرات نفتی عربستان در نتیجه افزایش تولید برای جبران کمبود نفت در نتیجه تحریم ایران بالغ بر 6 درصد افزایش پیدا کرده است.

به این ترتیب می‌توان گفت که درآمدهای عربستان همچنان مبتنی بر درآمدهای نفتی است.

خبرگزاری اقتصادی بلومبرگ آمریکا در فوریه سال جاری اعلام کرد که چشم انداز آینده عربستان مبتنی بر متنوع سازی منابع اقتصادی، همچنان دور از دسترس است. به این ترتیب می‌توان گفت اقدامات ریاض در این راستا با مشکل مواجه شده است.

فرار سرمایه‌ها

محمد بن سلمان در زمان اعلام چشم انداز اقتصادی خود ابراز داشت که بر روی سرمایه‌گذاری‌های ملی و بخش خصوصی حساب کرده است. با این وجود رفتارهای محمد بن سلمان در زمینه بازداشت شاهزادگان و بازرگانان سعودی باعث بحران بی‌اعتمادی داخلی و بین‌المللی در اقتصاد عربستان شده است. اقدام محمد بن سلمان در ترور جمال خاشقجی روزنامه نگار منتقد سعودی طی ماه‌های گذشته نیز بر شدت این بحران افزوده است.

به این ترتیب می‌توان گفت رفتارهای محمد بن سلمان بر اساس ارزیابی و اعلام بانک جی بی مورگان باعث فرار حدود 90 میلیارد دلار سرمایه از این کشور در سال 2018 شده است. در سال 2017 این رقم 80 میلیارد دلار بوده است و به نظر می‌رسد این رقم در سال جاری به 100 میلیارد دلار افزایش پیدا کند.

بر اساس گزارش‌های متعدد اقتصادی، بازرگانان عربستانی پس از بازداشت شدن شاهزادگان سعودی ثروت‌های خود را مخفی می‌کنند و در سرمایه‌گذاری های داخلی عربستان مشارکت نمی‌کنند. نشانه‌های روند گسترده فرار سرمایه‌های داخلی در عربستان از مطلب منتشر شده در حساب رسمی امیر منطقه مکه مشخص است که در ژانویه گذشته در توئیتر نوشت: از خداوند بترسید و در داخل کشور سرمایه‌گذاری کنید.

در زمینه سرمایه‌گذاری‌های خارجی نیز روزنامه فایننشال تایمز آمریکا اخیرا اعلام کرده است که محمد بن سلمان به تعدادی از سرمایه گذاران خارجی در جریان دیداری که با آنها داشته، اعلام کرده است که طی سالهای آینده در نتیجه تحولات ناشی از ترور خاشقجی کسی در پروژه نئوم مشارکت نخواهد کرد. وی ادامه داد که عربستان سعودی به سرمایه‌گذاری‌های دولتی خود بر اساس اقتصاد سنتی ادامه خواهد داد. این به معنی عدم مشارکت سرمایه گذاران  در تاسیس پروژه شهر دیجیتال هوشمند (نئوم) در سواحل دریای سرخ است که حجم سرمایه آن بالغ بر 500 میلیارد دلار ارزیابی شده است.

اظهارات بن سلمان بعد از آن صورت گرفت که تعدادی از مشاوران و سرمایه گذاران پروژه نئوم اعلام کردند که از این پروژه کناره‌گیری می‌کنند. از جمله این افراد می‌توان به نورمن فوستر مهندس معماری انگلیسی اشاره کرد که یکی از اعضای شورای مشورتی پروژه بود و در پی ترور خاشقجی اعلام کرد که برای حفظ اعتبار بین‌المللی اش ارتباطاتش را با ولیعهد عربستان قطع می‌کند.

با وجود اینکه چشم انداز 2030 با هدف بالا بردن سرمایه‌گذاری های خارجی مستقیم و افزایش تولید ناخالص ملی از 3.8 درصد به معدل جهانی یعنی 7.5 درصد انجام شد، تا این رقم به 18.7 میلیارد دلار در سال 2020 برسد، اما گزارش موسسه آنکتاد وابسته به سازمان ملل متحد فاش کرد که سرمایه‌گذاری‌های خارجی مستقیم در عربستان کاهش پیدا کرده است. این رقم در سال 2017 با افت همراه بود و به عدد 1.4 میلیارد دلار رسید. این رقم در سال 2016 بالغ بر 7.5 میلیارد دلار بود.

بر اساس گزارش‌های اقتصادی منتشر شده، سرمایه‌گذاران خارجی در سپتامبر گذشته بالغ بر 165 میلیون دلار از سرمایه های خود را از عربستان خارج کردند. این رقم در اکتبر که پیش از ترور خاشقجی بود، تنها 1.4 میلیون دلار بود. حال باید دید در سال جاری و با افزایش فشارهای بین‌المللی به عربستان این رقم تا چه حد افزایش پیدا خواهد کرد.

مشخص است که از زمان اجرایی شدن چشم انداز 2030، سرمایه‌گذاری‌های خارجی و داخلی در عربستان با افت شدید همراه بوده است. دولت عربستان به جای اینکه این مشکل را حل کند و مردم را به سرمایه‌گذاری‌های داخلی تشویق کند، سیاست معکوس را در پیش گرفت و روند سرمایه‌گذاری خارجی را دنبال کرد.

از جمله این سرمایه‌گذاری‌ها می توان به سرمایه‌گذاری‌های دولتی در صنعت نظامی و معامله‌های صورت گرفته این کشور با دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در قراردادهای نظامی اشاره کرد که در سال 2017 بالغ بر 400 میلیارد دلار بود که 110 میلیارد دلار از آن فروش تسلیحات نظامی آمریکا به ریاض است.

افزایش بیکاری

در حالی که آمریکایی‌ها ترامپ را به علت ورود صدها میلیارد دلار پول از عربستان به آمریکا مورد ستایش قرار می‌دادند و آن را در راستای ایجاد شغل‌های بیشتر در این کشور می‌دانستند، اما میزان بیکاری در عربستان به رقم بی‌سابقه 12.8 درصد رسید. این رقم در سال 2016 میلادی 11.6 درصد بود و در سال 2018 نیز رقم بی سابقه 12.9 درصد رسید.

این در حالی است که آمار مذکور شامل افرادی که در جستجوی کارهستند، و در ادارات کاریابی عربستان ثبت نام کرده‌اند، نمی‌شود.

به همین علت است که میزان بیکاران در عربستان فراتر از سطح اعلام شده است. هیئت مذکور در گزارش خود تاکید می‌کند که بیشتر افرادی که بیکار شده‌اند، از کار اخراج شده‌اند یا به علت حقوق کم از کار دست کشیده‌اند.

بر اساس چشم انداز 2030 ، یکی از اهداف این طرح کاهش سطح بیکاری از 11.6 درصد به 7 درصد بود، اما در طول سالهای گذشته این رقم افزایش پیدا کرده است.

آینده تاریک عربستان

به عبارت دیگر شرکت‌های عربستان سعودی در نتیجه بحران مالی یا افزایش مالیات‌های دولتی یا در نتیجه سیاست‌های صرفه جویی برای جبران کسری بودجه عربستان مجبور به کنار گذاشتن بخش قابل توجهی از کارمندان خود شده‌اند. تمامی این عوامل تاثیرات منفی در روند تولید و فعالیت بخش خصوصی ایجاد کرده است. بر اساس اعلام هیئت آمار عربستان حدود 250 هزار کارگر خارجی در 3 ماهه اول سال گذشته میلادی از بازار کار عربستان خارج شده‌اند. این رقم با پایان نیمه اول سال گذشته به عدد یک میلیون نفر رسیده است. در همین زمان میزان بیکاری در عربستان به سطح بی‌سابقه نزدیک به 13 درصد رسیده است. این بدان معنا است که خروج نیروهای کار خارجی نیز نتوانست باعث کاهش میزان بیکاری در این کشور شود.

همزمان با فرار سرمایه گذاران و رشد کند اقتصاد غیر نفتی در عربستان و شکست تکیه بر بخش خصوصی در مشارکت با بخش دولتی و افزایش میزان بیکاری و افزایش مالیات شهروندان، بدهی‌های عمومی دولت سعودی نیز افزایش پیدا کرده و انتظار می‌رود با پایان سال جاری میلادی این رقم به 180 میلیارد دلار یعنی معادل 21.7 درصد از تولید ناخالص ملی این کشور برسد. این در حالی است که رقم مذکور در سال 2018 میلادی 150 میلیارد دلار بود.

این در حالی است که عربستان تلاش دارد مقدمات دریافت بدهی از صندوق بین‌المللی پول به مبلغ 31.5 میلیارد دلار را در سال جاری فراهم کند تا بتواند کسری بودجه خود را جبران نماید.

بر اساس آنچه که گفته شد به نظر می رسد شرایط عربستان در تمامی عرصه‌ها و زمینه ها از زمان اعلام آغاز چشم انداز 2030 بدتر شده است و سیاست‌های اقتصادی محمد بن سلمان ولیعهد ماجراجوی این کشور نتیجه‌ای جز ورشکستگی و افزایش مشکلات اقتصادی نداشته است. به این ترتیب سیاست‌هایی که قرار بود بن سلمان را زودتر از گذشته به تخت پادشاهی برساند، به گونه‌ای دنبال می‌شود که بن سلمان باید فکر کند آیا می‌تواند تخت پادشاهی را برای خود نگه دارد یا نه؟

انتهای پیام/